بخشی از مقاله
اثر بخشی برنامه غنی سازی ارتباط زوجین مبتنی بر روش گاتمن بر رضایت زناشویی همسران معتاد در حال ترک با دارو
خلاصه
پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی برنامه غنی سازی ارتباط زوجین مبتنی بر روش گاتمن بر رضایت زناشویی همسران معتاد در حال ترک با دارو انجام شد. بدین منظور با استفاده از طرح پیش آزمون - پس آزمون با گروه کنترل از بین مراجعین مرکز ترک اعتیاد (نیک طب) شهر تهران و نمونه در دسترس، 40 نفر انتخاب شده و بصورت تصادفی در دو گروه آزمایشی و کنترل گمارده شده اند. هر دو گروه با استفاده از مقیاس رضایت زناشویی انریچ (1990) به عنوان پیش آزمون و پس آزمون مورد ارزیابی قرار گرفتند و گروه آزمایش به مدت 12 جلسه آموزش غنی سازی ارتباط زوجین دریافت کردند. برای مقایسه پس آزمون هر دو گروه از روش تحلیل کوواریانس استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد که بین میانگین نمرات دو گروه تفاوت معناداری وجود دارد. از یافته های این پژوهش می توان نتیجه گرفت که آموزش غنی سازی ارتباط زوجین بر افزایش رضایت زناشویی همسران معتاد در حال ترک با دارو موثر است.
کلمات کلیدی: غنی سازی، گاتمن، رضایت زناشویی، معتاد
مقدمه
خانواده به عنوان نهاد اجتماعی پایه و اساس ارتباط انسانی را تشکیل می دهد.تشکیل خانواده طبیعتاً مستلزم ازدواج بین دو جنس مخالف است. در ازدواج مرد و زن از طریق یک نیروی رمزی ناشی از غرایز، آیین، شعائر و عشق به هم جذب شده و به طور آزادانه و کامل تسلیم یکدیگر می شوند تا واحد پویایی را به عنوان خانواده ایجاد نمایند. مهمتر از ازدواج، سازگاری زناشویی و رضایت از ازدواج است. سازگاری زناشویی وضعیتی است که در آن زن و شوهر در بیشتر مواقع احساس خوشبختی و رضایت از همدیگر دارند (طحان ،.(1390 رضایت زناشویی حالتی است که طیّ آن زن و شوهر از ازدواج با یکدیگر و با هم بودن احساس شادمانی و رضایت دارند ( سینها و ماکرجی1، 1991 به نقل از میر احمدی زاده و همکاران، .(1382 ینچ1974) 2؛ به نقل از سلیمانیان،(1373معتقدند که رضایت زناشویی انطباق بین وضعیّت موجود و وضعیت مورد انتظار است. طبق این تعریف رضایت زناشویی زمانی محقق می گردد که وضعیت موجود در روابط زناشویی با وضعیت مورد انتظار فرد منطبق باشد. هم چنین الیس1989)3؛ به نقل از سلیمانیان،(1373 بیان می کند که رضایت زناشویی احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسّط زن یا شوهر است هنگامی که همه جنبه های ازدواج شان را در نظر می گیرند.
1
برنامه های پیشگیری و بهبود روابط زوجین به هرگونه مداخله ای اطلاق می گردد که در طی آن رفتارهای رابطه ای مخرب کاهش یابد و در رفتارهای رابطه ای خوب، بهبود ایجاد گردد؛ و در نتیجه از بدکاری در روابط بین فردی پیشگیری می شود. می توان گفت غنی سازی ازدواج یک شیوه آموزشی برای کمک به تقویت روابط زوجین است. اگر چه هدف اولیه آن کمک به زوج ها برای آگاه شدن از خود و همسرانشان، کشف احساسات و افکار همسران، تشویق همدلی و صمیمیت، توسعه ارتباط مؤثر و مهار تهای حل مسأله بود، ولیبعداً برای زوجین دارای مشکل بکار رفت( عیسی نژاد، افضلی و مهرابی زاده،.(1390
گاتمن یکی از روانشناسان حوزه زناشویی است که برنامه ها ی آموزشی متنوعی برای تقویت روابط زوجین ابداع کرده است. وی معتقد است گرچه توانمندی ها و نقاط ضعف ازدواجها تحت شرایط بحران های بیرونی از قبیل بیکاری یا مشکلات مالی تشدید می شود، ولی خود این بحرانها به تنهایی عامل متلاشی شدن ازدواج نیست. مسائلی از قبیل روابط جنسی کم یا زیاد نیز تنها عامل نیست. حتی داشتن سازگاری و توافق در هر مورد نیز ملاک پایداری ازدواج و موفقیت آن نیست چون بسیاری از ازدواج ها ی سعادتمند نیز نارضایتی را تجربه می کنند، آن چه مهم است، توافق بر سر آن چه قابل قبول است، می باشد(گاتمن،.(1386
پژوهش عیسی نژاد، احمدی، بهرامی، باغبان و حیدری (1390) نشان داد که غنی سازی روابط بر افزایش نمره شادمانی زناشویی زوجین و خوش بینی موثر بوده است. نتایج پیگیری پس از یک ماه نشان داد که بین گروه آزمایش و گواه در میزان شادمانی زناشویی و خوش بینی تفاوت وجود دارد و اثربخشی غنی سازی بعد از یک ماه باقی مانده است. نتایج پژوهش نشان داد که مـهارت های غنی سازی روابـط، خوش بینی و شادمانی زناشویـی را افزایش داده است همچنین پژوهش جعفری (1388) حاکی از اثر بخشی آموزش مهارت های ارتباطی در افزایش رضایت زناشویی زوجین بود. در پژوهشی دیگر اولیا ، فاتحی زاده و بهرامی((1385 نشان دادند که آموزش غنی سازی زندگی زناشویی، صمیمیت زناشویی زوجین را افزایش می دهد.
به عقیده گاتمن((1994 کیفیت تعامل بین زن و شوهرها پیشگوی مهمی برای آشفتگی زناشویی یا طلاق است. مطالعات وی نشان داد زوجینی که ارتباط منفی تری با همدیگر دارند، دارای ازدواج نابسامان بوده یا آشفتگی زناشویی در آینده را می توان به آنها نسبت داد.وی دریافت زوج هایی که درصدد طلاق هستند، در تعاملات زناشویی خود از هیجان های منفی بیش از هیجان های مثبت استفاده می کنند. نتایج پژوهش کارسون، کارسون، گیل و باکوم(2012)1 نشان داد که غنی سازی روابط باعث افزایش رضایت زناشویی، استقلال، صمیمیت و پذیرش در بین زوجین شده است. از مجموع پژوهش های مختلف چنین استنباط می گردد که یک رابطه زناشویی با سازگازی خوب رابطه ای است که نگرش ها و اعمال هریک از شریک ها محیطی را فراهم کندکه جهت عملکرد مناسب ساختارهای شخصیتی خود وشریکش خصوصا در حوزه ارتباطات اولیه، مطلوب باشد. بنابرین با توجه به اهمیت و نقش سازگاری در روابط بین زوجین و افزایش کیفیت زندگی زناشویی، و از سویی با عنایت به نتایج پژوهش های مختلف در این زمینه ، لزوم توجه و بررسی این متغیر در جهت کاهش تعارضات در مشکلات و بهبود و افزایش رضایت در روابط زناشویی احساس می گردد .
روش پژوهش
در این پژوهش از روش آزمایشی پیش آزمون- پس آزمون با گروه گواه استفاده شد.
جامعه و نمونه آماری
جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه زوجین دارای همسر معتاد مراجعه کننده به مرکز خصوصی درمان سرپای اعتیاد نیک طب شهر تهران در 3 ماه بهار 1393 تشکیل می دهد. نمونه پژوهش حاضر بـر اساس نمونه گیری در دسترس از بین مراجعه کننده به مرکز خصوصی درمان سرپای اعتیاد نیک طب انتخاب شدند. و به صورت تصادفی، 20 نفر در گروه آزمایش و 20 نفر در گروه کنترل قرار گرفتند.
2
ابزار پژوهش
پرسشنامه رضایت زناشویی Enrich
پرسشنامه رضایت زناشویی Enrich از 115 سوال بسته و 12 مقیاس تشکیل شده است که جز مقیاس اول آن که 5 سوال دارد ، بقیه مقیاس ها شامل 10 سوال است . پاسخ به سوالات 5 گزینه ای (کاملا موافق ، موافق ، نه موافق و نه مخالف ، مخالف ، کاملا مخالف ) است . اولسون و دیگران اعتبار این پرسشنامه را با روش ضریب آلفا ، 0/92 گزارش کردند . در این پژوهش از فرم 47 سوالی آن استفاده شده است. سلیمانیان((1373 در پژوهشی ضریب اعتبار آن از طریق آلفای کرونباخ 0/93 گزارش کرده است.
روش اجرا
پس از تعیین نمونه پژوهش و مشخص شدن گروه های کنترل و آزمایش، در مرحله پیش آزمون، آزمون ابراز گری هیجانی و رضایت زناشویی بر روی هر دو گروه اجرا شد. سپس گروه آزمایش تحت آموزش برنامه غنی سازی ارتباط زوجین مبتنی بر روش گاتمن قرار گرفتند (گروه کنترل تحت آموزش برنامه غنی سازی ارتباط زوجین مبتنی بر روش گاتمن قرار نگرفت). آموزش برنامه غنی سازی ارتباط زوجین مبتنی بر روش گاتمن در طی 10 جلسه (جلسات در طی 10 هفته و به صورت منظم هر هفته یک جلسه برگزار شد) صورت گرفت.
یافته های پژوهش
×
جدول 1میانگین و انحراف معیار نمره رضایت زناشویی در دو گروه در پیش آزمون و پس آزمون
×متغیر ×مرحله ×گروه ×تعداد ×میانگین ×انحراف معیار
×پیش آزمون ×آزمایش 20 111/60 14/28×
×گواه 20 110/60 13/05×
×رضایت زناشویی
×آزمایش 20 117/00 14/70×
×پس آزمون
×گواه 20 110/90 13/32×
همانطور که در جدول 1 ارائه شده است در مرحله پیش آزمون میانگین و انحراف معیار نمره رضایت زناشویی گروه آزمایش بترتیب 111/60 و 14/28 و گروه کنترل 110/60 و 13/05 بوده و در مرحله پس آزمون میانگین و انحراف معیار گروه آزمایش 117/20 و 14/70، گروه کنترل 110/90 و 13/32 می باشد.
جدول 2 نتایج آزمون لوین در مورد فرض تساوی واریانس پیش آزمون دو گروه در متغیرهای پژوهش
مرحله متغیرها F DF1 DF2 Sig
پیش آزمون رضایت زناشویی 1/33 1 38 0/234
همان گونه که در جدول 2 ملاحظه می شود، فرض صفر برای تساوی واریانس دو گروه در پیش آزمون متغیر رضایت زناشـویی تائیـد
میگردد. یعنی فرض تساوی واریانس رضایت زناشویی در دو گروه آزمایش و گواه در پیش آزمون تأیید گردید.
جدول 3 آماره های کشیدگی و آماره چولگی برای بررسی نرمال بودن متغیرها در گروه آزمایش
پیش آزمون پس آزمون
آماره کشیدگی آماره چولگی آماره کشیدگی آماره چولگی
گروه آزمایش -0/33 0/55 -0/41 0/52
گروه کنترل -1/13 0/16 -0/95 0/13
همان گونه که در جدول 3 ملاحظه می شود، آماره های چولگی و کشیدگی رضایت زناشویی در دوگروه در حد کمینه و در دامنه +2) تا ( - 2 قرار دارند که این نشان دهنده نرمال بودن داده های متغیر پژوهش در پیش آزمون و پس آزمون می باشد.
جدول 4نتایج نرمال بودن داده ها ( آزمون کولموگروف اسمیرنوف)
پیش آزمون پس آزمون
مقدار آماره سطح معنی داری مقدار آماره سطح معنی داری
رضایت زناشویی 0/86 0/50 0/13 0/73
همان گونه که در جدول 4 ملاحظه می شود، نتایج آزمون کولموگروف - اسمیرنوف حاکی از معنادار نبودن تفاوت متغیر پژوهش می باشد. به عبارت دیگر نتایج نشان دهنده توزیع نرمال داده های پژوهش است.
پس از حصول اطمینان از رعایت مفروضه های آماری به منظور بررسی فرضیه پژوهش مبنی بر » برنامه غنی سازی ارتباط زوجین مبتنی بر روش گاتمن باعث باعث افزایش رضایت زناشویی همسران معتاد در حال ترک با دارو می شود« از تحلیل کوواریانس یک راهه استفاده شد. نتایج در جدول 5 آمده است.
جدول 5 نتایج تحلیل کوواریانس روی میانگین نمرات رضایت زناشویی دو گروه با کنترل پیش آزمون
متغیر منبع تغییرات SS Df MS F Sig Eta
پیش آزمون 56/38 1 56/38 30/62 0/001 0/898
رضایت زناشویی گروه 25/90 1 25/90 13/24 0/001 0/783
خطا 68/41 37 1/84
کل 8687/00 40
همان طور که در جـدول 5 نشان داده شده است با کنترل پیش آزمون، بین گروه هـای آزمـایش و گـواه از لحـاظ رضـایت زناشـویی
تفاوت معنی داری وجود دارد p<0/001) و 13/24 .(F به عبارت دیگر، برنامه غنی سازی ارتباط زوجین مبتنی بر روش گاتمن بـا توجـه بـه
میانگین رضایت زناشویی گروه آزمایش (117/00) نسبت به میانگین رضایت زناشویی گروه گواه (110/09)، موجب افزایش معنـادار رضـایت زناشویی در گروه آزمایش شده است.
