بخشی از مقاله
ارزیابی پوسچر بدنی جوشکاران به شیوه ارزیابی پوسچرOWAS
چکیده:
مقدمه: در حال حاضر بیماریهای اسکلتی عضلانی جزء شایعترین بیماریهای شغلی و یکی از علل شایع غیبت از کار محسوب می شوند که خود می تواند سبب کاهش بهره وری شود. طبق گزارش ستاد معاونت درمان سازمان تامین اجتماعی در سالهای 1370 تا 1373 بیماریهای اسکلتی- عضلانی علت %14/4 از کار افتادگیهای کلی در کشور بوده است. بنابراین با توجه به این آمار و ارقام در این مطالعه سعی شده است که اختلالات اسکلتی عضلانی مربوط به شغل جوشکاری از طریق ارزیابی پوسچر به روش OWAS مورد ارزیابی قرار گیرد.
روش بررسی: برای اینکه معلوم گردد این شغل نیاز به ارزیابی ارگونومیکی دارد یا خیر ابتدا با استفاده از پرسشنامه نوردیک بررسی مقدماتی صورت گرفته و سپس از شغل مربوطه به مدت 40 دقیقه در فاصله زمانی 30 ثانیه ای عکس برداری شد. در نهایت بر اساس روش OWAS عکسهای مربوط به هر پوسچر مورد ارزیابی قرار گرفت.
یافته ها:یافته ها نشان می دهد کمر و بازوها بیشترین اقدامات اصلاحی را در سطح 2 به خود اختصاص داده اند در حالی که برای پاها این مقدار مربوط به سطح اقدامات اصلاحی 1 می باشد. در ارزیابی پوسچرهای ترکیبی بالاترین عدد به سطح اقدامات اصلاحی 1 اختصاص داده شد.
نتیجه گیری: نتایج به دست آمده از پرسشنامه نوردیک نشان می دهد بیشترین ناراحتی افراد به ترتیب در ناحیه کمر((%52، زانو((%48 و پشت((%38 می باشدکه نتایج حاصل از روشOWAS این یافته ها را تائید می کند، بنابراین می توان روش OWAS را روشی مناسب برای ارزیابی پوسچر این حرفه در نظر گرفت.
مقدمه:
اختلالات اسکلتی- عضلانی ( ( MSDS به دنبال یک ضربه آنی یا حاد و یا در نتیجه وارد شدن ضربه تکراری به دستگاه اسکلتی- عضلانی در طول زمان ایجاد می شوند. این اختلالات در ستون مهره ها، اندام های فوقانی و تحتانی بروز میکنند و شامل اسپرین، تنش، تورم، دژنراسیون، پارگی، گیر افتادن اعصاب یا عروق خونی و شکستگی استخوان میباشند که علایم آن شامل ناراحتی، درد، خستگی، ورم، خشکی، اختلالات حسی، مورمور شدن، محدود شدن دامنه حرکتی و کاهش کنترل حرکتی می باشد. هنگامی که محیط کار و انجام وظیفه در شغل خاصی به وقوع این اختلالات کمک کند این اختلالات را اختلالات اسکلتی-عضلانی مرتبط با کار( (WMSDsگویند(.(1 که بر پایه تحقیقات انجام شده، برخلاف گسترش فزاینده فرآیندهای مکانیزه و خودکار عمده ترین عامل از دست رفتن زمان کار، افزایش هزینه ها و آسیب های انسانی نیروی کار به شمار می آید و یکی از بزرگترین معضلات بهداشت حرفه ای در کشورهای صنعتی است 6)،2،.(5
بر اساس گزارش دفتر آمار فنلاند(%46 (1998از بیماریهای ناشی از کار مربوط به دستگاه اسکلتی-عضلانی می باشد(.(3 همچنین بر اساس گزارش دفتر آمار کار در آمریکا %44 از بیماریهای ناشی از کار مربوط به دستگاه اسکلتی- عضلانی بوده است(.(4
بر اساس گزارش موسسه بین المللی ایمنی و بهداشت شغلی آمریکا اختلالات اسکلتی عضلانی رتبه دوم را بین بیماریهای ناشی از کار از نظر اهمیت، فراوانی، شدت و احتمال پیشروی به خود اختصاص داده است 8)،6،2،(5به طوریکه بر خلاف گسترش فرآیندهای مکانیزه و خودکار، اختلالات اسکلتی عضلانی ناشی از کار عمده ترین عامل از دست رفتن زمان کار، افزایش هزینه و آسیب های انسانی نیروی کار میباشد(6،.(7 یکی از بزرگترین معضلات بهداشت حرفه ای در کشورهای صنعتی و محیطهای شغلی(7،6،3،(2 و از جمله مهمترین مسائلی است که ارگونومیست ها در سراسر جهان با آن روبرو هستند(.(6
انواع وضعیت های بدنی، که بیشتر افراد هنگام انجام کار به خود می گیرند می توانند به درد در بخش های خاصی از بدن منجر شوند((1 که از مهمترین علل شغلی ایجاد این بیماریها می توان به انجام حرکات تکراری، وضعیتهای نامناسب بدن حین کار، استرس ناشی از تماس موضعی و وضعیت های ایستای بدن اشاره کرد و در نهایت ویژگی مهم بیماری های شغلی که قابل پیش بینی بودن آنهاست، اهمیت مطالعه در مورد این اختلالات و پیشنهاد روشهایی جهت پیشگیری از ایجاد آنها را بیشتر میکند(.(16 تحقیقات انجام شده در کشورمان در خصوص اختلالات اسکلتی عضلانی و پیامدهای مستقیم و غیرمستقیم آن زیاد نمیباشد. براساس گزارش کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی استان تهران %14/4 شیوع بیماریهای مختلف از کار افتادگی به بیماریهای اسکلتی عضلانی اختصاص دارد(.(4 همچنین بر اساس آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران و وزارت بهداشت و درمان،76 درصد شاغلین وضعیت بدنی نامناسب دارند(.(7 عوامل خطرزای فیزیکی که باعث بروز اختلالات اسکلتی – عضلانی یا پیشرفت آنها می شوند عبارتند از اعمال نیروی زیاد، تکرار حرکت، کار تکراری، وضعیت بدنی ثابت یا نا مطلوب، سرعت زیاد انجام کار، عدم استراحت بین مراحل کار، نوبت کاری و عوامل فردی (سن ، قد و غیره) .(1) در بین عوامل و ریسک فاکتورهای اختلالات اسکلتی – عضلانی ناشی از کار، پوسچر نامطلوب از جمله مهمترین آنها محسوب می شود که روشهای متعددی برای ارزیابی آن ارائه گردیده است.
از تکنیکهای ارزیابی ارگونومیکی ارائه شده، روشهای مشاهدهای بر مبنای قلم وکاغذ دارای محاسن ویژه ای است چرا که عدم نیاز به تجهیزات و و سایل تخصصی و نیز ارزیابی سریع در مدت زمانی کوتاه از ویژگیهای مهم این روشها می باشد(.(4 روش OWAS از جمله روشهای ارزیابی در این گروه می باشدکه از طرف OSHA مورد تایید قرار گرفته شده است و از جمله روشهایی میباشد که با استفاده از آن میزان پتانسیل بروز اختلالات اسکلتی عضلانی تمام بدن مورد ارزیابی قرار داده می شود(1و(4
روش بررسی:
این مطالعه که در دو مرحله انجام شد از نوع مقطعی- مشاهده ای بود و جمعیت مورد مطالعه شامل 20 نفر از پرسنل جوشکار صنعت نفت بودند که به صورت تصادفی انتخاب شدند. مرحله اول شامل تکمیل پرسشنامه نوردیک و مرحله دوم ارزیابی پوسچر به روش OWAS بود. ابتدا از پرسشنامه نوردیک جهت بررسی ناراحتی های اسکلتی عضلانی کارگران و انتخاب روش مناسب جهت ارزیابی استفاده شد. این پرسشنامه از دیدگاه اپیدمیولوژیک بیشتر برای مطالعات مقطعی کاربرد دارد و می تواند اطلاعات مفید و قابل اعتمادی را در مورد اختلالات اسکلتی عضلانی فراهم کندکه از این اطلاعات می توان در زمینه اقدامات اصلاحی استفاده کرد(.(1 بعد از آنالیز نتایج به دست آمده از پرسشنامه، با استفاده از روش OWASبه عنوان شیوه ارزیابی پوسچر، از شغل مربوطه به مدت 40 دقیقه در فواصل زمانی 30 ثانیهای عکس برداری شد. در نهایت بر اساس روش OWAS عکسهای مربوط به هر پوسچر مورد ارزیابی قرار گرفت و با آنالیز نتایج به دست آمده از این روش، سطح اقدامات اصلاحی تعیین گردید و با نتایج پرسشنامه مطابقت داده شد.
OWAS یکی از روشهای ارزیابی پوسچر میباشد که این روش برای اولین بار سال1973 درکشور فنلاند در یک شرکت تولید فولاد ( (OvakoOy مطرح و توسعه پیدا کرد. این روش اغلب پوسچرهای ناحیه پشت 4) پوسچر)، بازو ها(3 پوسچر)، پاها 7) پوسچر) و وزن بار جابجا شده را در قالب 3 وضعیت شناسایی میکند. این روش که در صنایع و مشاغل گوناگون مورد آزمون قرار گرفته است، از نظر اعتبار درون مشاهدهگر نزدیک به 90 درصد و بالا بوده است. مقایسه نتایج حاصل از مطالعه پوسچر با روش OWAS و نتایج اندازه گیری پوسچر به وسیله سامانه الکترونیکیSELSPOT نشان داد که روش OWAS، تصویری تقریبا درست از فشار وضعیتی را به دست میدهد و از این رو روائی قابل قبولی دارد(.(1
مهمترین مسئله در مورد انجام روشهای ارزیابی پوسچر تعیین پوسچر مورد نظر برای ارزیابی و بازرسی می باشد که جهت این کار بایستی آنالیز شغل یا آنالیز و ظیفه انجام گیرد. در فرم آنالیز شغل وظیفه اصلی و زیر وظایف وظیفه اصلی نوشته میشود و بعد از اندازهگیری طول مدت زمان هر کدام از این زیر وظایف آنکه بیشترین سهم درصد زمانی را از سیکل کاری شغل مربوطه دارا میباشد به عنوان زیر وظیفه مورد نظر جهت ارزیابی انتخاب می گردد. بعدا تعیین کلیه زیر وظایف مورد نظر، طی مشاهدات مستقیم امتیاز روش OWAS برای تمامی آنها ثبت میگردد.
یافته ها:
نتایج حاصل از مرحله اول مربوط به پرسشنامه نوردیک و مرحله دوم مربوط به روش ارزیابی پوسچر OWASکه نشان دهنده درصد فراوانی میزان ناراحتی افراد در وضعیت بدنی آنها می باشد به ترتیب در جدول شماره 1 و شماره 2و 3 ارائه شده است.
بحث:
نا مناسب بودن وضعیت بدن حین کار باعث ایجاد اختلالات اسکلتی–عضلانی گردیده و در نتیجه باعث کاهش بهره وری نیروی کار میگردد. در روش OWAS وضعیت کمر، دستها و پاها حین کار مورد ارزیابی قرار گرفته و نهایتاً کد نهایی که از عدد 1 تا 4 میباشد از گروه بندی کلی OWAS بدست میآید.
در این بررسی 23 پوسچر متفاوت به دست آمد که 4مورد مربوط به پست کاری سنگ زنی، 3 مورد پست تنظیم ولتاژ و امور مربوطه و16 پوسچر پست جوشکاری بود.
با توجه به اطلاعات به دست آمده از پرسشنامه نوردیک بیشترین ناراحتی افراد به ترتیب در ناحیه کمر((%52 ،زانو((%48 و پشت((%38 به دست آمد. با توجه به اینکه پرسشنامه نوردیک استانداردسازی شده جهت ثبت و تجزیه و تحلیل علائم اسکلتی عضلانی((1 پس میتوان به این نتیجه رسید که این پرسشنامه در این مطالعه نیز توانسته نتیجه بخش باشد. همچنین بر اساس نتایج به دست آمده در مرحله دوم، کمر یکی از بخشهایی بود که نزدیک به 66 درصد از پوسچرهای مربوط به آن در سطح اقدامات اصلاحی 2 و %34 در سطح اقدامات اصلاحی 1قرار داشت، به طوری که تحقیقات نشان داده است در کشور کمر درد دومین علت غیبت ناشی از کار و سومین علت در مراجعین پزشکی می باشد((15 برای بازوها %77 در سطح اقدامات اصلاحی 2 و%13 در سطح اقدامات اصلاحی 1 و همچنین برای پاها 6 %در سطح اقدامات اصلاحی 2 و %94 در سطح اقدامات اصلاحی1 قرار داشتند.
در ارزیابی پوسچرهای ترکیبی %35 از پوسچرها دارای سطح اقدامات اصلاحی 1 ،%30 در سطح اقدامات اصلاحی 2 ،% 26 در سطح اقدامات اصلاحی 3 و %9 در سطح اقدامات اصلاحی 4 قرار داشتند.
در تحقیقی که در سال1387توسط قمری و همکارانش صورت گرفت بیشترین شیوع اختلالات در کارگران به تریب در نواحی زانو % 61,2 ،پا % 53,9 ،شانه % 44,6 بود .همچنین در آنالیز به روش % 58,5 OWAS وضعیت بدنی افراد بطور طبیعی ،% 34,7 وضعیت بدنی استرس زا،%4 وضعیت بدنی مضر و% 2,5 وضعیت بدنی بسیار مضر داشته اند.((7
در پژوهشی که توسط دکتر حبیبی در کارخانه مهیامان در سال 1383انجام گرفت ،254 نفر مورد بررسی قرار گرفتند که %72,4 از کارگران در وضیت بدنی با کد1 ،% 21,2 در وضعیت بدنی با کد 2 ،%3,5 در وضعیت با کد 4 قرار داشتند.((6
