بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
ارزیابی پایداري سود و واکنش بازار به آن در شرکت هاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
چکیده
در این مقاله محتواي اطلاعات مربوط به سودها ، جریان هاي نقدي و عملکرد اجزاي تعهدي سود و واکنش بازار به آن در بورس اوراق بهادار تهران بررسی شده است.هدف از این تحقیق ارزیابی پایداري سود در بورس اوراق بهادار تهران و ارزیابی واکنش سرمایه گذاران بورس اوراق بهادار تهران به اجزاي اصلی آن ( جریان هاي نقدي و اقلام تعهدي) و ارزیابی اینکه سرمایه گذاران بیشتر تحت تاثیر جریان هاي نقدي قرار می گیرند یا اقلام تعهدي. از این رو تعداد 65 شرکت در طی دوره زمانی 1384-1389 بررسی شده اند.
نتایج تحقیق حاکی از ارتباط مثبت بین سودهاي جاري و عملکرد سودهاي آتی و اینکه هر دو اقلام تعهدي و نقدي سودهاي جاري با سودهاي آتی ارتباط مستقیم دارند و همچنین سرمایه گذاران در بازار سهام تهران به پایداري سود واکنش نشان می دهندو سرمایه گذاران به پایداري جریان هاي نقدي واکنش بیشتري نسبت به پایداري اقلام تعهدي نشان میدهند.
واژگان کلیدي
پایداري سود، جریان هاي نقدي عملیاتی، اقلام تعهدي سود، بازده سهام غیر عادي، عملکرد عملیاتی سال جاري و آتی.
مقدمه
رابطه ارزش اقلام تعهدي و جریان هاي نقدي موضوع اصلی تحقیقات در حیطه حسابداري بوده است. سود واحد تجاري یکی از اقلام صورتهاي مالی است که از اهمیت خاصی براي کلیه استفاده کنندگان برخوردار است. در بیانیه شماره 1 حسابداري مالی گفته میشود که »تاکید گزارش هاي مالی بر روي اطلاعاتی است که درباره عملکرد شرکت است که از مجراي محاسبه سود و اجزاي تشکیل دهنده آن ، ارائه می گردد« کاف و ویرجیل((1970 پژوهشی کتابخانهاي انجام دادند نتیجه تحقیق آنها این نوع تقاضا براي محاسبه سود را تأیید کرد .آنها به این نتیجه رسیدند که تحلیلگران مالی در این مورد توافق نظر دارند که اعداد متعلق به سود هر سهم و فروش در زمره مهمترین اقلامی هستند که در دسترس همگان قرار میگیرند و داراي اهمیت زیادي هستند .به دلیل اهمیت سود شرکت براي استفاده کنندگان صورتهاي مالی، مدیریت سعی میکند مبلغ و نحوه ارائه سود شرکت را دستکاري کند .کلاگ و کلاگ((1991 دو انگیزه اصلی براي دستکاري سود (مدیریت سود) را یکی تشویق سرمایه گذاران براي خرید سهام شرکت و دیگري افزایش ارزش بازار شرکت عنوان میکنند.
یکی از روشهاي دستکاري سود شرکت، استفاده از اقلام تعهدي است، زیرا حسابداري تعهدي حق انتخاب قابل توجهی به مدیران در تعیین سود در دوره هاي زمانی متفاوت اعطا میکند .در واقع، مدیران در سیستم حسابداري تعهدي، با گزینه هاي متفاوتی در مورد زمان تشخیص درآمدها و هزینه ها روبه رو هستند، از جمله تشخیص سریعتر درآمد از طریق انجام فروش نسیه (تئو و دیگران، .(1998 تشریح و بیان موضوع این گونهعملکردها از سوي مدیرانرا" مدیریت سود" مینامند. اعمال نظر مدیریت در تعیین سود گزارش شده، کیفیت سود را متأثر ساخته، از آن میکاهد. مدیران از طریق انتخاب سیاستهاي خاص حسابداري، برآوردهاي حسابداري و مدیریت اقلام تعهدي، سودهاي گزارش شده را تعدیل میکنند. از نظر بارث و دیگران ( ( 2005 به کارگیري برآوردها در صورت هاي مالی، سود را تحت تأثیر قرار میدهد و ممکن است منجر به سودي متفاوت با نتیجه عملکرد واقعی شرکت شود. به همین دلیل سود گزارش شده با سود واقعی فاصله گرفته، از عینیت کافی برخوردار نخواهد بود. در فرآیند اندازه گیري سود از سیستم حسابداري تعهدي استفاده میشود که در آن اقلام تعهدي شناخت جریان نقد را طی دوره تعدیل می کنند تا ارقام تعدیل شده، عملکرد واحد اقتصادي را بهتر اندازه گیري کنند. اقلام تعهدي مذکور بر مبناي برآوردهایی است که اگر این برآوردها اشتباه باشند، باید در دورهاي بعدي در اقلام تعهدي آتی و سودهاي آتی اصلاح شوند. خطا ي برآورد و اصلاحات بعدي آن، از مفید واقع شدن اقلام تعهدي (کیفیت اقلام تعهدي) میکاهد. از نظر دچو و دیچو (2002) کیفیت اقلام تعهدي با افزایش میزان خطاي برآورد اقلام تعهدي کاهش می یابد. تحقیق بال و براون ( 1968) نشان داد کهوقتی سود حسابدارياعلاممی شود، قیمتسهام واحد تجاريتحت تاثیر قرارگرفته، تغییرمی کند.اینامر بیانگراین است که سود حسابداري داراي محتواي اطلاعاتی است. از آنجایی که در محاسبه سود گزارش شده اقلام تعهدي نقش دارند، انتظار می رود که کیفیت سود گزارش شدهو کیفیت اقلام تعهديواکنشبازارر ابه دنبالداشته باشد.
در این مقاله محتواي اطلاعات مربوط به سودها، جریان هاي نقدي و عملکرد اجزاي تعهدي سودها و واکنش بازار به آنها را بررسی شده است به همین جهت از متغیر عملکرد عملیاتی سال آینده و میانگین بازده سهام غیر عادي به عنوان متغیر وابسته و عملکرد عملیاتی سال جاري ، جریان هاي نقدي عملیاتی و اقلام تعهدي به عنوان متغیر مستقل استفاده شده است و همچنین به منظور بررسی رابطه بین متغیر ها از مدل رگرسیون چند گانه استفاده شده است.
پیشینه تحقیق
دکو (1994) و اسلوان (1996) ، در مقاله اي به بررسی محتواي اطلاعات مربوط به سودها ، جریان هاي نقدي، اقلام تعهدي و واکنش بازار به آنها می پردازد.
همراستا با دکو((1994 ، اسلوان (1996) گزارش می دهد اجزاي جریان نقدي سودها بسیار پایدارتر از اجزاي تعهدي سودهاست. وي نشان می دهد که سرمایه گذاران بازار معمولا در تشخیص صحیح سطوح متفاوت پایداري جریان هاي نقدي و اجزاي تعهدي سودها ناموفق اند. این مسئله به اصطلاح " اقلام تعهدي غیر عادي " در بازده هاي اوراق بهادار نامیده میشود.
از زمان دکو (1994) و اسلوان (1996) ، آثار بسیاري پایداري سودها، جریان هاي نقدي و اقلام تعهدي را مورد مطالعه قرار داده اند. بسیاري از مطالعات بعدي نظر دکو (1994) و اسلوان (1996) را به وسیله آزمون مختصر پایداري و قیمت گذاري سودها ، جریانهاي نقدي و اجزاي تعهدي سودها بسط دادند.(سابرامانیام 1996؛ دکو،کوتاري و واتس 1998؛زیه 2001؛فرفیلد، ویسنانت و یون2003؛ریچاردسون،اسلوان،سالیمن و تونا 2004؛ دکو، رچاردسون و اسلوان 2004؛ هانلون .(2005
به عنوان مثال ، سابرامانیام (1996) نشان می دهد که بازار سهام در نتیجه ي اقلام تعهدي غیر عادي، قیمت اقلام تعهدي را بسیار بالا می برد. زیه (2001) ثابت می کند که بازار سهام ، پایداري سودها را دست بالا تخمین می زند و همچنین اجزاي تعهدي سودها را بسیار بالا قیمت گذاري می کند.زیه (2001) عنوان می کند که قیمت گذاري بیش از حد سودها و اجزاي تعهدي سود ها به طور عمده به بصیرت مدیریتی ارتباط دارد. هانلون (2005) همچنین نشان می دهد سرمایه گذاران بازار ، قیمت اجزاي تعهدي سودها را دائما بیش از حد بالا می برند و قیمت اجزاي جریان هاي نقدي سودها را بیش از حد پایین می آورند.
در مقابل این تحقیقات اولیه ، دکو، رچاردسون و اسلوان (2004) اثبات می کنند که سرمایه گذاران بازار، پایداري سود ها و اجزاي جریان هاي نقدي سودها را به درستی پیش بینی می کنند.
دیگر آثار در باب بازارهاي در حال ظهور نتایج قانع کننده اي را گزارش می کنند. مثلا ، نویسی، میرزا و یااو((2006 نیز اعلام میکنند که سرمایه گذاران بازار چین در صحیح تخمین زدن اطلاعات مربوط به پایداري سودها ناموفق اند و به طور کلی هم اقلام تعهدي و هم اجزاي نقدي عملکرد سودها را بیش از حد دست پایین می گیرند. اما نا((2007 نشان می دهد سرمایه گذاران کره اي معمولا پایداري اجزاي تعهدي سود ها را دست بالا تخمین می زنند و اقلام تعهدي در بازار سهام کره را بسیار کم قیمت گذاري میکنند
ثقفی و کردستانی((1383 در مطالعه اي با هدف بررسی و تببین رابطه بین کیفیت سود و بازده غیرعادي انباشته سهام در شرکتهایی که سود نقدي آنها افزایش (کاهش) داشته است، به این نتیجه رسیدند که بر مبناي کیفیت سود مبتنی بر پایداري سود، واکنش بازار به افزایش سود نقدي شرکتها بر خلاف پیش بینی مثبت است.دیگر یافته هاي آنها حکایت از این دارد که بر مبناي کیفیت سود مبتنی بر رابطه سود و جریان نقدي عملیاتی، واکنش بازار به کاهش سود نقدي شرکتها مطابق با پیش بینی مثبت است. همچنین بازده غیر عادي انباشته سهام با افزایش (کاهش) سودنقدي و سود غیر منتظره افزایش (کاهش) می یابد، یعنی واکنش بازار به تغییرات سودنقدي و تغییرات سود غیر منتظره مثبت و از نظر آماري معنی دار است. بنابراین ترتیب می توان گفـت، سود نقدي، اطلاعاتی درباره ارزش شرکت فراهم می کند. تغییر قیمت سهام بر اثر تغییر سود حسابداري معیار قابل مشاهده اي از تغییر نظام مند باورهاي سرمایه گذاران است که تحت تاثیر محتواي اطلاعاتی سود حسابداري تغییر یافته است.
صفاییان و صادقی (1388) تحقیقی با هدف ارزیابی تصمیم هاي سرمایه گذاري و رابطه آن با پایداري سود در 8 صنعت (صنایع شیمایی، کانی غیر فلزي، خودرو و ساخت قطعات، ماشین آلات و تجهیزات، فلزات اساسی، فراورده هاي غذایی، ساخت محصولات فلزي، لاستیک و پلاستیک) انجام دادند. یافته هاي پژوهش انها حاکی از این است که در 5 صنعت (صنایع شیمیایی، ماشین آلات و تجهیزات، فلزات اساسی، فراورده هاي غذایی، لاستیک و پلاستیک) بین کیفیت سود با پایداري سود رابطه معنی داري وجود دارد و نوع رابطه نشان می دهد که هرچه کیفیت سود افزایش می یابد پایداري آن نیز افزایش یافته است. اما در 3 صنعت (کانی غیر فلزي، خودرو و ساخت قطعات، ساخت محصولات فلزي) بین کیفیت سود با پایداري سود رابطه معنی داري مشاهده نشده است.
دستگیر و رستگار (1390) در تحقیقی رابطه بین کیفیت سود (پایداري سود) و بازده سهام با کیفیت اقلام تعهدي مورد بررسی قرار دادند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که کیفیت سود (پایداري سود) با کیفیت اقلام تعهدي رابطه مستقیم دارد، ضمن اینکه با کاهش کیفیت اقلام تعهدي و افزایش اندازه اقلام تعهدي بازده سهام افزایش می یابد.
فرضيات تحقيق
براي بررسي اينکه آيا سودها، جريان هاي نقدي و اجزاي تعهدي سودها ارتباط مثبتي با عملکرد آتي سودها دارد يا
نه ، اين تحقيق يک فرضيه اصلي و دو فرضيه فرعي زير را مورد آزمون قرار مي دهد:
فرضيه اصلي ١: سودهاي جاري ارتباط مثبتي با عملکرد سودهاي آتي دارند.
فرضيه فرعي ١- ١: اجزاي جريان هاي نقدي جاري سودها ارتباط مثبتي با عملکرد سودهاي آتي دارند.
فرضيه فرعي ١-٢: اجزاي تعهدي جاري سودها ارتباط مثبتي با عملکرد سودهاي آتي دارند.
براي آزمودن اينکه آيا سرمايه گذاران بازار به پايداري سودها، جريان هاي نقدي و اجزاي تعهدي سودها واکنش نشان
مي دهند يا خير، اين تحقيق يک فرضيه اصلي و يک فرضيه فرعي زير را مورد آزمون قرار مي دهد:
فرضيه اصلي ٢: سرمايه گذاران بازار به پايداري سودها واکنش نشان مي دهند.
فرضیه فرعی :1 -2 سرمایه گذاران بازار به پایداري جریان هاي نقدي بیشتر از پایداري اقلام تعهدي واکنش نشان می دهند.
مدل هاي مفهومی
مدل تجربی این تحقیق از مدل فریمن و همکارنش1982؛ اسلوان 1996 به شرح زیر الگو برداري شده است.
Y = f (x1,x2 ,x 3)
متغیر وابسته (عملکرد عملیاتی سال آینده) Y =
متغیر مستقل اول (عملکرد عملیاتی سال جاري) x 1 =
متغیر مستقل دوم (جریان نقدي عملیاتی) x 2 =
متغیر مستقل سوم (اقلام تعهدي) x 3 =
رابطه ریاضی بین متغیر وابسته و متغیرهاي مستقل که به کمک: f معادله رگرسیون خطی چندگانه به شکل زیر
برآورد می گردد:
مدل تجربی این تحقیق از مدل فریمن و همکارنش1982؛ اسلوان 1996 به شرح زیر الگو برداري شده است.
Et (عملکرد عملیاتی سال آینده) درامد هاي عملیاتی در سال t است که به وسیله کل دارایی ها در سال t همگن می شود (هم مقیاس می شود). Et-1 درامد عملیاتی در سال t-1 است (عملکرد عملیاتی سال جاري)γ0 و γ1 ضرایبی از متغیرهاي اصلی این مدل هستند. معادله (1) پایداري سودها را با تخمین γ1 برآورد می کند.
آثار پیشین نشان می دهد که مدیران معمولا از اقلام تعهدي اختیاري به منظور ایجاد سودهاي مطلوب در سیستم حسابداري تعهدي استفاده می کنند. این مطالعات گزارش می دهد که اقلام تعهدي درجه بالا نسبت به اقلام تعهدي و جریان هاي نقدي درجه پایین که مطلوب تر و به ارزش شرکت مرتبط ترند، صلاحیت کمتري دارند. در بافت بورس اوراق بهادار تهران فرض مطالعات پیشین نیز می تواند مورد آزمون قرار گیرد. بنابراین این تحقیق با استفاده از مدل زیر این مسئله را بررسی می کند که آیا پایداري سودها بیشتر به اقلام تعهدي منسوب می شود یا به جریان هاي نقدي .
ACCt-1 کل اقلام تعهدي در سال t-1 می باشد و CFO t جریان هاي نقدي عملیاتی در سال t و γ0 , γ , 1γ2 ضرایب این معادله هستند. معادله (2) پایداري نسبی اقلام تعهدي و جریان هاي نقدي را با تخمین γ1 و γ2 برآورد می کند. اگر γ1 بزرگتر از γ2 باشد ، پایداري سودها بیشتر به جریان هاي نقدي نسبت داده می شود تا اقلام تعهدي، این بدان معناست که سرمایه گذاران در پیش بینی و بررسی سودهاي بالقوه آتی بیشتر به جریان هاي نقدي تکیه می کنند تا به اجزاي اقلام تعهدي سودها.
این تحقیق براي بررسی فرضیه 2 ، از مدل نظري میشکین((1983 و اسلوان (1996) کمک می گیرد . این مدل نظري که درآثارمیشین((1982واسلوان (1996) نیزبکاررفتهبه شرح زیراست:
که در آن γt بازده شرکت براي سال t ، پیش بینی بازده براي سال t می باشند. میزان سود در سال t و پیش بینی در سال t می باشد. و β ضریب پاسخ سود است. اگر نمایانگر سود باشد، معادله (3) حاکی از آن است که دربافتبازار کارامد، پایداري سود جاري وسال آتی حائز اهمیتاست
معادله (3.1) نشان می دهد که چنانچه بازار کارآمد باشد ، سرمایه گذاران بازار به درستی ارتباط بین پایداري سود و ارزش شرکت را انتظار دارند و بنابراین نمی توانند بازده سهام غیرعادي (ARt) داشته باشند.
پس هر چه کارآمدي بازار کمتر باشد، انتظار می رود بازده سهام غیرعادي (ARt) بیشتري وجود داشته باشد.
براي بررسی واکنش سرمایه گذاران بازار به پایداري سودها باید در مرحله اول مقادیر پایداري سود از طریق برازش مدل رگرسیونی (1) بطور جداگانه براي هر شرکت محاسبه گردد و سپس رابطه متغیر پایداري سودها با میانگین بازده سهام غیر عادي (محاسبه شده براي هر شرکت) به کمک آزمون همبستگی آزمون گردد.
براي بررسی اینکه سرمایه گذاران بازار بیشتر به پایداري جریان هاي نقدي واکنش نشان می دهند یا پایداري اقلام تعهدي نیز باید در مرحله اول مقادیر پایداري نسبی جریان هاي نقدي و پایداري اقلام تعهدي از طریق برازش مدل رگرسیونی (2) بطور جداگانه براي هر شرکت محاسبه گردد و سپس رابطه این متغیرها با میانگین بازده سهام غیر عادي به کمک معادله رگرسیونی زیر آزمون گردد.
هر کدام از ضرایب β1 و β2 بزرگتر باشند نشان می دهد سرمایه گذاران بازار بیشتر به پایداري متغیر مربوط به آن ضریب واکنش نشان می دهند.
روش تحقیق
تحقیق حاضر از جهت هدف، از نوع کاربردي است. این نوع تحقیق ها از آن جهت که می تواند مورد استفاده سازمان بورس اوراق بهادار، تحلیل گران مالی و کارگزاران بورس، مدیران مالی شرکت ها، دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی و پژوهشگران سازمان حسابرسی قرار گیرد، کاربردي است.
از جهت روش استنتاج، این تحقیق از نوع توصیفی – تحلیلی می باشدو از جهت نوع طرح تحقیق، تحقیق حاضر از نوع تحقیقات پس رویدادي است.
جامعه آماري و نمونه
جامعه آماري مورد بررسی در این تحقیق شرکتهاي موجود در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهاي 1384 تا 1389 می باشند که واجد شرایط زیر هستند:
(1شرکتهایی که قبل از سال 84 مورد پذیرش بورس اوراق بهادار قرار گرفته باشند.
(2 شرکتهایی که دوره مالی آنها منتهی به 29 اسفند ماه باشد.
(3شرکتهایی که در دروه مورد بررسی توقف عملیات یا تغییر در دوره مالی نداشته باشند.
(4جزء شرکتهاي سرمایه گذاري، بانکی و واسطه گري مالی نباشند.
پس از اعمال شرایط انتخاب شرکت ها، 131 شرکت واجد شرایط ورود به این مطالعه تشخیص داده شدند.
