بخشی از مقاله
چکیده
از مهمترین ویژگیهای شرکتهای سهامی تفکیک مالکیت ازمدیریت است. هیات مدیره بالاترین مرجع تصمیمگیری در سازمان-ها، اعم از بزرگ و کوچک است که بخش عمدهای از پیامد تصمیمات متخذه آنها، بر ثروت سهامدارانشان تاثیرگذار خواهد بود. که جهت بررسی ساختار هیات مدیره از شاخص هایی همچون اندازه هیات مدیره، دوره تصدی هیات مدیره و همچنین استقلال هیات مدیره کمک گرفته شده است که متغیرهای مستقل تحقیق را تشکیل میدهند.
این تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش و ماهیت از نوع تحقیقات توصیفی - همبستگی است .نتایج این پژوهش بر که اساس اطلاعات 117 شرکت پذیرفته شده در بورس و اوراق بهادار تهران، در طی دوره زمانی 1386-91 میباشد کهنشان میدهد ساختار هیات مدیره با ضریب واکنش سود رابطه دارد. همچنین نتایج بدست امده نشان میدهد که بین اندازه هیات مدیره و استقلال هیات مد یره با ضریب واکنش سود رابطه معنا دار وجود ندارد و و این در حالی است که بین دوره تصدی هیات مدیره و ضریب واکنش سود رابطه معکوس و معنا داری کشف شد.
.1 مقدمه
از مهمترین ویژگی های شرکت های سهامی تفکیک مالکیت ازمدیریت است و گزارشهای مالی، منابع مهم اطلاعاتی برای تصمیم گیری های اقتصادی به شمارمی روند که مدیران، سرمایه گذاران، اعتباردهندگان و سایر استفاده کنندگان برای رفع نیازهای خود ازآنها استفاده می کنند. ازآنجایی که اطلاعات به صورت یکسان دراختیار استفاده کنندگان قرار نمی گیرد، بین مدیران و سرمایهگذاران عدم تقارن اطلاعات ایجاد میشود.
این عدم تقارن، امکان دسترسی انحصاری مدیران به بخشی ازاطلاعات را فراهم می نماید. هیات مدیره بالاترین مرجع تصمیمگیری در سازمانها، اعم از بزرگ و کوچک است که بخش عمدهای از پیامد تصمیمات متخذه آنها، بر ثروتشان تاثیرگذار خواهد بود. انتخاب و کنارگذاری بالاترین مقام اجرایی سازمان و همچنین تصویب بسیاری از تصمیمات مهم سازمان و نظارت براجرای آن، توسط آنها صورت میپذیرد.
در حقیقت یک شرکت تحت هدایت و رهبری اعضای هیات مدیرهاش اداره میشود. به این ترتیب هیات مدیره به نمایندگی از سوی سهامداران شرکت، کار نظارت و کنترل را انجام میدهند. بنابراین مدیران اجرایی شرکتها، مسئولیت عملیات روزمره و فرآیند کسب و کار در آن شرکت را به عهده دارند. همچنین، هیات مدیره مسئول نهایی عملیات و سلامت مالی شرکت است .در همین راستا، بر اساس تحقیقات انجام شده در قرن بیستم، یکی از موضوعات بحث برانگیز حسابداری ساختار هیات مدیره شرکتهاست
در حالیکه اعضای هیأت مدیره بدون شک یک نقش حیاتی در سازمان ایفا میکنند - فاما و جنسن، - 1983، با این حال، نحوه ساختار هیات مدیره تبعات مثبت و منفی برای سازمان به همراه دارد
از سوی دیگر، ضریب واکنش سود، عبارتست از میزان واکنش بازار سرمایه به اطلاعات منتشر شده در خصوص سود شرکت. ضریب واکنش سود و به صورت عامتر کیفیت سود، مورد علاقه کسانی است که از گزارشهای مالی برای تصمیمگیری-های سرمایهگذاری و انعقاد قراردادهای مختلف استفاده میکنند. از دیدگاه سرمایهگذاری، ضریب واکنش سود پایین مطلوب نیست زیرا نشانگر وجود ریسک در تخصیص منابع به آن بخش میباشد و باعث کاهش رشد اقتصادی از طریق تخصیص نادرست سرمایهها خواهد شد.
از طرفی، ضریب واکنش سود پایین، باعث انحراف منابع از طرحهای با بازده واقعی به طرحهای با بازده غیرواقعی میشود که کاهش رشد اقتصادی را در پی خواهد داشت - اسماعیلی، . - 1389 با توجه به موارد مطروحه فوق در این پژوهش سعی خواهد شد به بررسی تاثیر برخی از ویژگیهای ساختار هیات مدیره شرکت - شامل استقلال، دوره تصدی و تعداد اعضای هیات مدیره - بر ضریب واکنش سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهرانبپردازیم و در پی یافتن پاسخ به این پرسش است که آیا ساختار هیات مدیره بر ضریب واکنش سود تاثیر گذار است، میباشد.
.2 متن یا بدنه اصلی مقالات ساختار هیات مدیره
تحقیقات زیادی به تشریح لزوم برقراری توازن بین اعضای موظف و غیر موظف در هیات مدیره پرداختهاند. هیات مدیره بالاترین مرجع تصمیمگیری در سازمانها، اعم از بزرگ و کوچک است که بخش عمدهای از پیامد تصمیمات متخذه آنها، بر ثروتشان تاثیرگذار نخواهد بود. انتخاب و کنارگذاری بالاترین مقام اجرایی سازمان و همچنین تصویب بسیاری از تصمیمات مهم سازمان و نظارت براجرای آن، توسط آنها صورت میپذیرد.
اعمال حق کنترل توسط یک گروه - هیات مدیره - به اطمینان از تفکیک اثربخش تصمیمگیری و کنترل در بالاترین سطح سازمان کمک میکند. از آنجا که مسئولیتهای اعضای موظف هیات مدیره دارای ارتباط نزدیکی با مدیرعامل است، انتظار میرود وظایف نظارت بر مدیریت عمدتا بر عهده اعضای غیرموظف هیات مدیره قرار گیرد، بنابراین اعضای غیرموظف هیات مدیره از جایگاه مهمی در حل مشکل نمایندگی بین مالکان و مدیران برخوردارند.
از دیدگاه تئوری نمایندگی حضور مدیران غیرموظف و مستقل در هیات مدیره شرکتها و عملکرد نظارتی آنان به عنوان افرادی مستقل به کاهش تضاد منافع موجود میان سهامداران و مدیران شرکت کمک شایانی میکند. در ادبیات نظام راهبری شرکتی بر نقش مدیران غیرموظف در رفع مشکل نمایندگی از طریق ایجاد قراردادهای استخدامی مناسب و به دنبال آن نظارت بر رفتار مدیران تاکید زیادی شده است.
مدیران غیرموظف این انگیزه را دارند تا به منظور حفظ و نگهداری از سرمایه اعتباریشان، ناظران موثری باشند و به دلیل استقلال آنها از مدیریت شرکت، به نظر میرسد آنان نسبت به مدیران اجرایی شرکت برای حفاظت از منافع سهامداران در مقابل فرصتطلبی مدیریت در موقعیت بهتری قرار دارند. تحقیقات انجام شده بیانگر این است که تاثیر بخشی هیات مدیره در حمایت از منافع سهامداران تابع مثبتی از نسبت مدیران غیرموظف در هیات مدیره است.
اثربخشی تفکیک تصمیمگیری توسط مدیریت وکنترل توسط هیات مدیره ارز آنجا نشات میگیرد که مدیران غیرموظف به دلیل منافعشان حاضر به تبانی با مدیران اجرایی شرکت نمیباشند. از آنجا که مدیران غیرموظف اکثرا در سایر شرکتها دارای سمتهای اجرایی مدیریت یا تصمیمگیری میباشند انگیزه بالایی برای کسب شهرت به عنوان متخصص امر تصمیمگیری و برخورداری از فرصتهای شغلی بهتر در آینده دارند. عدم همسویی انگیزه مدیران موظف برای استفاده از ثروت مالکان برای منافع شخصی خویش با انگیزه مدیران غیرموظف برای کسب شهرت باعث بهبود نظارت بر مدیریت شرکت به دلیل حضور مدیران غیرموظف در هیات مدیره و در نتیجه بهبود عملکرد شرکت شده و کاهش هزینههای نمایندگی را در پی خواهد داشت.
بسیاری از تحقیقات حامی این دیدگاه هستند که مدیران غیرموظف دارای اثرات مثبتی میباشند و همچنین دریافتهاند که هیات مدیرههایی که تحت تسلط مدیران غیرموظف میباشند به احتمال بیشتری در پی کسب بهترین منافع برای سهامداران خواهند بود. به طور مثال پیزن، پوپ و یانگ - 2003 - نشان دادند در صورتی که اکثریت اعضای هیات مدیره از مدیران مستقل باشد، هیات مدیره از کارایی بیشتری برخوردار خواهد بود.
ضریب واکنش سود
سود یکی از اساسیترین عناصر صورتهای مالی است که همواره مورد توجه قرار گرفته است و از آن به عنوان معیاری برای ارزیابی تداوم فعالیت، کارآیی و بازنگری ساختار قراردادهای نمایندگان واحد اقتصادییاد میشود. شواهد نشان داده است که سود حسابداری شاخص خوبی برای بازدههای سهام و پیش بینی جریانهای نقدی آینده است، اما به دلیل استفاده از محدودیتهای محافظهکاری و اهمیت در تعیین سود حسابداری، برخی از تحلیلگران به این نتیجه رسیدند که سود اقتصادی نسبت به سود حسابداری، شاخص بهتری برای پیشبینی جریانهای نقدی آینده است. سود اقتصادی نیز اولین بار توسط آدام اسمیت تعریف شد و سپس این تعریف توسط هیکس - 1939 - بسط داده شد. او سود را مبلغی تعریف کرد که شخص میتواند طییک دوره مصرف کند و در آخر دوره دارای همان رفاهی باشد که در اول دوره داشته است.
نظریه کیفیت سود برای اولین بار توسط تحلیلگران مالی و کارگزاران بورس مطرح شد، زیرا آنان احساس میکردند سود گزارش شده قدرت سود را آن چنان که در ذهن مجسم میشود نشان نمیدهد. آنان دریافتند که پیشبینی سودهای آینده بر مبنای نتایج گزارش شده، کار مشکلی است. افزون بر این، تحلیلگران فهمیدند که تجزیه و تحلیل صورتهای مالی شرکتها به دلیل نقاط ضعف متعدد در اندازهگیری اطلاعات حسابداری کار مشکلی میباشد
. سوال اساسی این است که چرا تحلیلگران مالی در ارزیابی خود از سود خالص گزارش شده و یا سود هر سهم شرکت - بدون تعدیل - استفاده نمیکنند و جانب احتیاط را رعایتمینمایند. پاسخ این است که در تعیین ارزش شرکت نه تنها به کمیت سود، بلکه باید به کیفیت آن نیز توجه شود. منظور از کیفیت سود، زمینه بالقوهی رشد سود و میزان احتمال تحقق سودهای آتی است. به بیان دیگر، ارزش یک سهم تنها به سود هر سهم سال جاری شرکت بستگی ندارد بلکه به انتظار از آینده شرکت و قدرت سود آوری سالهای آینده و ضریب اطمینان نسبت به آن بستگی دارد.
ارقام سود از طریق انتخابهای مدیران و حسابداران بین اصول پذیرفته شده حسابداری و قضاوتهای شخصی مدیران در مورد رویههای به کارگرفته شده برای ثبت اطلاعات حسابداری تحت تاثیر قرار میگیرد. گاهی اوقات مدیریت بنگاه اقتصادی از انتخابهای حسابداری برای دستکاری سودها و گمراه کردن کاربران بهره میگیرد. افزون بر این، مدیران ممکن است عناصر سودها را برای بهتر از واقع نشان دادن وضعیت بنگاه اقتصادی دستکاری کنند و با این کار کیفیت سود گزارش شده را به حداقل میرسانند، زیرا کسانی که برای تصمیمگیریهای خود به سودهای مزبور اتکا میکنند، دچار اشتباه شده و تحلیلگران مالی نیز نمیتوانند پیشبینی صحیحی از توان سودآوری بنگاه اقتصادی در آینده انجام دهند.
سیگال - 1979 - 1 معتقد است ارقام سود باید صداقت، قابلیت اطمینان و قابلیت پیشبینی داشته باشند. صداقت یعنی باید به دور از هر گونه پیشداوری و دستکاری برنامهریزی شده برای مطلوب نشان دادن وضعیت بنگاه اقتصادی باشند و قابلیت اطمینان نیز یعنی اینکه ارقام سودهای گزارش شده باید ارزیابی درستی از قدرت سودآوری شرکت ارایه دهند و نیز بتوان از طریق آنها روند سود آوری آینده را پیشبینی نمود.
ضریب واکنش سود، بیانگر واکنش بازار به اطلاعات سود است به این ترتیب که یک ضریب واکنش سود، بازده غیر منتظره بازار در واکنش به اجزای غیر منتظره سود گزارش شده توسط شرکتی که اوراق را منتشر نموده است اندازهگیری می-کند. ضریب واکنش سود و به صورت عامتر کیفیت سود، مورد علاقه کسانی است که از گزارشهای مالی برای تصمیمگیری-های سرمایهگذاری و انعقاد قراردادهای مختلف استفاده میکنند.
