بخشی از مقاله
چکيده :
ارزيابي پيامدهاي زيست محيطي طرحهاي فاضلاب شهري از اهميت ويژه اي برخوردار است . با توجه به وضعيت اقليمي ايران ، محدوديت منابع آب و افزايش چشمگير جمعيت شهرنشين و بالا رفتن سطح زندگي و رفاه ، ضروري است که در حفظ و نگهداري وضعيت کمي وکيفي منابع آب نهايت کوشش بعمل آيد. ارزيابي اثرات زيست محيطي با پيش بيني اثرات ناشي از انجام پروژه اي خاص ، بشر را از تأثيرات مخرب و مضرات احتمالي اين نوع فعاليت ها آگاه مي سازد. روش هاي متفاوتي در دنيا براي ارزيابي پيامدهاي زيست محيطي انجام گرديده است .
يکي از اين روشها که نتايج ارزيابي را به صورت گرافيکي ، کمي وقابل لمس ارائه مي دهد ، ماتريس پاستاکيا مي باشد ، به همين منظوردر مطالعه ارزيابي اثرات زيست محيطي تصفيه خانه شهرصفا دشت ازروش ماتريس پاستاکيا استفاده شده است .
نتايج بررسيهاي حاصل از تجزيه و تحليل اثرات گزينه هاي اجرا و عدم اجراي طرح احداث تصفيه خانه صفا دشت نشان مي دهد که :
با توجه به اثرات مثبت فراوان طرح در مرحله بهره برداري و قابليت کاهش اثرات منفي طرح در مرحله ساختماني با اجراي برنامه مديريت و پايش زيست محيطي ، طرح مذکور از لحاظ زيست محيطي قابل اجرا بوده و اثرات مثبت و مفيدي را در کوتاه مدت و دراز مدت در منطقه در پي خواهد داشت .
کلمات کليدي : ارزيابي پيامدهاي زيست محيطي ، ماتريس پاستاکيا، شهر صفا دشت
١- مقدمه
محدوده حوزه نفوذ شهر صفادشت (دهستان بي بي سکينه ) بين ٣٥ درجه و ٤٠ دقيقه تا ٣٥ درجه و ٤٢ دقيقه عرض شمالي و ٥٠ درجه و ٤٨ دقيقه تا ٥٠ درجه و ٥٣ دقيقه طول شرقي در غرب شهرستان شهريار واقع شده است .
به لحاظ تقسيمات سياسي ، شهرستان شهريار از ٧ شهر ملارد، شهريار، صباشهر، شهر قدس ، صفادشت ، وحيديه و شاهد شهر و ٣ بخش مرکزي ، قدس و ملارد و تعداد ١١ دهستان و ١٤٧ آبادي تشکيل گرديده است . شهر صفادشت از شمال به دهستان محمدآباد از شهرستان کرج ، از غرب به دهستان اخترآباد از شهرستان شهريار و از جنوب و مشرق به دهستان ملارد از شهرستان شهريار محدود مي گردد. نقشه ١ موقعيت شهرستان شهريار و شهر صفادشت را نسبت به شهرهاي اطراف نشان مي دهد.
نقشه ١- موقعيت شهرستان شهريار و شهر صفادشت را نسبت به شهرهاي اطراف
با توجه به روند رو به رشد جمعيت در منطقه ، همچنين کاهش عمر چاههاي جذبي و نيز تخليه مکرر فاضلاب از چاهها که علاوه بر تحميل هزينه زياد منجر به ريزش بدنه چاه و در نتيجه آلودگي محيط مي گردد، ايجاد شبکه جمع آوري و تصفيه خانه فاضلاب از نظر جميع موارد فني ، اقتصادي و بهداشتي امري گريزناپذير مي باشدودر اين راستا براي بهتر انجام شدن طرح ولحاظ کردن تمام موارد زيست محيطي انجام مطالعات ارزيابي زيست محيطي ضروري به نظر مي رسد. بنابراين پروژه ارزيابي پيامدهاي زيست محيطي طرح احداث تصفيه خانه صفادشت به شرکت مهندسين مشاور ري آب واگذار گرديد.
٢- روش کار
روش ماتريس پاستاکيا براساس تجزيه و تحليل ماتريس فعاليتها و پارامترهاي محيطي صورت مي گيرد. اين روش براي اولين بار توسط پاستاکيا (١٩٩٨) پايه گذاري شده است و در آن از استاندارد مشخصي براي معيارهاي مهم ارزيابي استفاده مي شود. در اين روش پس از شناسايي فعاليتهاي طرح پيشنهادي ، اثرات آنها بر هر يک از پارامترهاي محيطي محيط هاي فيزيکي - شيميايي ، بيولوژيکي - اکولوژيکي ، اجتماعي - فرهنگي و اقتصادي - فني مشخص مي شود . براي هريک از اجزاي محيط زيست يک نمره با استفاده از معيار تعريف شده منظور مي گردد. پس از انجام ارزيابي بر اساس معيارهاي ياد شده و محاسبات رياضي ، دامنه اثرات از مفيد و مثبت زياد تا منفي زياد، مشخص مي شود. در نهايت با استفاده از جداول و نمودارهاي مربوط به اجزاي محيط و اثرات پيش بيني شده ، تجزيه تحليل آثار صورت مي پذيرد.
در جدول شماره ١، مخفف هر محيط ، نشان داده شده است ودر ادامه در جدول شماره ٢ معيارهاي مورد استفاده در روش پاستاکيا و در جدول شماره ٣ راهنماي شاخص هاي دامنه اثرات نشان داده شده است .
جدول شماره ١: مخفف محيط هاي بررسي آثار زيست محيطي
در اين روش سه انتخاب براي ارزيابي در نظر گرفته شده است . انتخاب اول گزينه عدم اجراي طرح ، دوم گزينه فاز ساختماني در مرحله اجرا و سوم گزينه فاز بهره برداري در مرحله اجرا مي باشد که در نهايت اعداد به صورت جداولي براي نتيجه گيري ارائه مي گردد.
٣- تجزيه و تحليل
٣-١- تجزيه و تحليل اثرات پروژه در فاز ساختماني
نتايج بررسيهاي حاصل از ماتريس فاز ساختماني اجراي طرح احداث تصفيه خانه صفا دشت درجدول شماره ٤ نشان داده شده است که داراي ٤اثر منفي متوسط (کيفيت ابهاي سطحي ، کيفيت آبهاي زير زميني ، بهداشت ورفاه ، حمل ونقل وارتباطات ) ، ٨ اثرمنفي نا چيز(کيفيت هوا ، صدا، شکل زمين ، منابع خاک ، پوشش گياهي ، حيات جانوري ، حشرات و ناقلين بيماريزا، چشم انداز مناظر)، ٤ مورد بدون اثر( انتشار بوي تعفن ، مناطق تحت حفاظت ، ارزش مستغلات ، استفاده از کود شيميايي )، ١ اثر مثبت کم (مشارکت مردمي ) و٣ اثرمثبت متوسط (جمعيت ومهاجرت ،آموزش ، اشتغال ودر آمد) مي باشد .
٣-٢- تجزيه و تحليل اثرات پروژه در فاز بهره برداري
نتايج بررسيهاي حاصل از ماتريس فاز بهره برداري اجراي طرح احداث تصفيه خانه صفا دشت درجدول شماره ٥ نشان داده شده است که داراي ٤اثر منفي ناچيز(صدا، شکل زمين ، منابع خاک ، انتشار بوي تعفن ) ، ٢ مورد بدون اثر (کيفيت هوا ، مناطق تحت حفاظت )، ٣اثر مثبت ناچيز(پوشش گياهي ، حيات جانوري ، چشم انداز مناظر)، ٨اثر مثبت متوسط ( کيفيت ابهاي سطحي ، حمل ونقل وارتباطات ، جمعيت ومهاجرت ،آموزش ، اشتغال ودر آمد، مشارکت مردمي ، حشرات و ناقلين بيماريزا، ارزش مستغلات ) و ٣اثر مثبت مشخص (استفاده از کود شيميايي ،بهداشت ورفاه ،کيفيت آبهاي زير زميني )، مي باشد .
٣-٣- تجزيه و تحليل ماتريس پاستاکيا در مرحله عدم اجرا
