بخشی از مقاله
اثر تاريخ کاشت و اندازه بذر برارتفاع بوته ،ماده خشک وعملکرد غلاف سبز باقلا در گرگان
چکيده
کشت باقلا در استان گلستان با هدف برداشت غلاف سبزبه طور گسترده انجام ميشود. به منظور بررسي تاثير تاريخ کاشت و اندازه بذر بر ارتفاع بوته ، ماده خشک و عملکرد غلاف سبز باقلا رقم برکت ، آزمايشي به صورت کرت هاي خردشده در قالب بلوکهاي کامل تصادفي، در چهار تکرار در سال زراعي ٩٣-١٣٩٢ در مزرعه آموزشي شماره يک دانشگاه علوم کشاورزي و منابع طبيعي گرگان اجرا شد. تاريخ کاشت (١٨ آبان ، ٢٨ آذر، ٢٨ بهمن و ٢٠ اسفند) به عنوان فاکتور اصلي و اندازه بذر (ريز، متوسط ، درشت ) به عنوان فاکتور فرعي در نظر گرفته شد. اثر تاريخ کاشت و اندازه بذربر ارتفاع بوته ، ماده خشک و عملکرد غلاف سبزمعني دار بود. اما اثر متقابل اين صفات معني دار نبود. ميانگين ارتفاع بوته در اين تاريخ کاشت ها بين ١١٠.٨٧ سانتي متر (تاريخ کاشت ١٨آبان ) تا ٦٤.٢٩سانتي متر (تاريخ کاشت ٢٠ اسفند) متغيير بود. ارتفاع بوته هاي حاصل از بذور درشت (٧٩.٩٥) به طور معني داري بيشتر از بذور ريز (٧٥.٢١) و متوسط (٧٦.٧٦) بود. ميانگين ماده خشک در اين تاريخ کاشت ها از ١٢٤٩.٩١ کيلوگرم در هکتار (اسفند) تا ٩٨٤٣.٣٩ کيلوگرم در هکتار (آبان ) متغيير بود. براساس نتيجه مقايسه ميانگين ها ماده خشک کل بوته هاي حاصل از بذور درشت (٥٥٨٨.٨٤ کيلوگرم در هکتار) بيشتر از بذور ريز (٤٤٥٨.٨١ کيلوگرم در هکتار) و متوسط (٤٨٤٠.٠٧ کيلوگرم در هکتار) بود وبذور متوسط تفاوت معني داري با بذور ريزو درشت نداشت . ميانگين عملکرد غلاف سبز در تاريخ کاشت هاي ياد شده از ٣٣٦٤.٤کيلوگرم در هکتار (اسفند) تا ١٥٠٦٥.٥ کيلوگرم در هکتار (آبان ) متغيير بود. براساس نتيجه مقايسه ميانگين ها عملکرد غلاف سبز در هنگام استفاده از بذور درشت (٩٣٧٥.٥٧ کيلوگرم در هکتار) به طور معني داري بيشتر از ميانگين هاي عملکرد بذور ريز (٨٣٩٠.٠٧ کيلوگرم در هکتار) و متوسط (٨٥٠٠.٠٣ کيلوگرم در هکتار) بود و بين بذور ريزو متوسط تفاوت معني داري مشاهده نشد. نتايج اين مطالعه حاکي از برتري ارتفاع بوته ، ماده خشک کل و عملکرد غلاف سبز در کاشت هاي زودتروبذوردرشت ترمي باشد.
واژه هاي کليدي: اندازه بذر، باقلا، تاريخ کاشت ، غلاف سبز.
مقدمه
نتايج مطالعات قبلي نشان داده است که تاريخ کاشت و اندازه بذردرعملکرد مؤثراست . با توجه به درشتي بذر باقلا، مصرف بذر در زمان کاشت زياد است . اگر بذرريز عملکرد مشابه با بذور درشت داشته باشد با مصرف بذور ريزمي توان هزينه هاي کاشت را کاهش وبه دليل بازارپسندي بيشتر بذور درشت درآمد حاصله را افزايش داد. باقلا شرايط مرطوب و سرد را مي پسندد و هواي گرم و خشک به محصول آسيب ميرساند و تاريخ کاشت بايد طوري تنظيم گردد که گرماي بيش از حد هوا به خصوص در دوره گلدهي به گياه آسيب نرساند (٢٠). هدف از تعيين تاريخ کاشت ، يافتن زمان کاشت رقم يا گروهي از ارقام مشابه يک گياه است به طوري که مجموعه عوامل محيطي حادث در آن زمان براي سبز شدن ، استقرار و بقاي گياهچه مناسب باشد درهر مرحله از رشد با شرايط مطلوب روبه رو گردد و با شرايط نامساعد محيطي برخورد نکند (١٥).
ارتفاع بوته با توليد گل و عملکرد رابطه مستقيمي دارد (١٣). با تأخير درکاشت ، ارتفاع بوته کاهش مي يابد (٩). در آزمايش ديگري گزارش شد با تأخير درکاشت ارتفاع بوته کاهش مي يابد و احتمالا تأخير در کاشت مي تواند از طريق کاهش ارتفاع بوته و نبود امکان بهره برداري حداکثر گياه زراعي از منابع رشد و تأثير بر اجزاي عملکرد، باعث افت عملکرد دانه شود (١٧). در عربستان سعودي ، تأخير در کاشت باقلا باعث کاهش ارتفاع بوته شد (٢١). تأخير در کاشت با توجه به مواجهۀ هم زمان بوته هاي باقلا با روزهاي گرم و طولاني ، دورة مناسب براي رشد رويشي باقلا در تاريخ کاشت ديرهنگام (٢ دي ) در مقايسه با تاريخ کاشت به موقع (٢٤ آبان ) کوتاه تر شده و در نتيجه ارتفاع بوته کاهش مي يابد (١١). مقدار ماده خشک توليد شده معياري از پتانسيل عملکرد مي باشد و به شدت تحت تأثير تاريخ کاشت قرارمي گيرد وتأثير بسزايي بر عملکرد دارد. در کشت هاي زودهنگام به دليل طولاني بودن فصل رشد و استفاده بهينه از شرايط محيطي تجمع ماده خشک در بوته افزايش مي - يابد (١٤). تأخير در کاشت موجب کاهش توليد ماده خشک ، رشد محصول در گياهان مختلف مي شود. با انتخاب تاريخ کاشت مناسب ، مراحل مختلف رشد گياه با شرايط مطلوب محيطي منطبق ميشود و سبب افزايش راندمان فتوسنتز و ذخيره مطلوب مواد فتوسنتزي در دانه ميشود (٧). در تحقيق ديگري تأثير تاريخ کاشت بر عملکرد غلاف سبز باقلا مورد بررسي قرارگرفت طبق نتايج اين تحقيق با تأخير در کاشت عملکرد غلاف سبز به دليل فراهم نشدن امکان رشد طبيعي گياه کاهش مييابدکه به دليل کاهش تعداد غلاف در بوته و کاهش وزن غلاف بود. در کشت آبان ماه مراحل مختلف رشد گياه با شرايط مطلوب محيطي منطبق شد که اين امر سبب افزايش دوره رشد و فتوسنتزو در نتيجه ذخيره بهتر مواد فتوسنتزي در بخش هاي رويشي شد وبيشترين عملکرد غلاف سبز از اين تاريخ کاشت حاصل شد در حالي کشت هاي تأخيري با توجه به کاهش دما در دوره رشد، رشد رويشي مطلوب نبود و نتوانست شرايط را براي رشد مطلوب زايشي فراهم کند و عملکرد غلاف سبز کاهش پيدا کرد (١٨). با تأخير در کاشت تعداد گره بارورو تعداد غلاف در بوته کاهش مي يابد که نتيجه آن کاهش عملکرد غلاف سبز است (١٠).
تحقيقات در مورد تأثير اندازه بذر بر رشد و عملکرد در گياهان مختلف نتايج متفاوتي نشان داده است . ارتفاع بوته هاي حاصل از بذرهاي درشت باقلا بيشتر از بذرهاي ريز بود (٣.٦). شش گونه يونجه يکساله با اندازه بذرهاي مختلف ، از نظر توليد ماده خشک مورد مقايسه قرار گرفتند به طور متوسط بذرهاي درشت تر ٢٥درصد ماده خشک بيشتري نسبت به بذرهاي ريزتر توليد نمودند (٥). اثر اندازه بذر بر تعداد غلاف در بوته باقلا معني دار بود و بيشترين تعداد غلاف مربوط به بذرهاي درشت بود (٦). در سويا اندازه بذر تأثير معني داري روي تعداد غلاف در هر گياه دارد و بذرهاي درشت بيشترين تعداد غلاف را در هر بوته داشت (٢). اثر اندازه بذر باقلا تأثير معني داري در عملکرد غلاف سبز (١٨) و ميانگين تعداد غلاف در بوته نداشت (١).
موادو روش ها
اين آزمايش در سال زراعي ٩٣-١٣٩٢ در مزرعه آموزشي شماره يک دانشگاه علوم کشاورزي و منابع طبيعي گرگان اجرا شد.
ارتفاع محل از سطح دريا ١٣ متر، عرض جغرافيايي ٣٦ درجه و٤٩ دقيقه شمالي، طول جغرافيايي ٥٤ درجه و ١٩ دقيقه شرقي مي باشد. خاک مزرعه داراي ١٠% شن ، ٥٢% سيلت و ٣٨% رس (بافت لوم رسي سيلتي )، هدايت الکتريکي ٠.٦ دسي - زيمنس بر مترو اسيديتۀ ٦.٨مي باشد آزمايش در قالب طرح بلوک هاي کامل تصادفي به صورت کرت هاي خرد شده با چهار تکرار اجرا گرديد. سه سطح اندازه بذر باقلا رقم برکت (ريز، متوسط ، درشت ) به عنوان فاکتور فرعي در چهار تاريخ کاشت (١٨ آبان ، ٢٨آذر، ٢٨ بهمن ، و ٢٠ اسفند) به عنوان فاکتور اصلي مورد بررسي قرار گرفت . در هر واحد آزمايشي ٦ رديف به فاصله ٥٠ سانتي متر و فواصل بوته ها در رديف ١٠ سانتي متر در نظر گرفته شد. براساس نتيجه آزمايش تجزيه خاک ١٠٠ کيلوگرم در هکتار کود سوپرفسفات تريپل ، ١٠٠ کيلوگرم در هکتار سولفات پتاسيم و ٥٠کيلوگرم در هکتار کود اوره در زمان کاشت به خاک اضافه شد. به منظور تعيين وزن ماده خشک از هر واحد آزمايشي ٤بوته انتخاب و پس از اندازه گيري ارتفاع بوته تا ثابت شدن وزن نمونه ها در دماي ٧٥ درجه سانتي گراد قرار داده شد. جهت تعيين عملکرد غلاف سبز در هر واحد آزمايشي يک متر مربع با حذف اثرات حاشيه ، مشخص وغلاف ها از بوته ها برداشت و وزن ترآن ها اندازه گيري شد. براي تجزيه و تحليل داده ها از نرم افزار SAS (٢٢) همچنين براي مقايسه ميانگين ها از روش LSD استفاده شده است .
