بخشی از مقاله
چکیده
مجموعه تاریخی- تفریحی طاق بستان از جمله جاذبه های گردشگری در استان کرمانشاه می باشد که علاوه بر استعدادهای تاریخی و فرهنگی و وجود بستر طبیعی، خود از مزایا و امکانات همجواری با شهر کرمانشاه برخوردار است. با برقرار کردن جریان دو سویه و ارگانیک بین مجموعه آثار طاق بستان و شهر کرمانشاه در جهت استفاده متقابل از خدمات و قابلیت های یکدیگر که آثار مثبت این ارتباط و پیوستگی منافع اقتصادی، اجتماعی و رفاه و آسایش عاید شهروندان می کند و از سویی حیات آثار تاریخی- فرهنگی از گزند و آسیب در امان می ماند. هدف از این پژوهش شناخت و بررسی کمبودها و نابسامانی های محدوده عرصه و حریم منطقه توریستی طاق بستان و وضعیت به هم ریخته کاربریهای موجود نامتجانس، که با عملکرد سایت همخوانی ندارد و ساماندهی و احیاء فضا، مکان و کاربری اراضی با ارائه راهکارهای اجرایی در سطح محله، منطقه و ملی و بهینه نمودن شرایط کاربری اراضی در جهت توسعه گردشگری پایدار و جذب بیشترین توریست و به ثبت رساندن آن به عنوان میراث جهانی بشر در سازمان جهانی یونسکو و تبدیل طاق بستان به یکی از قطب های مهم گردشگری کشور.
کلمات کلیدی: طاق بستان ، توسعه ، ساماندهی ، گردشگری ، کاربری
.1 مقدمه
زندگی در شهرهای مدرن امروزی و دور شدن انسان از محیطهای طبیعی، انسان را با مشکلات زیادی روبرو کرده است از جمله: آلودگی هوا، خستگی شدید روزانه و... بنابراین برای رفع این خستگی ها و تجدید قوای روحی و جسمی، سفر و تغییر مکان امری کاملاَ ضروری به نظر می رسد هر ساله و هر ماه و حتی هر روزه میلیون ها نفر فارغ از هرگونه تکلیف، هنگام تعطیلات یا فراغت از کار روزانه به گردش و آغوش طبیعت و بازدید از آثار پیشینیان پناه برده و در صدد رفع خستگی و فرسودگی جسمی و روحی خود هستند.
حس علاقه مندی بشر به زندگی گذشتگان و پیشینیان خود همواره دغدغه های ذهن او بوده و برای رسیدن به این هدف هر اثری از گذشته را با دل و جان مورد مطالعه و کاوش قرار می دهد، بنابراین رازهای نهفته که در دل آثار باستانی وجود دارد گذشته ی دوری را به خاطر می آورد که بسیار گسترده و پیچاپیچ و گرانبار است، سرشار از تجربه ها، دانش ها، دریافت ها، دستاوردها و هنرهای یک قوم در طی چند هزار سال، این دستاوردها علاقه مندان خود را از دورترین نقاط به سوی خود می کشانند. این عمل - گردشگری - ، تاثیر شگرفی بر سیاست، فرهنگ، آداب و رسوم و تمامی جنبه ها و مظاهر فرهنگی و معنوی مردم می گذارد. از اینرو گردشگری و توریسم به عنوان یک ابزار فرهنگی جهت ایجاد تفاهمات و ارتباطات مابین ملت ها مورد توجه خاص است با توجه به موارد فوق لزوم برنامه ریزی در زمینه تشکیلات کارآمد با تاسیسات و تسهیلات غیر قابل انکار می باشد و با برنامه ریزی های دقیق و همه جانبه، می توان صنعت توریسم را پایه ریزی کرده و به دنبال رشد و توسعه همه جانبه آن بود.
.2 اهداف تحقیق
- شناخت و بررسی نابسامانی های منطقه توریستی طاق بستان و احیاء فضا، مکان و کاربری اراضی در جهت جذب توریست و ارائه پیشنهادات و راهکارهای مطلوب در جهت توسعه پایدارمجموعه توریستی تفریحی طاق بستان.
- با ساماندهی مجموعه طاق بستان بتوان آنرا درلیست میراث جهانی یونسکو - UNESCO - به ثبت رساند.
- ایجاد پیوندهای ارگانیک و برقرار کردن جریان دو سویه فرهنگی بین مجموعه آثار طاق بستان و شهر کرمانشاه.
- ایجاد پیوندی اصیل و پایدار بین مجموعه طاق بستان و شهر کرمانشاه به منظور استفاده متقابل از خدمات و قابلیت های یکدیگر در جهت رفاه و آسایش شهروندان.
- معرفی و ارتقاء جایگاه سایت در سطح منطقه ای و ملی و فرا ملی و ارائه راهکارهای اجرایی در سطح محله، منطقه و ملی و بهینه شدن شرایط کاربری اراضی طاق بستان منجر به گردشگری پایدار خواهد شد.
- فراهم سازی فضاهای پرجاذبه گردشگری، تاریخی، فرهنگی، طبیعی برای گردشگران داخلی و خارجی.
.3 بیان مساله
در حال حاضر، مجموعه تاریخی، تفریحی طاق بستان و صنعت جهانگردی این منطقه وضع بسیار نابسامانی دارد. البته می بایست اذعان نمود که مشکلات و تنگناهای متعددی در راه رشد و توسعه صنعت جهانگردی وجود دارد که نباید از نظرها دور بماند، در این تحقیق نیز به مهمترین اشاره می گردد:
- وجود کاربری های مزاحم و نامتجانس و وضعیت نابسامان و به هم ریخته کاربری های موجود در حوزه مورد مطالعه که همخوانی با عملکرد سایت تاریخی و کارکرد توریستی تفریحی حوزه مورد مطالعه ندارد.
- عدم توجه مدیران شهر و استان به ارزش ها و قابلیت های پیدا و پنهان طاق بستان به منظور مقابله با انواع آسیب ها و تهدیدها و بهره مندی از فرصت ها و امکانات.
- نبود پیوندی اصیل و پایدار بین مجموعه طاق بستان و شهر کرمانشاه به منظور استفاده متقابل از خدمات و قابلیت های یکدیگر در جهت رفاه و آسایش شهروندان.
.4 پیشینه تحقیق
آثار باستانی به عنوان قلب تپنده اقتصاد گردشگری و با دارا بودن پتانسیل جذب توریست دارای ارزش خاصی می باشد بدین سان در طی دهه های گذشته مطالعات در این زمینه به انجام رسیده حال به تعدادی از پیشینه این مطالعات اشاره می کنیم
-1 طراحی مدل استراتژیک صنعت گردشگری ایران،حمید چتر گام سال 1375 دانشگاه تربیت مدرس.
-2 لویی واندنبرک، باستان شناس بلژیکی، در فاصله سالهای 1954 تا 1957 مطالعات مفصلی درباره طاق بستان انجام داده که حاصل مطالعات در کتاب باستان شناسی ایران باستان ذکر شده است.
-3 پیشینه اقدامات مرمتی در محوطه اصلی طاق بستان میتوان، از دوران عمادالدوله، نوه فتعلی شاه قاجار و حاکم نامدار کرمانشاهان با ساخت یک عمارت موسوم به حوضخانه بر روی سراب شرقی، ایجاد آبگیر در برابر طاقها.
-4 با استخدام آندره گدار، مهندس معمار فرانسوی در سال 1308 ه.ش. می توان گفت که توجه رسمی دولتی به حفاظت و مرمت بنای تاریخی آغاز گردید.
-5 تعمیرات طاق بستان در سال 1313تا 1319 که شامل: تعمیر و مرمت آثار و طاق ها، سنگفرش معابر، تعمیر استخر و...
-6 در سالهای 1354و 1357 به منظور جلوگیری از نفوذ آب به ابنیه تاریخی با پر کردن منافظ آب و شکاف ها با ملات و عمل زه کشی و کانال کشی جهت هدایت آب های زیر زمینی که مانع از فرسودگی آثار شد.
-7 از دیگر اقدامات انجام شده درسال 1391-94 با توجه به بالا آمدن سطح آب دریاچه و نفوذ آب به جداره سنگها و طاق ها، با پایین بردن سطح آب دریاچه - استخر - به عمق 1/5 متر مانع از فرسودگی طاق ها شود.
.5 تعیین قابلیت ها و توانمندی های حوزه طاق بستان
طاق بستان علاوه بر استعدادهای تاریخی و فرهنگی خود از مزایا و امکانات همجواری با شهر کرمانشاه نیز برخوردار است. این همجواری با شهر کرمانشاه و وجود بستر طبیعی و اکو سیستم چشم نواز و مطلوب کوهستان »پراو« و جنگل کاری شرقی و غربی پیرامون طاق ها، می تواند موجب »هم افزایی« جاذبه های مجموعه طاق بستان شود. در سطور زیر عناصر و عوامل تأثیر گذار بر وضع موجود مجموعه طاق بستان را مرور می کنیم:
- قرارگیری کرمانشاه بر روی در معبر زیارتی- سیاحتی عتبات عالیات و محور مواصلاتی و بزرگراه کربلا به عنوان عامل دسترسی به غرب آسیا، اروپا و شمال آفریقا.
- برخورداری از اقلیم مناسب در فصول مختلف سال، پوشش گیاهی، مناظر زیبای کوهستان و رودخانه و دریاچه
- دسترسی به فرودگاه شهری و برخورداری از سفرهای روزانه هوایی بین المللی و اتصال به راه آهن سراسری کشور - تا پایان سال - 1395 و همچنین برخورداری از شبکه راههای مناسب استانی و دسترسی به مراکز استانهای همجوار.
- تداوم و پیوستگی محیطی اثر تاریخی طاق بستان با مجموعه بیستون و امکان استفاده از پتانسیل »هم افزایی« جاذبه های هر دو مجموعه.
.6 حوزه های قابل تقسیم مجموعه طاق بستان بر مبنای قابلیت های آن
حوزه شماره :1 - حوزه شمالی - این حوزه به مرکزیت آثار تاریخی طاق بستان دارای دو قلمرو گسترده فضای سبز در شرق و غرب است. دو عارضه مصنوع مهم در این حوزه بیمارستان در منتهی الیه قسمت غربی که باید به پذیرایی و جهانگردی - هتل - تغییر کاربری دهد و روستای طاق بستان که باید به فضای سبز برای دید منظر آثار تاریخی باید تغییر کاربری دهد. بکر بودن و خصوصیت پایکوهی دو ویژگی مهم طبیعی برای حوزه است به همین دلیل این محدوده با عنوان دو حوزه تاریخی و تفریحی- گردشگری معرفی می شود. فعالیت ها و کاربری هایی که به نحوی با کارکرد در این حوزه باشد و به آن آسیب نرساند، می توان با ایجاد کمپ ها و مراکز پذیرایی-ایجاد باغ وحش پرندگان، محوطه سازی برای پیاده روی و دیدن در فضاهای سبز موجود.
