بخشی از مقاله
چکیده
در قرن حاضر اگر چه فرآیند جهانی شدن بسیار فراگیر است و بر همه حوزه های زندگی اجتماعی تأثیرگذار است، اما آشکارترین و برجستهترین نمود آن مربوط به حوزههای اقتصادی میباشد که در سالهای اخیر تحت تأثیر تحولات و پیشرفتهای حیرتانگیز در عرصه ارتباطات بوده است. مرتبط لزوم ایجاد و به کارگیری هر چه بیشتر تجارت الکترونیکی را آشکار نموده است . در ایران نیز رشد روز افزون فناوری اطلاعات و افزایش آگاهی افراد در استفاده از اینترنت و فناوری های مرتبط، لزوم ایجاد و بهکارگیری هر چه بیشتر تجارت الکترونیکی را آشکار نموده است.
این نیاز آن چنان شدید و قوی است که بی توجهی به آن نه تنها موجب عقب ماندن از سیر تجارت می شود بلکه در انتها منجر به حذف کامل از این گردونه خواهد شد. درهمین راستا در پژوهش حاضر به تحلیل میزان تأثیراستراتژی بازارگرایی در رابطه ی بین کسب و کار الکترونیکی بر عملکرد سازمانی پرداخته شد. پژوهش از نوع توصیفی - پیمایشی، میدانی و همبستگی بود. با توجه به اینکه جامعه آماری مدیران ارشد آژانسهای مساغرتی و به تعداد 120 نفر بودند، با استفاده از جدول مورگان حجم نمونه 92 نفر تعیین شد.
مدل ارائه شده از طریق پرسشنامه مورد آزمون قرار گرفت. ابزار به کار رفته جهت تجزیه و تحلیل در این پژوهش نرم افزارهای SPSS و PLS می باشد. روایی پرسشنامه از دو بعد ظاهری و سازه تأیید و همچنین با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ پایایی آن نیز مورد قبول واقع شد. پس از تجزیه و تحلیل دادهها پژوهشگر به این نتیجه رسید که سه فرضیه طرح شده یعنی تأثیر اجرای کسب و کار الکترونیکی بر بازارگرایی، عملکرد سازمانی و همچنین تأثیر بازارگرایی بر عملکرد سازمانی مورد پذیرش واقع شد. بنابراین مدیران بایستی در تدوین سیاستهای سازمان به عواملی که تأثیر مثبتی بر عملکرد دارند، توجه ویژهای نمایند.
واژگان کلیدی: استراتژیهای کسب و کار الکترونیکی، عملکرد سازمانی، بازارگرایی
مقدمه
تحولات جدید قرن بیست و یکم و جهانی شدن بازار و به دنبال آن بروز شیوه های جدید تجارت و بازاریابی که تحت تأثیر پیشرفت سریع و همه جانبه علم و فناوری به وجود آمده، بسیاری از اقتصاددانان و متخصصان را بر این باور واداشته است که در سالهای اخیر انقلابی شبیه انقلاب صنعتی به وقوع پیوسته است. این انقلاب جهان را وارد"عصر اطلاعات" کرده و بسیاری از جنبههای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حیات بشر را دستخوش تحولی عمیق ساخته است.
در این میان پیشرفت تکنولوژی وضعیت را به مرحلهای رسانده که در بعد اقتصادی رقابت فشردهتر دولتها و قطبهای صنعتی در جهان به ویژه در بخشهای تجاری از یک سو و پیچیدگی فرآیند تولید و سلیقه مشتریان از سوی دیگر باعث شده تا صاحبان قدرت اقتصادی به فرصتهای موجود اکتفا ننموده و با ایجاد فرصتهای لازم امتیازات و فرصتهای جدیدی راخلق میکنند.بنابراین استفاده از فناوری اطلاعات بیشتر از آنکه یک انتخاب محسوب شود یک ضرورت می باشد.
ضرورتی که در صورت عدم توجه بهنگام و برنامهریزی مناسب میتواند بسیاری از سازمانها مخصوصآ سازمانهای کوچک و متوسط را از دستیابی به مزیتهای رقابتی بینصیب نماید. فناوری اطلاعات عاملی برای تغییر شناخته میشود و علیرغم اتخاذ استراتژی انفعالی از سوی برخی از سازمانها، اجتناب ناپذیر بودن توسعه و کاربری آن به اثبات رسیده است. با گسترش فعالیتهای جهانی شدن و تغییرات سریع تکنولوژی، لازم است که سازمانها از انعطافپذیری لازم برخوردار باشند و این موضوع محقق نمیشود مگر در سایه فناوری اطلاعات کسب و کار الکترونیکی بهترین ابزاری است که مدیران اقتصادی میتوانند در محیط پر تلاطم اقتصادی امروز به کمک آن در راستای حفظ مزیت رقابتی قدم بردارند.
کسب و کار الکترونیکی را میتوان این گونه تعریف کرد: توانایی هدایت تجارت از طریق شبکههای مبتنی بر وب، نظیر اینترنت، اینترانت و اکسترانت که قلمرو آن به حدی گسترده است که تمامی حوزههای یک فعالیت اقتصادی را در بر میگیرد. این فناوری مراحل مختلف طراحی، تولید، بازاریابی و فروش مجصول و سایر فرآیندهای سازمان را تحت تاثیر قرار داده که از عمده تاثیرات آن میتوان به این موارد اشاره کرد: مهار هزینه: که از طریق کاهش زمان، کاهش هزینه خرید کالا و مواد اولیه و صرفه جویی ناشی از مقیاس به دست می آید، در آمدزایی از طریق دسترسی به بازارهای گسترده تر، اصلاح و بهبود فرآیندها از طریق برقراری ارتباطات زنجیرهای بین ارائهدهندگان کالا و خدمات از یک سو و مشتری از سوی دیگر است که در نهایت منجر به اتخاذ تصمیمهای بهتر میشود.
رقابت پذیری یا توان رقابتی مرتبط با کلیه ارکان سیستم یک کسب و کار شامل درون دادها، فرایندها و بروندادها میباشد. به عبارتی یک کسب و کار زمانی رقابت پذیر بوده و از توان رقابتی بالایی برخوردار است که دارای دروندادها، فرایندها و بروندادهای رقابتی باشد. رقابت پذیری برونداد که مربوط به خروجیهای یک کسب و کار می شود، معادل عملکرد کسب و کار تلقی میشود بنابراین میتوان اظهار داشت که عملکرد سازمانی یک سازه کلی است که بر چگونگی انجام عملیات سازمانی اشاره دارد. معروف ترین تعریف عملکرد توسط رهنورد، ارائه شده است.
فرایند تبیین کیفیت اثربخشی و کارایی اقدامات گذشته طبق این تعریف، عملکرد به دو جزء تقسیم می شود: کارایی که توصیفکننده چگونگی استفاده سازمان از منابع در تولید خدمات یا محصولات است، یعنی رابطه بین ترکیب واقعی و مطلوب دروندادها برای تولید بروندادهای معین؛ و اثربخشی که توصیفکننده درجه نیل به اهداف سازمانی است.
با کمی تأمل درمییابیم که پیادهسازی استراتژی کسب و کار الکترونیکی منجر به ایجاد ارزش و بهبود عملکرد و همچنین زمینه ورود به بازارهای جهانی و رسیدن به یک مزیت رقابتی پایدار میشود و عقب ماندن از این مسیر تحول نتیجهای جز منزوی شدن در عرصه اقتصاد جهانی نخواهد داشت. همچنین بایستی این نکته را یادآور شد که در این میان استراتژی بازارگرایی نقش تعیین کننده ای را در موفقیت برنامه ها دارند در غیر اینصورت شکست سازمان ها امری حتمی خواهد بود.
اصفهان با دارا بودن صدها اثر تاریخی و طبیعی به عنوان یک موزه شهر در جهان شناخته شده است. همچنین این شهر از دیرباز گهواره هنرهای زیبا و صنایع دستی بوده است. همین ویژگیها کافی است تا این شهر به عنوان یکی از مهمترین قطبهای صنعت گردشگری در جهان تبدیل شود. علاوه بر این در سالهای اخیر در سیاستهای تدوین شده کشور در سطح کلان بر توجه بیشتر نسبت به اقتصاد مقاومتی و به دنبال آن کم کردن وابستگی اقتصاد به نفت، تأکید زیادی شده است. علیرغم امکانات بالقوهای که در این زمینه وجود دارد ملاحظه میشود که در کلان شهر اصفهان ابزارهای مهم همچون کسب و کارهای الکترونیکی که در این مسیر نقش بسزایی را در پیشبرد اهداف فوق دارند آن چنان که باید، به کار گرفته نشده است.
در پژوهش حاضر قصد داریم علاوه بر آزمون تأثیر اجرای کسب وکار الکترونیکی بر عملکرد سازمانی به تشریح و نقش عوامل واسطه در این رابطه بپردازیم. تا بتوانیم مدیران را بیش از پیش از ویژگی های مهم این ابزار آگاه کنیم تا در صورت لزوم اقدام به بازبینی و طراحی مجدد برنامههای کاری خود نمایند. چرا که در دراز مدت از مزایای آن بهرهمند خواهند شد.
کسب و کار الکترونیکی
تحولات پرشتاب درحوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات تغییرات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی گسترده ای را موجب شده است. به گفته کارشناسان علم مدیریت، شرکتهایی می توانند در عصر حاضر در بازار امروز به رقابت بپردازندکه با زبان و ابزارهای آن آشنا باشند. به عبارتی می توان اظهار نمود که: لازمه ی بقا در اقتصاد رقابتی و محیط متغیرامروز، عملکردهای هوشمندانه تر و سریعتر نسبت به گذشته است.
سرعت تغییرات از یک سو و حفظ مزیت رقابتی سازمان ها و لزوم چابک سازی در پاسخگویی به موقع نسبت به این تغییرات از سوی دیگر، به کار گیری کسب وکارالکترونیکی را برای تبدیل شدن سازمان ها به رقیبی چابک ضروری ساخته است.کسب وکارالکترونیکی دارای تأثیرشاخصی برهرکسب و کاری است و در هر زمینه ای که از این رهیافت نوین استفاده شود، روند رشد آن کسب وکارتغییر و رشد بسزایی خواهد داشت.
با وجود این تفاسیر، اشاعه کسب وکارالکترونیکی که خود دو بعد یکپارچه سازی درونی و اشاعه بیرونی را در بر می گیرد. یکپارچه سازی درونی به میزان یکپارچه سازی کسب و کار الکترونیکی با فعالیتهای کلیدی درون سازمانی و کاربردهای سیستم های اطلاعاتی اطلاق می شود. چهارکاربرداصلی سیستم های اطلاعاتی عبارتنداز : مدیریت مالی و حسابداری، کنترل مواد و موجودی، دریافت و تحقق سفارش، اتوماسیون نیروی فروش. منظور از اشاعه بیرونی نیز میزان یکپارچه سازی سازمان با شرکای تجاری و داد و ستد با آنها ازطریق سیستم های کسب وکارالکترونیکی است.
تجارت الکترونیک باعث ایجاد تغییرات چشمگیر در شرایط رقابتی شده است. به عنوان مثال، ظهور و ورود سریع رقبای جدید حتی از خارج محیط کسب و کار ذیربط به بازار، جهانی شدن بازار و جهانی شدن رقابت، رقابت شدید در استانداردها و از این دست تغییرات به شمارمی روند. طبق تعریف شرکت IBM کسب و کار الکترونیکی عبارت است از: یک رویکرد امن، قابل انعطاف و یکپارچه برای دستیابی به ارزش درکسب وکارهای متفاوت به وسیله ایجاد ترکیب سیستم ها و فرآیندهایی که برفعالیت های هسته اصلی کسب وکار با حفظ سادگی و استفاده از فناوری اینترنت استوار هستند.
کسب و کار الکترونیکی به عنوان یک نوآوری تکنولوژیکی تلقی شده و اشاعه آن - یکپارچه سازی درونی و اشاعه بیرونی - سازمان ها را قادر به اجرای داد و ستدهای الکترونیک در امتداد فعالیت های زنجیره ارزش - شامل فروش ها، خدمات به مشتری،تدارکات،تسهیم دانش و همکاری با شرکای تجاری - می کند.
مزایای کسب و کار الکتریکی
به طورکلی در صحنه اقتصاد و تجارت بازیگران مختلفی درگیر تعاملات اجتماعی می شوند، لذا مزایا و هزینه های کسب و کار الکترونیکی نیز باید برای گروه های مختلف عرضه شده، مورد بحث قرار گیرد.
مزایا برای شرکت ها
کسب و کار الکترونیکی دارای مجموعه ای از مزایا برای فروشندگان و عرضه کنندگان کالا و خدمات به جامعه - که به طور معمول در قالب بنگاه های اقتصادی فعالیت می کنند - می باشد که عبارت اند از دسترسی جهانی: کسب و کار الکترونیکی به توسعه بازارهای بالقوه از سطح شهر به کشور و حتی خارج از مرزهای ملی منجر می شود. شرکت ها با کسب و کار الکترونیکی بدون هزینه های گزاف و نیاز به سرمایه های عظیم می توانند بهترین عرضه کنندگان را برای مواد اولیه و بهترین مشتریان را برای کالا و خدمات خود در همه جای جهان جستجو کنند.
کاهش هزینه ها
کسب و کار الکترونیکی به کاهش هزینه های چاپ، انبارداری، ذخیره و بازیابی اطلاعات منجر شده و بسیاری از رفت و آمدها، هزینه های پستی، هزینه های حمل و نقل و غیره را کاهش می دهد. بهبود زنجیره عرضه، ناکاراییهای زنجیره عرضه نظیر موجودیهای بیش از حد و تأخیرهای تحویل با کاربری کسب و کار الکترونیکی حداقل می شود. توسعه زمان: با کاربری کسب و کار الکترونیکی، شرکت ها می توانند بدون توجه به محدودیت های زمانی، 24 ساعت روز، هفت روز هفته و 365 روز سال را بدون تعطیلی به تجارت بپردازند. مدل های جدید تجاری: اغلب راه های جدید کسب درآمد که در نظام تجارت و کسب و کار سنتی امکان پذیر نیست، می تواند با کاربرد تجارت الکترونیکی به کسب درآمدهای سرشار برای شرکت ها منجر شود.
