بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر میزان بذر در تاریخهاي مختلف کاشت بر عملکرد و اجزاي عملکرد گندم، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی واقع در شهرستان ساري در سال زراعی 1393-94 انجام شد. آزمایش به صورت کرتهاي خرد شده در قالب طرح پایه در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. سه تاریخ کاشت 10 و 30 آبان ماه و 20 آذر ماه بهعنوان عامل اصلی و چهار میزان بذر 150، 250، 350 و 450 کیلوگرم در هکتار بهعنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند.
نتایج نشان داد که با تاخیر در تاریخ کاشت ارتفاع گیاه و طول ساقه کاهش و طول سنبله افزایش یافت. بیشترین تعداد سنبلک در سنبله و تعداد دانه در سنبله در تاریخ کاشت 30 آبان ماه به دست آمد که به افزایش عملکرد و شاخص برداشت در تاریخ کاشت 25 آبان ماه منجر شد. با افزایش مصرف بذر تعداد پنجه در بوته روند کاهشی را نشان داد، ولی ارتفاع گیاه، طول سنبله، تعداد سنبلک در سنبله و تعداد دانه در گیاه افزایش نشان داد. حداکثر عملکرد دانه برابر 4020 کیلوگرم در هکتار براي اثرمتقابل تاریخ کاشت 30 آبان ماه با مصرف 350 کیلوگرم بذر در هکتار تولید شد. بنابراین، مصرف 350 کیلوگرم بذر در هکتار در تاریخ کاشت 30 آبان ماه منجر به نتیجه مطلوبتري شد.
مقدمه
هدف از تعیین تاریخ کاشت یافتن زمان کاشت رقم یا گروهی از ارقام مشابه یک گیاه است تا مجموعه عوامل محیطی حادث در آن زمان براي سبز شدن، استقرار و بقاء گیاهچه مناسب باشد. عابدینی اسفهلایی - 1385 - در بررسی و تعیین مناسبترین تاریخ کاشت و میزان بذر روي دو رقم گندم بیان کردند که تاریخ کاشت 15 و 30 آبان بهترتیب 5751 و 5716 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه تولید کردند. لذا، 400-500 دانه در متر مربع مناسبترین میزان بذر براي دو رقم هامون و کویر در ایرانشهر بوده و قابل توصیه میباشد
مدرس ثانوي و همکاران - 1382 - به منظور بررسی اثرات فاصله خطوط و میزان بذر بر عملکرد و اجزاي عملکرد گندم لاین امیدبخش دریافتند که بالاترین عملکرد دانه از کمترین فاصله خطوط 12/5 - سانتیمتر - به دست آمد. علاوه بر این مناسبترین تراکم براي دستیابی عملکرد مطلوب 340 گیاهچه در متر مربع بود.
براتی و همکاران - 1385 - نشان دادند که با افزایش تراکم بوته ها در واحد سطح، عملکرد دانه، عملکرد زیست توده، تعداد سنبله در واحد سطح و شاخص برداشت افزایش و تعداد دانه در سنبله و وزن دانه کاهش یافت. تراکم 550 بوته در متر مربع، عملکرد دانه را نسبت به تراکم 350 بوته در متر مربع به میزان 9 درصد افزایش داد. اثر متقابل تیمار کود نیتروژن با تراکم 550 بوته در متر مربع بیشترین عملکرد دانه باعث شد.
مظفري و همکاران - 1378 - دریافتند که تراکم هاي بوته بالاتر از حد مطلوب ممکن است باعث افزایش تعداد سنبله در واحد سطح شود ولی در عوض می تواند باعث کاهش تعداد سنبله هاي بارور شود.
فتحی و همکاران - 1377 - در تأثیر چهار تراکم بذر 100 - ،200،300 و400 دانه در متر مربع - بر عملکرد دانه جو جنوب در منطقه دشت آزادگان نشان دادند که بالاترین عملکرد دانه در تراکمهاي بالا نسبت به تراکم 100 بوته در مترمربع عمدتاً مربوط به تعداد سنبله بیشتر در واحد سطح بود. بنابراین، هدف از این تحقیق بررسی اثر میزان بذر در تاریخهاي مختلف کاشت بر عملکرد و اجزاي عملکرد گندم بود.
مواد و روشها
این آزمایش در مزرعه تحقیقاتی واقع در روستاي سوته در شهرستان ساري در سال زراعی 1392-93 اجرا گردید. مزرعه مورد نظر واقع در عرض جغرافیایی 36 درجه و 39 دقیقه شمالی و طول جغرافیایی 53 درجه و 13 دقیقه شرقی و با ارتفاع 14 متر از سطح دریا قرار دارد. این تحقیق به صورت کرتهاي خرد شده در قالب طرح پایه بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. سه تاریخ کاشت 10 و 30 آبان و 20 آذر بهعنوان عامل اصلی و چهار میزان بذر 150، 250، 350 و 450 کیلوگرم در هکتار بهعنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. قبل از کاشت عملیات تهیه زمین شامل دوبار شخم عمود بر هم و یک بار دیسک بعد از گاو رو شدن زمین انجام شد. سپس اقدام به ایجاد فارو - خطوط کشت - گردید و در نهایت نقشه طرح در زمین پیاده شد.
کود شیمیایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم با توجه به نتایج آزمون خاك و نیتروژن سرك بهصورت دستی به خاك داده شد که شامل 250 کیلوگرم اوره، 100 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل و 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم بود. براي مبارزه با علفهاي هرز از سموم گرانستار به میزان 15 گرم در هکتار جهت کنترل علفهاي هرز پهنبرگ و تاپیک به میزان 0/75 لیتر در هکتار براي کنترل علفهاي هرز باریک برگ استفاده شد.
براي مبارزه با آفت سن گندم سم جدید کاراتازئون به میزان 150 سیسی در هکتار مصرف شد. در طی مراحل رشد صفات ارتفاع گیاه، تعداد سنبله در بوته، طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، تعداد پنجه در بوته، عملکرد دانه و شاخص برداشت اندازهگیري شدند. دادههاي بهدست آمده با نرم افزار آماري SAS مورد تجریه واریانس قرار گرفت. مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون حداقل تفاوت معنیدار - LSD - در سطح احتمال پنج درصد انجام شد.
نتایج و بحث
ارتفاع گیاه: نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که ارتفاع گیاه از نظر آماري تنها تحت اثر ساده تاریخ کاشت در سطح احتمال یک درصد و اثر میزان بذر در سطح در سطح احتمال پنج درصد اختلاف معنیداري را نشان داد
با تاخیر در تاریخ کاشت ارتفاع گیاه کاهش یافت. بیشترین ارتفاع گیاه 112/92 - سانتیمتر - در تاریخ 10 مهر ماه و کمترین ارتفاع گیاه در دو تاریخ کاشت 30 آبان و 20 آذر به دست آمد. بیشترین ارتفاع گیاه 109/22 سانتیمتر با مصرف 400 کیلوگرم بذر در هکتار و کمترین ارتفاع گیاه 102/89 سانتیمتر با مصرف 300 کیلوگرم بذر در هکتار حاصل شد
عابدینی اسفهلایی - 1385 - در بررسی و تعیین مناسبترین تاریخ کاشت و میزان بذر روي دو رقم گندم بیان کردند که در تاریخ کاشت 15 و 30 آبان بیشترین ارتفاع بوته به دست آمد.
طول سنبله: صفت طول سنبله نیز همانند طول ساقه از نظر آماري تنها تحت اثر ساده تاریخ کاشت در سطح احتمال پنج درصد تفاوت معنیداري را نشان داد - جدول . - 1 بیشترین طول سنبله در دو تاریخ کاشت 30 آبان و 20 آذر - به ترتیب برابر 9/75 و 9/33 سانتیمتر - و کمترین طول سنبله 8/17 - سانتیمتر - در تاریخ کاشت 10 آبان ماه حاصل شد
در مطالعه مدرس ثانوي و همکاران - 1382 - مشاهده شد که با افزایش تراکم بوته، طول سنبله کاهش یافت. براتی و همکاران - 1385 - نشان دادند که با افزایش تراکم بوته ها در واحد سطح، طول سنبله کاهش یافت.
تعداد پنجه در بوته: صفت تعداد پنجه در بوته تحت اثر ساده میزان بذر در سطح احتمال یک درصد اختلاف آماري معنیداري را نشان داد
مقایسه میانگین اثر ساده تاریخ کاشت نشان داد که تعداد پنجه در بوته تعداد پنجه در بوته در سه تاریخ 10 آبان، 30 آبان و 20 آذر به ترتیب برابر 6/17، 6 و 6/25 عدد بود. بیشترین تعداد پنجه در بوته با مصرف 150 و 250 کیلوگرم 6/67 - و 6/78 عدد - و با مصرف 350 و 450 کیلوگرم بذر در هکتار برابر 5/78 و 5/33 عدد به دست آمد
جدول -1 تجزیه واریانس - میانگین مربعات - صفات زراعی گندم تحت اثر تاریخ کاشت و میزان بذر در منطقه ساري
