بخشی از مقاله
ارتباط گردشگري ورزشی با توسعه اشتغال زایی، ایجاد درآمد و کاهش فقر و سرمایه گذاري در شهر تهران
چکیده
هدف: این پژوهش با هدف تعیین رابطه بین گردشگري ورزشی و توسعه اشتغال زایی، ایجاد درآمد و کاهش فقر، سرمایه گذاري در شهر تهران انجام گردید.
روش شناسی: پژوهش حاضر از نوع توصیفی- پیمایشی است. ابزار جمع آوري اطلاعات پرسشنامه محقق ساخته بود که براساس مقیاس لیکرت طراحی شد و روایی صوري و محتوایی و پایایی ان مورد تایید قرار گرفته بود. نمونه آماري پژوهش را 150 نفر از: کارشناسان بخش گردشگري سازمان میراث فرهنگی، مدیران و دست اندرکاران برگزاري رویدادهاي ورزشی در فدراسیون هاي ورزشی، مدیران هتل ها و اماکن اقامتی، کارشناسان روابط بین الملل و روابط عمومی وزارت ورزش و جوانان و گردشگران ورزشی شرکت کننده در رویدادهاي ورزشی تهران بود. تجزیه و تحلیل اطلاعات در دو سطح آمار توصیفی و آمار استنباطی(روش تحلیل عاملی اکتشافی و تاییدي) و توسط نرم افزارهاي SPSS و LISREL صورت گرفت.
یافته ها: یافته هاي پژوهش نشانگر رابطه معنادار بین متغیر گردشگري ورزشی و توسعه اشتغال زایی، ایجاد درآمد و کاهش فقر، سرمایه گذاري می باشد.
نتیجه گیري: نتایج نشان داد که از رویدادهاي ورزشی برگزار شده در شهر تهران در جهت جلب گردشگر ورزشی، ایجاد شغل، توسعه سرمایه گذاري بخش خصوصی و دولتی، ایجاد درآمد و ارتقاء سطح زندگی افراد جامعه بهره گیري شده است. همچنین ورود گردشگران ورزشی به شهر علاوه بر فواید کوتاه مدت و مستقیم بدنبال برگزاري رویداد ورزشی می تواند فواید بلند مدت و غیر مستقیمی براي شهر داشته باشد که با برنامه ریزي نه تنها رویدادهاي ورزشی را می توان بعنوان عامل صرف هزینه هاي هنگفت دانست بلکه می تواند عامل سوددهی در ابعاد گوناگون توسعه باشد.
واژه هاي کلیدي:
گردشگري ورزشی، اشتغال زایی، درآمد، سرمایه گذاري.
مقدمه
در جهان در حال تحول ما هر زمان گروهی از فعالیت هاي اقتصادي – اجتماعی طرف توجه بیشتر واقع می شوند و منافع و اهمیت یا محدودیت ها و موانع پیش روي آنها مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. شاید از این منظر بتوان دهه پایانی قرن بیستم را عصر توجه به گردشگري خواند(رنجبریان و زاهدي، 1388،.(9 صنعت گردشگري به عنوان بزرگترین و متنوع ترین صنعت در دنیا به حساب می آید. بسیاري از کشورها، این صنعت پویا را منبع اصلی درآمد، اشتغال زایی، رشد بخش خصوصی و توسعه زیر ساختها می دانند. صنعت گردشگري در سراسر دنیا، به ویژه در کشورهاي در حال توسعه که منابع دیگر اقتصادي مانند تولید یا استخراج منابع طبیعی را ندارند، بسیار مورد توجه است. از طرفی ورزش یکی از فعالیت هاي مهم گردشگر هنگام گردشگري است وگردشگري و مسافرت نیز با انواع گوناگون ورزش همراه است(مرادي،.(1385 گردشگري ورزشی در سال هاي اخیر از رونق بیشتري برخوردار شده و بصورت فعال1، رویداد2 و یا نوستالژیک3 به سرعت در حال گسترش است(ورزش و گردشگري4،.( 2000 دلیل این امر می تواند توجه رسانه هاي جمعی به رویدادهاي ورزشی و تبلیغات گسترده در خصوص آنها، افزایش ایام فراغت، گرایش بیشتر مردم به فعالیت هاي ورزشی رشد سریع صنایع مرتبط با کالاها و خدمات ورزشی باشد(رنجبریان و زاهدي،1388،.(68 از بعد تعریفی گردشگر ورزشی فردي است که به محلی غیر از محل زندگی خود براي حداقل 24 ساعت و حداکثر یک سال مسافرت می کند و هدف اصلی او حضور در یک رویداد ورزشی یا بازدید از جذابیت هاي مرتبط با ورزش است(هنرور،.(1388
همچنین از دیدگاه گامون5 و رابینسون6 گردشگري ورزشی به دو نوع سخت7 یعنی گردشگر ورزشی که به منظور شرکت فعال یا غیرفعال در ورزش رقابتی مسافرت می کند، و نرم8 یعنی شرکت گردشگر ورزشی در فعالیتی که بیشتر فعالیت تفریحی است تا رقابتی، تقسیم می شود(هنرور،.(1388
گردشگري ورزشی مفهومی جدید در جهان است که بیشترین رشد را در صنعت گردشگري دارد. کشورهاي بیشماري از وضعیت مناسب براي گردشگري ورزشی برخوردارند و بنابراین بطور مستقیم براي رشد اقتصاد ملتشان مشارکت می کنند( همافر و همکاران،.(2011 گردشگري ورزشی فواید و مزایاي متعددي را براي شهرها در بر دارند و به عنوان مثال میزبانی بازي هاي المپیک و رویدادهاي ورزشی جهانی به عنوان مهمترین رویداد گردشگري- ورزشی مزایاي اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی بسیاري براي شهرهاي میزبان به ارمغان می آورد(زیتونلی،.(1386 بدیهی است که کلیه این مزایا در شهرها ایجاد شده است. شهر پدیده اي اجتماعی و فیزیکی پیچیده است که زیر فشار توسعه هاي دائمی قرار دارد و تغییرات کمی و کیفی زیادي در آن به وقوع می پیوندد(اکبري و تقوایی1387،.(31 شهرها به عنوان مهمترین مقصد گردشگري در جهان نقش هاي متعددي بر عهده دارند(اکبري و تقوایی،1387 ،.(35-34 مدیران و مسئولان شهري در پی استفاده از فرصت هاي ملی، منطقه اي و بین المللی براي کسب یا تثبیت موقعیت خود به عنوان مادر شهرهاي جهانی هستند. مدیران با کسب امتیاز و فرصت، درآمد بیشتري را نصیب شهر و ساکنان شهري خود می کنند. برخی از این فرصت ها که براي کسب رقابت جدي صورت می گیرد عبارتند از: میزبانی بازي هاي المپیک، بازي هاي جام جهانی، نمایشگاه هاي اقتصادي و فرهنگی، برگزاري همایش هاي علمی، جشنواره هاي هنري، همایش هاي سیاسی و غیره(موحد،1386، .(101 مهمترین دلیل توسعه گردشگري در اغلب کشورها استفاده از منافع اقتصادي آن است(موحد، 1389بنابراین،.(119 بعنوان نمونه برپایی جام جهانی 2006 در آلمان، میلیون ها گردشگر و هوادار راهی این کشور شدند که این امر سودي حدود 2.68 میلیارد یورو نصیب مردم این کشور کرد(محرم زاده،1388، .(76 و یا کشور ترکیه با تدوین استراتژي 2023 در سال 2007 و با سرمایه گذاري بر توانمندي هاي گردشگري ورزشی، خصوصا شهر ساحلی آنتالیا در سال 2003، 700 تیم ورزشی و در سال 2007، 1200 تیم ورزشی از سراسر دنیا حتی ایران را جهت برگزاري اردوهاي مقدماتی ورزشی به خود جلب کرده است و در سال 2007 مبلغی برابر با 6 میلیون دلار از این طریق درآمد داشته است( ایکوز و همکاران، .(2010
همچنین لی1 و تیلور(2005) 2 برآورد کردند که طی جام جهانی کره جنوبی،57.7 درصد از گردشگران خارجی ورودي بودند که بطورمستقیم وغیر مستقیم گردشگران جام جهانی را تشکیل می دادند. سرانه هر نفر از این گردشگران قریب به2,242دلار بود که 1.8مرتبه بزرگتر از گردشگران عادي است. مبتنی بر این ارقام، تخمین زده شد جام جهانی در کره جنوبی تاثیر اقتصادي 1.35 میلیارد دلاري از بازده(فروش)، 307 میلیون دلار از درآمد و 713 میلیون دلار ارزش افزوده براي این کشور ایجاد کرد(ادیش و همکاران3، .(2008 یکی از اثرات اقتصادي گردشگري اشتغال زایی است. گسترش صنعت گردشگري موجب ایجاد اشتغال مستقیم و غیر مستقیم در جامعه مقصد می شود(رنجبریان و زاهدي،146،.(1388 برآورد شده است که در اوایل قرن حاضر احتمال افزایش مرتب شغل هاي مربوط به گردشگري، برخلاف دیگر بخش هاي اقتصادي زیاد خواهد بود(میسون،1387،.(62-61 در زمان برگزاري جام جهانی 2006 آلمان نرخ رشد ناخالص ملی آلمان به میزان%2 افزایش یافت. پس از پایان مسابقات، دولت آلمان گزارش داد که درآمد این کشور طی یک ماه برگزاري مسابقات تنها از محل توریسم به بیش از 400 میلیون دلار بالغ شده است. این تورنمنت 50 هزار فرصت شغلی تازه در آلمان ایجاد کرد و آثار جانبی حاصل از آن در تمام بدنه اقتصاد این کشور منتشر شد(همشهري ،.(1389اگر چه چالیپ(2006)4 معتقد است: علیرغم سیاست متمرکز در تاثیر اقتصادي رویداد ورزشی، سازمان دهندگان رویدادهاي ورزشی و ساکنین جامعه میزبان می بایستی همزمان به ارزش هاي اجتماعی رویدادها هم بپردازند(چالیپ، .(2006 بطور کلی ایجاد اشتغال یکی از هدف هاي مهم توریسم در ابعاد بین المللی می باشد. ایران سالیانه حدود 1 میلیارد دلار بابت هزینه هاي مسافرت اتباع خود طی برنامه اول پرداخت کرده است. به تعبیري بهتر هر خانواده ایرانی که بطور متوسط پنج عضو دارد و سالانه حدود 85 دلار از سهم تولید ملی خود را بابت رونق این بخش به بازار جهانی جهانگردي می دهد بدون آنکه سهمی از این بازار برده باشد(نصیري زاده و توتونچی،1382، .(212 گسترش صنعت گردشگري موجب اشتغال مستقیم و غیر مستقیم در جامعه مقصد می شود. اشتغال مستقیم شامل مشاغلی همچون کارکنان هتل ها و رستوران ها، خطوط هواپیمایی و دفاتر خدمات مسافرتی است. در عین حال اشتغال در صنایعی که بطور مستقیم در بخش گردشگري جاي ندارند لیکن این صنعت از آنها بهره می جوید نظیر صنایع غذایی، بهداشت و درمان را اشتغال غیر مستقیم می دانند(رنجبریان و زاهدي،1388،.(146 وید1 و بول2004 ) 2 )معتقد بودند گردشگري ورزشی بطور گسترده ایی بعنوان دلیلی جهت رشد اقتصادي و سرمایه گذاري شناخته شده است(هیگام3،.(2005,96 معمولا اثري که میزبانی تیم ها یا مسابقات حرفه اي بر شهرها می گذارند فراتر از اثر مالی آن است و اشتغال زایی این فعالیت ها نیز در جهتی است که سبب توسعه ي اقتصادي نیروهاي کاري می شود(ملک،.(1385 چالی03پ ( (20 فواید کوتاه مدت و مستقیم حضور گردشگران ورزشی در کشور میزبان را ثروت و ایجاد فرصت هاي شغلی می داند. پریوس(2000)4نیز شاخص هایی را در زمینه میزبانی رویدادهاي ورزشی نامبرده است که از آن جمله: می توان به جذب سرمایه گذاري، ایجاد شغل و فرصت هاي تجاري(پریوس،(2000 اشاره کرد. به طور کلی، سرمایه گذاري لازم براي ایجاد یک شغل در صنعت گردشگري به مراتب کمتر از سایر بخش هاي اقتصادي است. مزیت این صنعت آن است که ارز خارجی وارد شده توسط گردشگران در تمام شعب و رشته هاي اقتصادي کشور تقسیم شده، بخش هاي مختلف اقتصاد را فعال نموده و ضریب اشتغال را به شدت افزایش می دهد. ارز وارد شده به کشور در همه واحدهایی که با صنعت گردشگري در ارتباط هستند مانند: رستوران ها، هتل ها، خطوط هوایی، دریایی، زمینی، اتوبوسرانی، تاکسیرانی، و بسیاري از فعالیت هاي دیگر این صنعت جریان می یابد و سبب سودآوري می شود( درشکی، .(1388
از این رو گردشگري ورزشی هم می تواند تاثیرات گوناگون اقتصادي، اشتغال، فرهنگی- اجتماعی در جامعه داشته باشد. گردشگري ورزشی یکی از حوزه هاي پر اهمیت صنعت گردشگري در دنیاست که به مانند بسیاري از بخش هاي این حوزه در ایران مقوله ایی نو پاست و هنوز بسیاري از افراد از جایگاه این حوزه در صنعت بی اطلاع اند(محرم زاده،1388، .(45 برخی از کشورها در زمینه گسترش و بهره گیی از گردشگري و گردشگري ورزشی خوب عمل کرده اند. بطور نمونه گردشگري در دهه اخیر بعنوان صنعت اصلی استرالیا شمرده می شود و سهم آن در اشتغال %8، تولید ناخالص ملی 5/8 %، و تقریبا %15 درآمد صادرات می باشد(.(sport&Tourism,2000 کشور ترکیه با تمرکز بر گردشگري ورزشی و برگزاري مسابقات جهانی فیبا5 به جبران خسارت هاي مالی ایجاد شده در سال 2009 پرداخته است. بر اساس آمار ارائه شده درآمد مالی ترکیه در 4 ماه پایانی سال 2009 با کسب 5 میلیارد دلار سود بیشتر به بیش از 11 درآمد(سود) کسب کرده است(راستی،.(1389 کشور ایران و به ویژه شهر تهران نیز همه ساله میزبان رویدادهاي ورزشی مختللف و متعددي است. براساس برنامه چهارم توسعه کشور ایران باید تا پایان سال 1388 سالانه میزبان حداقل 5 میلیون گردشگر باشد، رقمی که باید تا پایان سال 2024 به رقمی معادل 20 میلیون نفر در سال برسد و در این میان نمی توان از سهم و جایگاه ورزش و برگزاري تورنمنت هاي ورزشی به سادگی گذشت. و به عقیده ادبی((1388 براي رسیدن به سطح مطلوب ضرورت توجه به همه توانمندي هاي کشور در زمینه گردشگري احساس می شود و تبلیغات مناسب و اطلاع رسانی در مورد گردشگري ورزشی و همچنین برنامه ریزي جامع براي توسعه گردشگري ورزشی از سوي کارشناسان ذیربط براي توسعه و گسترش گردشگري ورزشی پیشنهاد می گردد( ادبی،.(1388 با توجه به اینکه گردشگري موجب توسعه شهر در ابعاد گوناگون می گردد و افزایش درآمد، سرمایه گذاري و اشتغال برخی از این ابعاد هستند، همچنین با توجه به اینکه رویدادهاي ورزشی مختلفی در تهران برگزار می گردد که موجب جلب گردشگران ورزشی بسیاري می گردد، این سوال مطرح است که آیا در وضعیت فعلی میان فعالیت هاي گردشگري ورزشی در شهر تهران با اشتغال زایی، افزایش درآمد و توسعه سرمایه گذاري ارتباطی وجود دارد؟ لذا این پژوهش در صدد برآمد با بررسی دیدگاه صاحبنظران و دست اندرکاران در این حوزه، به بررسی وضعیت بهره گیري از گردشگري ورزشی در توسعه اشتغال زایی، ایجاد درآمد و سرمایه گذاري نماید.
روش پژوهش
روش این پژوهش توصیفی است که به صورت پیمایشی انجام شده است. نمونه آماري پژوهش که به صورت غیر تصادفی هدفدار و با توجه به حجم تخمینی جامعه انتخاب شدند 150 نفر از کارشناسان بخش گردشگري سازمان میراث فرهنگی شاغل در تهران، کلیه مدیران دست اندر کار برگزاري رویدادهاي ورزشی در فدراسیون هاي ورزشی وسایر نهادهاي ذیربط، کلیه مدیران هتل ها و اقامتگاه هاي معتبر، کلیه مدیران و مسئولان روابط عمومی و بین المللی فدراسیون هاي ورزشی، کلیه مدیران و کارشناسان روابط عمومی و بین المللی سازمان تربیت بدنی و گردشگران ورزشی شرکت کننده در رویدادهاي ورزشی شهر تهران. ابزار گردآوري پژوهش پرسشنامه محقق ساخته است که حاوي 54 سوال بود که پس از نظر سنجی از اساتید و انجام تحلیل عاملی اکتشافی براي بررسی روایی سازه و دسته بندي سوال ها بر اساس اهداف اختصاصی پژوهش، 5سوال حذف گردید و در نهایت پرسشنامه نهایی با 49 سوال طراحی گردید. و در نهایت پایایی کلیه سوال هاي پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت .(Chronbach'sAlpha= 0/95) براي توصیف داده هاي مربوط به ویژگی هاي جمعیت شناختی از شاخص هاي آمار توصیفی استفاده شده است. در سطح آمار استنباطی براي بررسی روایی و پایایی پرسشنامه از روش آماري تحلیل عاملی اکتشافی تحلیل همسانی درونی استفاده شد و براي بررسی روابط بین متغیرها از روش تحلیل عاملی تاییدي استفاده شد. کلیه این تحلیل ها توسط نرم افزارهاي SPSSو LISREL انجام گردید.
یافته هاي پژوهش
یافته هاي توصیفی نشان داد که میانگین سنی نمونه هاي آماري 33.17 سال و کمترین گروه سنی مربوط به گردشگران ورزشی بود. اکثر نمونه هاي آماري پژوهش زن با درصد59.7 و مردان با درصد40.3 بودند بیشتر نمونه هاي پژوهش داراي تحصیلات کارشناسی40 ) .7 درصد) و تحصیلات دکترا با 1.3 پایین ترین درصد را به خود اختصاص داده رشته تحصیلی بیشتر پاسخ دهندگان رشته هاي غیر تربیت بدنی4.7بود ( 6 درصد) و دارندگان مدرك در رشته تربیت بدنی30 درصد را شامل می شدند.
شکل زیر نتایج تحلیل عاملی تاییدي متغیرهاي پژوهش را به صورت ضرایب استاندارد شده نشان می دهد.
٦
شکل -1 نتایج تحلیل عاملی تاییدي متغیرهاي پژوهش( ضرایب استاندارد شده)
شکل زیر نتایج مربوط به ضرایب معنی داري t تحلیل عاملی تاییدي را نشان می دهد.
شکل-2 ضرایب معنی داري t تحلیل عاملی تاییدي متغیرهاي پژوهش
همانگونه که از شکل هاي فوق مشخص است نتایج تحلیل عاملی تاییدي که ضرایب کوواریانس بین دو متغیر اشتغال زایی و گردشگري
ورزشی 0/41 و مقدار حد معنی داري t بین متغیرهايکهمذکور 4 /42 است بزرگتر از + 1 /96 است( جدول.(1 بنابراین بین متغیر
اشتغال زایی و گردشگري ورزشی رابطه معنی داري وجود دارد. در این زمینه مهمترین عامل مربوط به ) Q4 ایجاد شغل هاي جدید) با بار عاملی 0/69 می باشد.
جدول1 نتایج آزمون همبستگی میان اشتغال زایی و گردشگري ورزشی
همچنین نتایج تحلیل عاملی تاییدي بین متغیر گردشگري ورزشی و کاهش فقر و ایجاد درآمد نشان داد که ضریب کوواریانس میان این دو متغیر 0/46 و مقدار حد معنی داري t، 5/25 می باشد که بزرگتر از + 1 /96 است( جدول.(2 بنابراین بین متغیر گردشگري ورزشی و کاهش فقر و ایجاد درآمد رابطه معنی داري وجود دارد. در این زمینه مهمترین عامل مربوط به Q11 (کاهش نرخ بیکاري در شهر) با بار عاملی 0/77 می باشد.
جدول2 نتایج آزمون همبستگی میان کاهش فقر و ایجاد درآمد و گردشگري ورزشی
نتایج تحلیل عاملی تاییدي بین متغیر سرمایه گذاري و گردشگري ورزشی نشان داد که ضریب کوواریانس بین این دو متغیر 0/43 و مقدار حد معنی داري t، 4/72 می باشد که بزرگتر از + 1 /96 است( جدول.(3 بنابراین بین متغیر گردشگري ورزشی و سرمایه گذاري رابطه معنی داري وجود دارد. در این زمینه مهمترین عامل مربوط به ) Q17 سرمایه گذاري در بخش هاي خدماتی مرتبط با رویدادهاي ورزشی) با بار عاملی0/70 می باشد.
جدول3 نتایج آزمون همبستگی میان سرمایه گذاري و گردشگري ورزشی
بحث و نتیجه گیري
نتایج پژوهش حاضر نشان داد که با توجه به میانگین 33.17، نمونه هاي آماري نسبتا جوان می باشند و جدا از نمونه آماري گردشگران ورزشی سایر نمونه ها تجربه گردشگري و به صورت خاص گردشگري ورزشی را نداشتند و از نظر پاسخگویی در برخی از گویه ها دچار تعلل می گشتند. همچنین نتایج توصیفی پژوهش نشان داد که رشته هاي غیر تربیت بدنی با درصد 64/7 حتی در سازمان هاي ورزشی مورد نظر پژوهش درصد بالاتري را به خود اختصاص داده است. از سوي دیگربیشتر نمونه هاي آماري داراي مدرك تحصیلی کارشناسی بودند. لذا به نظر می رسد که نمونه ها به صورت تجربی دیدگاه خود را بیان نمودند و تخصص در سازمان هاي مورد بحث از جایگاه خاص برخوردار نمی باشد. لذا جهت جلب گردشگران و بهره برداري از صنعت گردشگري با توجه به پتانسیل هاي شهر تهران و همچنین برگزاري رویدادهایی مورد توجه گردشگران و استفاده از این صنعت در جهت توسعه ابعاد گوناگون شهر تهران می بایست علاوه بر تجربه از افراد متخصص و داراي مدرك تحصیلی بالاتر در سازمان هاي مورد نظر پژوهش استفاده گردد و همچنین امکان ارتقاء علمی و استفاده از ابتکار و خلاقیت ایشان با توجه به جوان بودن ایشان فراهم گردد.
