بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضرکه یک تحقیق علی-مقایسه ای است (( مقایسه خلاقیت و اضطراب امتحان دانش آموزان مشمول طرح ارزشیابی توصیفی و ارزشیابی سنتی)) میباشد. حجـم نمونـه 300 نفـر دانـشآمـوزان پایـه پـنجم دبستانهای شهر سراوان میباشد،که به روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلـهای بـا اسـتفاده از جـدول مورگـان انتخاب شدند.در این پژوهش برای سنجش خلاقیت از پرسشنامه خلاقیت عابدی و برای سنجش اضطراب امتحان از پرسشنامه TAI استفاده شد.و نتایج با نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شد. نتایج تحقیق نشان میدهـد کـه خلاقیت در دانشآموزان مشمول طرح ارزشیابی توصیفی از خلاقیت دانش آموزان مشمول ارزشیابی سنتی بیشـتر و اضطراب امتحان کمتر میباشد.
واژههای کلیدی: ارزشیابی سنتی، ارزشیابی توصیفی ، خلاقیت، اضطراب امتحان
-1 مقدمه
سال ها است که بحث ضعف ارزشیابی در نظام آموزش و پرورش در بین متخصصان مطرح می شود و هر کسـی بحـث ناکارآمدی نظام ارزشیابی را پیش می کشد. دانایان تعلیم و تربیت به خوبی می دانند که فرایند ارزشیابی سنتی به جـای ایـن که ارزشیابی از فعالیت ها، برنامه ریزی ها و تدابیر آموزشی معلم و تلاش ها و عملکرد دانش آموز باشـد، و یـا بـه عنـوان بخشی از فرایند آموزش و یادگیری جنبه های مستمر و تکوینی داشته باشد، بـه انجـام آزمـون و اجـرای امتحانـات پایـانی( تراکمی) در زمان های مشخص، با سؤالات نه چندان مناسب و استاندارد، محدود شده بود. ایـن آزمـون هـا معمـولاً زمـانی انجام می گرفت که دانش آموز و اولیا، فرصت لازم را برای جبران کاستی هـا و ضـعف هـا نداشـتند و چـون ایـن نـوع از ارزشیابی، صرفاً برای رتبه بندی بچه ها صورت میگرفت، پیامدهای ناخوشایندی چون: تهدیـد، سـرزنش، تمسـخر، تحقیـر،
مقایسه های نابخردانه و نابجا، تقویت احساس رقابت به جای پرورش حس رفاقت و ... را در بین دانش آموزان تقویـت مـی
1
کرد و لذا در چنین فضایی، پیامدهایی چون: ایجاد اضطراب، بی انگیزگی، ترک تحصیل، فرار از مدرسه، شـب ادراری و .....
در پی داشت .[1]
یکی از نگرانی ها و دغدغه های نظام آموزشی و استادان و مدرسین مسئله خلاقیت و اضطراب امتحـان دانـش آمـوزان است. طبق نظر برخی صاحب نظران آمابلی( ( 1731 و حسینی(( 1731 به نقل حسنی و احمدی((1731 یکی از راه های کاهش ذوق خلاقیت کودکان توجه بیش از حد به ارزشیابی است . صرفاً در انتظار ارزیابی بودن خلاقیـت کـودک را تضـعیف می نماید. دلالت پنهان و ضمنی امتحان و شیوه سؤالات رایج که در آن سؤالی پرسـیده مـی شـود و از دانـش آمـوز انتظـار پاسخی خاص می رود، این است که قوه خلاقیت و تفکر و نوآوری را در کودک سرکوب می نماید. همچنین توجه به پاسخ-های از پیش تعیین شده و قالبی، روح جستجو گری و پرسشگری را در کودک سد می نماید؛ زیرا پاسخهای دقیق و مشخص
به گونه ای که کودک را به سرعت راضی نماید، کودک را در جای خود میخکوب می نماید و از ادامه روند پویای اندیشـیدن، باز می دارد. وقتی به کودک القاء شود که هر سوال یک پاسخ مشخص دارد، جایی برای تفکر و خلاقیت باقی نخواهـد مانـد؛ زیرا او مطمئن است که پرسشها، پاسخی از پیش تعیین شده را به همراه دارد و هرگونه اظهار نظر و بیان پاسخ به غیـر از آنچه که قبلاً مشخص شده آنچه که در کتاب آمده، به معنی از دست دادن نمره و استمرار این تلاش به معنی شکست و افت تحصیلی خواهد بود.
یکی از نتایج ملموس و آشکار امتحانات حساس و مهم، اضطراب است که اکثر دانش آمـوزان بـه شـکلی آن را تجربـه کرده اند خاطره شبهای امتحان پایان سال و تلثها را همه به یاد دارند. اضطراب امتحان پدیده شایعی در بین دانـش آمـوزان است. به همین سبب در حوزه علوم تربیتی و روانشناسی مطالعات زیادی درباره آن صورت گرفته است.[1]
کی از تمهیداتی که برای کاهش اضطراب امتحان و احتمالاًایجاد خلاقیت و پیشرفت تحصـیلی دانـش آمـوزان مطـرح است مساله تغییر ساختار ارزشیابی سنتی به توصیفی می باشد. نظامهای آموزشی در عرصه جدید لازم است وضـعیت خـود را از حالت سنتی و ناکارآمد به نظام خلاق و پویا تبدیل نمایند. و روش های غیرخلاق را کنار گذاشته و هر چـه بیشـتر از روش های فعال استفاده نمایند.[7]
اصلاحات در نظام ارزشیابی امری حساس و مهم است و حداقل باید همزمان با تغییر در برنامه درسی آغاز شود. حال کـه تغییرات در برنامه درسی آغاز شده است ، لزوم آغاز اصلاحات در ازرشیابی تحصیلی، ضروری است. لذا پژوهش حاضر در این راستا در نظر دارد تا میزان خلاقیت و اضطراب امتحان را در دو نظام ارزشیابی بررسی و مقایسه نماید، و رابطـه بـین ایـن دو متغیر را در دو نظام یاد شده مقایسه کند.
-2 پیشینه تحقیق
با مروری بر ادبیات و متن های تخصصی ارزشیابی با اصطلاحات ارزشـیابی کمـی و کیفـی مواجـه مـی شـویم. منظور از ارزشیابی کمی شاخه ای از ارزشیابی است که با داده های کمی و ریاضـی و روشهـای تحلیـل کمـی( ماننـد آمـار پارامتری) سر و کار دارند اما ارزشیابی کیفی بیش از دادههای عددی و ریاضی، از قضاوت و توصیف دادههای کیفی بهره مـی برد. ارزشیابی می تواند بر اساس دو رویکرد متفاوت انجام شود[1]
- 1- 1 سنجش و ارزشیابی با رویکرد سنتی این نوع سنجش بر آزمون های جزیی نگر متکی است و طی آن دانش آموز با یک دسته پرسـش هـای مجـرد و
بیشتر ناملموس سنجیده می شود. پرسش های این آزمون خدشه ناپذیر است و هیچ گاه معلم در هنگام انجام آن فرصت نمی کند با دانش آموز تعامل کند یا دانش آموز فرصت نمی یابد پرسش را تجزیه و تحلیل کند. ویژگی اصلی ارزشیابی های سنتی
2
این است که منحصراً به سنجش دانش آموز متوسل می شوند و به آزمـون شـونده (دانـش آمـوز) فرصـت ارزشـیابی خـود و دریافت بازخوردهای موثر از معلم داده نمی شود .[1]
