بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
مقدمه
این مسجد كه در ضلع جنوبى میدان امام قرار دارد در سال 1020 هجرى به فرمان شاه عباس اول در بیست و چهارمین سال سلطنت وى شروع شده و تزئینات و الحاقات آن در دوره جانشینان او به اتمام رسیده است. معمار مهندس آن استاد علىاكبر اصفهانى و ناظر ساختمان محبعلى بیك الله بوده اند. این مسجد شاهكارهاى جاویدان از معمارى، كاشىكارى و نجّارى در قرن یازدهم هجرى است.از نكات جالب توجه این مسجد، انعكاس‌صوت در مركز گنبد بزرگ جنوبی آن است. ارتفاع گنبد مسجد 52 متر و ارتفاع مناره‌های داخل آن 48 متر وارتفاع مناره‌های سردر آن در میدان نقش جهان 42 متر است. قطعات بزرگ سنگ‌های مرمر یكپارچه وسنگاب‌های نفیس، از دیدنیهای جالب این مسجد است.
اسلاید 2 :
كتیبه سر در مسجد به خط ثلث غلیرضاى عباسى و مورخ به سال 1025 حاكى از آن است كه شاه عباس این مسجد را از مال خالص خود بنا كرده و ثواب آن را به روح جدا اعظم خود شاه طهماسب اهدا نموده است. در ذیل این كتیبه به خط ثلث محمد رضا امامى، كتیبه دیگرى نصب شده كه به موجب آن مقام معمارى و مهندسى معمار مسجد شاه استاد على اكبر اصفهان و ناظر ساختمان محب على بیكالله تجلیل شده است. مسجد شاه یكى از شاهكارهاى معمارى و كاشیكارى و حجارى ایران در قرن یازدهم هجرى است و آخرین سال تاریخى كه در مسجد دیده مى‌شود سال 1077 هجرى یعنى آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و 1078 هجرى یعنى اولین سال سلطنت شاه سلیمان است و معلوم مىدارد كه اتمام تزیینات مسجد در دوره جانشینان شاه عباس كبیر یعنى شاه صفى و شاه عباس دوم و شاه سلیمان صورت گرفته است.
اسلاید 3 :
كتیبههاى مسجد شاهكار خطاطان معروف عهد صفویه مانند علیرضا عباسى و عبدالباقى تبریزى و محمد رضا امامى است. تزیینات عمده این مسجد از كاشیهاى خشت هفت رنگ است. در مدرسه جنوب غربى مسجد قطعه سنگ سادهاى به شكل شاخص در محل معینى تعبیه شده است كه ظهر حقیقى اصفهان را در چهار فصل سال نشان مى‌دهد و محاسبه آن را شیخ بهائى دانشمند فقیه و ریاضیدان معروف عهد شاه عباس انجام داده است. از نكات جالب در مسجد شاه انعكاس صورت در مركز گنبد بزرگ جنوبى است ارتفاع گنبد عظیم مسجد شاه 52 متر و ارتفاع منارههاى داخل آن 48 متر و ارتفاه منارههاى سردر آن میدان نقش جهان 42 متر است. قطعات بزرگ سنگهاى مرمرى یكپارچه و سنگابهاى نفیس از دیدنیهاى جالب مسجد شاه است.
اسلاید 4 :
این مسجد كه ساختمان آن در سال 1020 هجرى قمرى آغاز و در سال 1025 به پایان رسید و براى تزیین آماده شد، از مهمترین مساجد عصر صفویه و در ضلع جنوبى میدان نقش جهان واقع است. تزیینات این مسجد كه از سال 1025، زمان سلطنت شاه عباس اول، آغاز شد تا زمان سلطنت دو تن از جانشینان او (صفى و عباس دوم) نیز ادامه یافت. معمار این بنا استاد على اكبر اصفهانى است كه نام او به عنوان مهندس و معمار در كتیبه سردرمسجد به خط ثلث آمده است.
كتیبه سر در با شكوه مسجد به خط علیرضا عباسى خوشنویس نامدار عصر صفویه است كه تاریخ آن سال 1025 ذكر شده است.
اسلاید 5 :
اسپرهاى طرفین در ورودى 8 لوحه با نوشته هایى مشكى بر زمینه فیزوهاى دارند كه در هر یك از این اسپرها 4 لوحه كار گذاشته شده. در جلو خان سردر مسجد نیز كتیبه هایى با عبارات و اشعارى وجود دارد. تخت سنگ بزرگى نیز در ضلع غربى جلوخان هست كه از نوشته هاى آن تنها بسم الله الرحمن الرحیم به جا ماند. كتیبه نماى خارجى سردر، خط ثلث سفید بر زمینه كاشى خشت وجود دارد.
اشعارى به خط نستعلیق در اصلى مسجد را كه پوشش نقره و طلا دارد. زینت بخشیده است در این اشعار سال اتمام و نصب در 1038 تا 1052 ذكر شده است. اشعار فوق الذكر 16 بیت است كه هشت بیت آن بر یك لنگه و هشت بیت دیگر بر لنگه دیگر آن به طور برجسته نقش بسته است. این در، در ضلع جنوبى واقع است.
اسلاید 6 :
كتیبه هاى داخل مسجد را خوشنویسانى چون عبدالباقى تبریزى، محمد صالح اصفهانى محمد رضا امامى و محمد غنى نوشتهاند كه از آن جملهاند: كتیبه ایوان بزرگ مسجد و اطراف محوطه زیرگنبد به خط عبدالباقى تبریزى كتیبه بالاى محراب مرمرى به خط محمد صالح اصفهان، كتیبههاى چهلستون شرقى گنبد جنوبى به خط محمد رضا امامى و كتیبه داخل ایوان شمالى مسجد به خط عبدالباقى تبریزى.
این مسجد عظیم داراى دو شبستان قرینه در اضلاع شرقى و غربى صحن است. یكى از این شبستانها (شبستان شرقى) بزرگتر اما ساده و بى تزیین است و دیگرى (شبستان غربى) كوچكتر است اما تزییناتى با كاشیهاى خشت هفت رنگ دارد و محراب آن نیز از زیباترین محرابهاى مساجد اصفهان است.
در دو زاویه جنوب غربى و جنوب شرقى دو مدرسه به طور قرینه قرار دارد كه مدرسه زاویه جنوب شرقى را كه حجرههایى نیز براى سكونت طلاب دارد، مدرسه ناصرى و مدرسه زاویه جنوب غربى را سلیمانیه مىنامند.
اسلاید 7 :
ارتفاع ایوان بزرگ جنوبى مسجد 33 متر است و دو مناره در طرفین آن قرار گرفتهاند كه ارتفاع هر یك از آنها 48 متر است. این دو مناره با كاشى تزیین شدهاند و نامهاى محمد و على به طور تكراراى به خط بنایى بر بدنه آنها نقش بسته است.
گنبد بزرگ مسجد تزئینات جالبى از كاشیكارى دارد و نیز دارى كتیبهاى به خط ثلث سفید بر زمینه كاشى خشت لاجوردى است.
اسلاید 8 :
درِ نقره‌پوش ورودي مسجد با نقشهاي تزيينى و اشعار فارسى، سرودة «واهب»، به خط نستعليق برجسته (احتمالاً به قلم عبدالرشيد ديلمى، معروف به رشيدا)، نيز از آثار دورة شاه صفى است كه در 1046ق/1636م به اتمام رسيده، و نصب شده است ديگر كتيبه‌هاي مسجد به خط معروف‌ترين خوشنويسان عصر صفوي است كه در برخى از آنها نام كاتب و تاريخ كتابت نيز آمده است، از جمله محمدرضا امامى در كتيبه‌هاي ذيل كتيبة اصلى سر در (بدون تاريخ)، محرابهاي شبستان شرقى، ايوان غربى، محراب شبستان‌ِ زمستانى غربى (1077ق)، ايوان جنوبى و محراب مدرسة ناصري، درِ جنوب شرقى مسجد، سر درِ بيرونى مدرسة سليمانيه، درِ جنوب غربى مسجد عبدالباقى تبريزي در كتيبه‌هاي داخلى ايوان و گنبد جنوبى، ايوان شمالى و گنبد غربى (1035 و 1036ق) (همو، 438-451)؛ محمدصالح اصفهانى در كتيبة بالاي محراب اصلى و محراب گنبد شرقى (1038ق)؛ محمد محسن امامى در كتيبة داخل محراب ايوان جنوبى مدرسة ناصري (1095ق)
اسلاید 9 :
مسجد امام اصفهان مسجدي است 4 ايوانى به ابعاد 100ئ130 متر (بدون محاسبة زيربناي مدخل) با صحنى وسيع (70 ئ 70 متر) (بلر، مشتمل بر طاقگان در هر ضلع و ايوانى در مركز هر طاقگان. ايوان جنوبى با دو منارة باريك و بلند به ارتفاع 48 متر (نيكزاد، 98) كه در هر جبهة آن پيشنماي گنبدي عظيم با 52 متر ارتفاع از سطح زمين و 25 متر قطر خارجى، شبستان را تشكيل مى‌دهد (بلر، 189 ؛ پاپادوپولو، .(515 گنبد دو پوستة پيازي با 14 متر اختلاف ارتفاع ميان دو پوستة بيرونى و درونى (همانجا)، بر روي گريو استوانه‌اي سوار شده كه خود بر مرحلة انتقالى 16 ضلعى قرار گرفته است. در دو جانب شبستان مسجد كه خود محراب و منبري رفيع در آن قرار دارد، دو شبستان زمستانى مستطيل شكل واقع است كه هر يك به 8 فضا با طاق قوسى روي ستونهاي سنگى تقسيم مى‌شود. دو ايوان شرقى و غربى به خلاف شيوه‌هاي مرسوم در مساجد ايران به اطاقهاي گنبددار منتهى مى‌گردند كه احتمالاً از طرح مسجد جامع تيموري سمرقند، معروف به بى‌بى خانم، اقتباس شده است (بلر، همانجا). ايوان شمالى مسجد از طريق دهليزي به ورودي اصلى كه بر روي ميدان باز مى‌شود، متصل است. در سمت شمال شرقى آن دهليزي طاقدار به صحن كوچكى راه دارد كه مختص آبريزگاه است.
اسلاید 10 :
مسجد امام اصفهان با تكيه بر تجربيات گذشتگان در طرح بنا و تزيينات، به‌نهايت اوج تحول معماري مساجد در ايران نايل مى‌آيد. با آنكه برنگارة (پلان) آن براساس مساجد 4 ايوانى رايج در ايران، و اسلوب بنايى و شكلهاي معماري آن اساساً دنباله‌رو نمونه‌هاي گذشته (از جمله مسجد جامع اصفهان) است، نمونة بارزي از تدابير معماران در تركيبهاي نوين‌ِ برگرفته از سنتهاي كهن معماري ايران به شمار مى‌آيد. از جملة ابداعات اين بنا، الحاق دو مدرسة ناصري و سليمانيه در جبهه‌هاي جنوب شرقى و جنوب غربى به صحن مسجد است كه هر يك به شكل مستطيلى با طاقگان به دور صحنها و ايوانهاي كوچكتر به موازات شبستان مسجد قرار دارند. افزون بر آن، با وجود عظمت و گستردگى سطح و ارتفاع بنا و پيچيدگى برنگارة مسجد، تناسب اجزاء ساختمان دقيقاً رعايت، و قرينه‌سازي در حد اعلا حفظ شده است.
