بخشی از مقاله
چکیده
منطقه بستان آباد در شمالغرب کشور 45 کیلومتری تبریز، استان آذربایجانشرقی واقع است اکثر لیتولوژیهای این منطقه ادامه تشکیلات عون بن علی تبریز از سنگهای ولکانیکی تشکیل یافته و کل زون بروی آلپ - هیمالیا قرار گرفته است
بطور کلی سنگهای ولکانیک منطقه از تشکیلات میوسین شامل کنگلومرا، ماسه سنگ و سیلت های قرمز رنگ بوجود آمده است. نظر به اهمیت منطقه از نظر کانی زایی فلزات پایه، این مقاله باهدف شناسایی مناطق کانی سازی شده آشکار و پنهان بااستفاده از تکنیکهای ژئوشیمیایی و تلفیق آن با دورسنجی اقدام گردیده است.
در این راستا با توجه به اهمیت منطقه از نظر کانیزایی مس و لزوم مطالعه دقیقتر آلتراسیونهای موجود در منطقه، اقدام به ثبت این آلتراسیونهای هیدروترمالی با پردازش تصاویر ماهوارهای سنجنده ETM + با استفاده از روشهای آماری چندمتغیره شد. در راستای مقایسه و تأیید نتایج حاصله اقدام به تحلیل و ارزیابی داده های ژئوشیمیایی و ثبت آلتراسیونهای ژئوشیمیایی در منطقه گردید.
در این راستا تعداد 189 نمونه رسوب آبراهه ای از منطقه برداشت و برای 44 عنصر به منظور ثبت هاله ثانویه پتانسیل دار و تعیین روند الگوهای ژئوشیمیایی برروشICP آنالیز شدند. پروسه داده ها جهت بهینه سازی و اخذ نتایج اپتیمم پی جوئی با روشهای مختلف آماری اقدام ونقشه ها ی ژئوشیمیائی این عناصر ترسیم گردید. مقایسه و ارزیابی داده ها و ثبت آلتراسیونهای ژئوشیمیایی و انطباق آن با نتایج ETM + مؤید کانی زایی مس و عناصر ردیاب در منطقه می باشد . نتایج حاکی از کانی زایی مس بهمراه طلا در راستای NW-SE و کشیدگی آن تا جنوب و جنوبشرق کنگرلو میباشد.
1 مقدمه
یکی از مهمترین اهداف در پی جویی و اکتشاف هر نوع ماده معدنی، ارزیابی احتمال رخداد آن ماده معدنی در شرایط زمین شناسی مناسب و اولویت بندی مناطق مستعد در شرایط زمین شناسی مختلف و بدنبال آن استفاده از ابزار و تکنیک های اکتشافی مناسب جهت تعیین مشخصات هندسی و فیزیکی ماده معدنی می باشد. برای تهیه نقشه های زمین شناسی اعم از زمین شناسی ساختمانی و زمین ساختی، سنگ شناسی و دگرسانی در مراحل اولیه اکتشاف و به ویژه در مرحله پی جویی و پتانسیل یابی ماده معدنی مورد نظر استفاده از دورسنجی بعنوان ابزار مفیدی مطرح می باشد. دادههای دورسنجی می تواند به انتخاب مناطق مستعد و توصیف کمی شواهد کانی سازی کمک و موجب بهینه سازی عملیات زمینی در اکتشافات مقدماتی گردد.
دقت و سرعت بالا موجب صرفه جویی در هزینه و زمان می شود. بطوریکه سنجنده ETM + با 7 باند به خاطر داشتن پهنای زیاد در طیف الکترومغناطیسی، به خوبی می تواند آن گروه از کانی هایی را که در مناطق آلتراسیون هیدروترمالی شاخص هستند و ویژگی طیفی آنها بیشتر در محدوده فروسرخ نزدیک و میانه است، شناسایی کند
با اعمال روش های پیشرفته پردازش طیفی، انواع اطلاعات کانی شناسی - دگرسانی از محتوی های بازتابی/ تابشی پیکسل های ETM+ برای کمی سازی مدل های کانی سازی منطقه مورد مطالعه قابل استخراج است.
بنابراین با توجه به قابلیت روشهای فوق در مرحله پیجویی و اکتشاف، استفاده از آنها و تحلیل مناسنب اطلاعات مربوطه، ثبت آلتراسیونها در مناطق کانیسازی شده درراستای معرفی مناطق امیدبخش کانیزایی اجتناب ناپذیر استفاده شد. در مطالعه حاضر با توجه به اهمیت منطقه از نظر کانیزایی مس و لزوم مطالعه دقیقتر آلتراسیونهای موجود در منطقه، اقدام به ثبت آنها با پردازش تصاویر ماهوارهای سنجنده ETM +با 7 باند با استفاده از روشهای آماری چندمتغیره خواهد شد و در راستای مقایسه و تأیید نتایج حاصله اقدام به تحلیل و ارزیابی داده های ژئوشیمیایی و ثبت آلتراسیونهای ژئوشیمیایی در منطقه شده و مناطق مستعد کانی زایی با دقت بالایی اولویت بندی و پیشنهاد می شود.
-1-1 زمین شناسی بستان آباد
منطقه بستان آباد در شمال غرب ایران در استان آذربایجان شرقی به فاصله 45 کیلومتری شهرستان تبریز واقع است و با طول شرقی 47 -46 30 و عرض شمالی 38 تا 30 و 37 محدود می گردد. در ورقه بستان آباد قدیمی ترین سنگ ها به سن کرتاسه بالایی در بخش شمال غربی رخنمون دارند.سنگ های رسوبی آذرآواری و آتشفشانی ترشیری بیشتر در بخش مرکزی و شمال شرقی و بالاخره بخش بزرگی از ورقه توسط فرآورده های آتشفشانی سهند به سن پلیوسن -پلیستوسن پوشانده شده است.
توده هایی ازگرانیت، گابرودیوریت، مونزوگرانیت، دیوریت با راستای شمال غرب -جنوب شرق در بخش مرکزی ناحیه شناسایی گردیده است.
شکل - - 2 نقشه زمین شناسی 00011111 بستان آباد ، سازمان زمین شناسی کشور
این توده ها بر اساس شواهد چینه شناسی سن ترشیری دارند. .در منطقه مورد مطالعه سنگ های به سن میوسن و رسوبات کواترنری دیده می شود. منطقه مطالعاتی در زون البرز -آذربایجان قرار گرفته است .رشته کوههای البرز با روندتقریباً شرقی -غربی، بخشی از رشته جبال آلپ -هیمالیا است تشکیلات زمین شناسی بستان آباد ادامه تشکیلات کوههای عون بن علی در شمال شهر تبریز می باشد که این کوه از تشکیلات میوسین و از سنگهای کنگلومرا ، ماسه سنگ و سیلت های قرمز رنگ بوجود آمده است.
-2مواد و روش
-1-2 پردازش تصاویر ماهواره ای
پردازش تصاویر ماهواره ای با روش های مختلفی صورت می گیرد.روش هایی چون ترکیب رنگی کاذب - FCC - ، نسبت باندی و تجزیه مولفه های اصلی، از جمله روش های معمولی هستند که در پردازش تصاویر ماهواره ای به کار می روند. برای بدست آوردن اطلاعات بیشتر می توان از ترکیب رنگی - RGB - استفاده کرد. هر سه باند از 6 باند مادون قرمز و حرارتی میتوانند در سه رنگ آبی قرمز سبز ترکیب شوند و تصویر رنگی کاذب به وجود بیاورند، انتخاب این یک باند بسته به نوع کاربرد فرق دارد .در بارزسازی تصاویر ماهواره ای با استفاده از ترکیبات رنگی - RGB - ، معمولا به طول موج های کوتاه آبی و طول موجهای بلند رنگ قرمز اختصاص داده می شوند .پیش از بکار گیری هر یک از روش های نامبرده شده برروی داده های ماهواره ای ، بایدیک سری پیش پردازش روی داده ها انجام داد .پیش پردازش شامل عملیاتی است که لازم است قبل از انالیز اصلی داده ها استخراج اطلاعات صورت گیرد.
-1-1-2روش های ترکیب رنگی کاذب در شناسائی آلتراسیون هیدروترمال
باندهای سنجندهی ETM+ به خاطر برخورداری از پهنای زیاد در طیف الکترومغناطیس توان تشخیص کانیهای جداگانه را ندارد اما بنحوی می توان آن گروه از کانیهائی را که در مناطق دگرسانی گرمایی شاخص هستند و ویژگی طیفی آنها بیشتر در محدوده فروسرخ نزدیک و میانی هستند شناسایی کرد. کانیهائی که مشخص کننده ی دگرسانی گرمایی که در اکتشاف کانسارهای مختلف بویژه نوع پورفیری با استفاده از تصاویر ماهوارههای استفاده می شوند به سه گروه : -1 هیدورکسیل - میکا و رسها - -2 سولفوهیدراتها - ژیپس و آلونیت - -3 کانیهای آهن دار - هماتیت و گوتیت وژاروسیت - تقسیم می گردند که در ادامه با استفاده از روش های ترکیب رنگی کاذب اقدام به شناسایی آلتراسیون در منطقه مورد مطالعه گردید.
-2-1-2 تصاویر نسبی ترکیب رنگی در شناسائی آلتراسیون هیدروترمال
مزیت اصلی این تصاویر آن است که خصوصیات رنگی یا طیفی پدیده های تصویر را بدون توجه به تغییرات شرایط نور دهی منظره بر اثر توپوگرافی منتقل می کنند و بر محتوی رنگ داده شده تاکید می کنند. از دادههای سنجش از دور و با استفاده از تصاویر نسبی باندی بطور گسترده در آشکار سازی نواحی دارای دگرسانی گرمابی و همچنین پوشش گیاهی استفاده می شود
3-1-2 روش کروستا - - Crosta Method
روش PCA - principale component analysis - روشی است که در حین کاهش ابعاد داده های ورودی امکان از دست رفتن اطلاعات مفید به حداقل می رسد و برای ثبت تفاوت های طیفی گوناگون مورد استفاده قرار می گیرد در واقع اگر مقدار باندهای ورودی کاهش یابد احتمال تعیین یک PC مشخص برای رده کانی خاصی افزایش پیدا میکند
-2-2بررسی زونهای آلتراسیونی در منطقه بستان آباد
گسترش و شدت آلتراسیون به عوامل مختلفی از جمله حجم محلولهای گرمابی یا ماگمایی، میزان ساختمانهای اولیه و ثانویه مفید، واکنشپذیری سنگها، دما و فشار LogfO2 و LogfS2، PH و EH محلول بستگی دارد
آلتراسیونهای مهم موجود در منطقه عبارتند از: آلتراسیونهای پروپیلیتیک، سرسیتیک، آرژیلیک، پتاسیک، سیلیسی، آلبیتی شدن و کلریتی شدن که از بین موارد یاد شده برخی از آنها به کمک اکسیدهای اصلی، و دورسنجی در منطقه ثبت گردیدند.
-3نتایج و بحث
-1-3 ثبت آلتراسیونها بر اساس مطالعات دورسنجی
-1-1-3اعمال روش های ترکیب رنگی کاذب در شناسائی آلتراسیون هیدروترمال
شکل - - 1-2نقشه ترکیب رنگی - 7 :4: 2 - را در - R, G, B - نشان می دهد. این ترکیب گستره بزرگی از رنگها را برای سنگها و واحدهای زمین شناسی منطقه فراهم کرده و برای تفسیر زمین شناسی و کسب اطلاعات پایه در نواحی خشک و نیمه خشک بسیار مناسب است. در ترکیب فوق، پوشش گیاهی برنگ سبز و بطور طبیعی نمایش داده می شود و کانیهای رسی به رنگ قرمز روشن و مناطق به رنگ قرمز روشن و یا آبی یا بنفش مناطق آلتره شده میباشند.
در ترکیب باندی - 4 :7 :2 - در - R, G, B - مناطق به رنگ سبز کم رنگ و سفید و نیز بنفش کم رنگ مناطق التره می باشند با توجه به نقشه بدست آمده مشاهده میگردد که این ترکیب باندی نواحی آلتراسیون را بشکل مناسب آشکارسازی کرده و احتمالا ترکیب مناسبی نیز برای شناسایی مناطق هیدروکسیل دار باشد.
تصویر حاصل از ترکیب - 4 :7 :5 - در - R,G,B - در منطقه نشان می دهد که مناطق به رنگ آبی روشن مایل به سفید و مناطق سفید رنگ مناطق متاثر از دگرسانی را نشان می دهد و مناطق قرمز احتمالا پوشش گیاهی را نشان میدهد. در ترکیب - 7 :5: 4 - در B - - R, G, که در نقشه حاصله در زیر آمده مناطق به رنگ زرد مایل به سفید و سبز کم رنگ و رنگ سفید مناطق التره را نشان می دهد و مناطق آبی رنگ پوشش گیاهی را نشان میدهند. ترکیب باندی - 1: 5: 7 - در - R ,G, B - هم مناطق حاوی کانیها هیدروکسیل دار را نشان می دهد.
