بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف تعیین رابطه بین ترکیب بدنی و میزان فعالیت بدنی دانشجویان دختر دانشگاه پردیس الزهرا - فرهنگیان - سمنان انجام گردید. در این مطالعهی مقطعی، جامعه تحقیق شامل کلیه دانشجویان دختر پردیس الزهرای دانشگاه فرهنگیان استان سمنان بود که از این میان 177 نفر به صورت تصادفی جهت انجام پژوهش انتخاب شدند. بعد از انجام معاینات پزشکی و تکمیل فرم رضایتنامه، قد و وزن جهت محاسبه شاخص تودهبدنی، نسبت دور کمر به دور باسن افراد اندازه گیری شد.
اطلاعات مربوط به میزان فعالیت بدنی افراد نیز با استفاده از پرسشنامه فعالیتبدنی فرم کوتاه جمعآوری گردید. دادهها با استفاده از نرمافزار آماری SPSS 21 و با محاسبه شاخصهای آمار توصیفی و آزمونهای همبستگی پیرسون و اسپیرمن در سطح معنیداری - P<0/05 - تجزیه و تحلیل شد. بر اساس نتایج بدست آمده دانشجویان شرکت کننده در سنین 19 تا 25 سال بودند و شاخص تودهیبدنی این افراد بین 16/23 تا 39/76 قرار داشت.
سطح فعالیت بدنی دانشجویان استقامت قلبی عروقی r=0/17 - و - p=0/01 با چابکی r=-0/19 - و - p=0/009 و استقامت عضلات شکم r=0/17 - و - p=0/01 رابطه معنیداری را نشان داد. نتایج این تحقیق نشان داد بین شاخصتوده بدنی افراد با استقامت قلبی عروقی r=-0/27 - و - p=0/001، چابکی r=0/195 - و - p=0/009 و استقامت عضلات شکم r=-0/28 - و - p=0/001 رابطه معنیداری وجود دارد. ولی رابطه آن با انعطافپذیری معنیدار نمیباشد. این در حالیست که نسبت دور کمر به دور باسن فقط با استقامت عضلات شکم رابطه معنیداری را نشان میدهد r=-0/17 - و - p=0/02 و رابطه آن با دیگر شاخصهای آمادگی جسمانی از لحاظ آماری معنیدار نمیباشد. تحقیق حاضر نشان داد سطح فعالیتبدنی دانشجویان و ترکیب بدنی آنها هیچگونه ارتباط آماری را نشان نداد.
واژگان کلیدی: ترکیب بدنی، فعالیت بدنی، دانشجویان دختر
مقدمه
پیشرفتهای شگرف در فنآوری و ماشینیشدن زندگی از ویژگیهای دنیای مدرن امروزی است. پیامد ماشینی شدن زندگی، فقر حرکتی بوده که از دیدگاه تندرستی از مهمترین مشکلات بشر امروزی است.کمتحرکی یا بیتحرکی یک مشکل سلامت عمومیجهانی و عامل خطر اصلی برای افزایش فشارخون، افزایش قندخون، چربی خون غیر طبیعی، اضافه وزن، چاقی و بیماریهای مزمن عمده مانند بیماریهای قلبی و عروقی، سرطان و دیابت میباشد.
از طرف دیگر میزان بیتحرکی در همه کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بالا است. معدود پژوهش هایی که در ایران انجام یافته نیز حاکی از بالا بودن میزان بیتحرکی در کشور ما میباشد به عنوان مثال براساس نتایج مطالعه صورت گرفته میزان کمتحرکی در جمعیت شهری استان یزد %65/8 - در مردان %81/6 و در زنان - %54/4 برآورده شده است. از فعالیت جسمانی میتوان به عنوان یک راهبرد موثر توصیه شده در تحرک عمومیبرای افزایش توده عضلانی بدن و توده استخوانی، همزمان با کاهش توده چربی استفاده کرد و وضعیت سلامت عمومیافراد را افزایش داد.
در سالهای اخیر محققان فعالیت بدنی را از اولویتهای سلامت عمومیدانسته و بیان داشتند فعالیت بدنی کافی و منظم از عوامل اصلی حفظ و ارتقای سلامت در سراسر دوره زندگی است.آنها همچنین کم تحرکی را به عنوان یکی از عوامل خطر آفرین چاقی معرفی کرده و نسبت به رشد آن در جوامع بشری هشدار دادند کارشناسان تغذیه و پزشکی پیشبینی کردهاند در صورتی که شیوه زندگی افراد تغییر نکند تا سال 2015 میلادی شمار افراد چاق از مرز 2/3 میلیارد نفر هم بگذرد. عوامل مختلفی مانند شیوه نامناسب زندگی، مدرنیزه شدن و توسعه شهرنشینی و پایین بودن سطح آمادگی جسمانی ممکن است با شیوع چاقی در ارتباط باشد.
از طرف دیگر امروزه برای جوامع انسانی به اثبات رسیده است که سازگاری بهتر با محیط، نیاز به تعادل آمادگی جسمانی و ترکیب بدنی در فرد دارد و چنانچه افراد از نظر وضعیت جسمانی و ترکیب بدنی، شرایط مساعدی نداتهش باشند، معمولاً گوشه گیر، بدبین و منزوی میشوند و به عبارتی از تعادل روانی مناسبی برخوردار نخواهند بود.تحقیقات اخیر نشان میدهد که تمرینات مناسب و مستمر موجب افزایش میزان قدرت، استقامت عضلانی، استقامت قلبی تنفسی، انعطاف پذیری و کاهش چربیهای بدن میشود و حذف و کنار گذاشتن آن به ویژه در سنین کودکی و نوجوانی، اندام حیاتی را دچار ضعف و ناتوانی، ناکارآمدی، محدودیت حرکتی و خستگی زودرس مینماید.
فعالیت ورزشی در بهبود سلامت جامعه تاثیر بسزایی دارد. بنابراین جهت بالا بردن کیفیت و شیوه زندگی، فعالیت بدنی باید به صورت منظم و با شدت مناسب انجام گیرد. با وجود باور عمومیدر مورد تأثیر فعالیتهای روزانه بر ترکیب بدنی افراد، پژوهشهای مختلف نتایج متفاوتی را گزارش کردهاند. رابکین و همکاران نشان دادند که بین فعالیتبدنی و BMI رابطه معکوس معنی داری وجود دارد.با مقایسه سطح فعالیت بدنی نوجوانان 11 تا 15 ساله مالزیایی در سه گروه لاغر، طبیعی و اضافه وزن هیچگونه تفاوت معنیداری را مشاهده نکردند.
نیز اختلاف معنیداری در میزان فعالیت بدنی نوجوانان ساکن در شمال یونان در دو گروه افراد با وزن طبیعی و چاق مشاهده نکردند. اگر چه نژاد و محیط میتواند بر نتایج این پژوهشها اثرگذار باشد اما یافتههای پژوهشگران داخلی نیز در این زمینه با یکدیگر مغایرت دارد با توجه به اهمیت موضوع، ارزیابی ترکیب بدنی به منظور تعیین میزان مطلوب آن جهت سالم زیستن و شادابی، از اهمیت بالایی برخوردار است.
با توجه به این که شاخصهای پیکرسنجی تحت تأثیر عواملی مانند جنس، سن، قوم ونژاد، فرهنگ اجتماعی و وضعیت اقتصادی هستند و با توجه به خطرات ناشی از آمادگی جسمانی پایین و ناهنجاریها، ترکیب بدنی در تندرستی افراد و به طور کلی جامعه، برای برخورداری از یک جامعه سالم و شناخت زمینههای خطرزا ضروری به نظر می رسد ترکیببدنی عامل مهمی در تندرستی و آمادگی جسمانی است. ترکیب بدن توسط اندازهگیری فاکتورهای مختلف، مثل شاخص توده بدن - BMI - و نسبت محیط لگن به محیط شکم - WHR - که نشان دهنده چاقی شکمی است، تعیین می گردد.
اگرچه رجبی در پژوهشی گسترده با بررسی 2240 دانشجو از شش دانشگاه بزرگ کشور اعلام کرد دانشجویان ایرانی از نظر متغیرهای ترکیب بدنی در وضعیت نسبتا مطلوبی قرار دارند اما در همان پژوهش تأکید شد دختران شرایط نامطلوبتری به لحاظ ترکیب بدنی و آمادگی جسمانی نسبت به پسران تجربه میکنند و بنابراین فقر حرکتی در دختران میتواند نگران کننده باشد. در این میان سلامت دختران دانشجوی دانشگاه فرهنگیان با توجه به نقش مستقیمیکه در پرورش جسم و روح کودکان و نوجوانان آینده این سرزمین دارند از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
با توجه به وجود پژوهشهای اندک در زمینه ارتباط فعالیت بدنی و ترکیب بدنی، و مغایرتهای فراوان در جوامع پژوهشی مختلف، هدف از انجام این پژوهش پاسخ به این سؤال است که آیا بین ترکیب بدنی با سطح فعالیت بدنی دانشجویان دختر دانشگاه فرهنگیان استان سمنان رابطه معنیداری وجود دارد؟
روش بررسی
پژوهش حاضر یک پژوهش توصیفی - تحلیلی و مقطعی بود که به صورت میدانی اجرا گردید. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه دانشجویان دختر دانشگاه پردیس فرهنگیان الزهرا استان سمنان در سال تحصیلی 92-93 تشکیل دادند. در آغاز پژوهش از بین 245 دانشجوی دختر این دانشگاه با توجه به معیارهای پژوهش حاضر 177 نفر به صورت تصادفی و با استفاده از قرعه کشی به عنوان نمونه انتخاب شدند. معیارهای ورود به مطالعه شامل سلامت کامل جسمیو روانی با توجه به فرم سلامت دانشگاه، عدم استعمال داروهای خاص و یا استعمال دخانیات میباشد.
دانشجویان باردار و یا کسانی که کمتر از 6 ماه از وضع حمل آنها میگذشت از گردونه پژوهش حذف شدند. در این مطالعه جهت اندازهگیری شاخص توده بدنی، وزن با لباس سبک، بدون کفش و با ترازوی دیجیتالی سکای آلمان با 100 گرم خطا اندازهگیری شد و قد دانشجویان بدون کفش، در حالیکه پاها به هم چسبیده و پاها و شانهها و پس سر در تماس با نمایه قد سنج سکا بود، اندازهگیری گردید.برای هردانشجو شاخص توده بدن به صورت نسبت وزن بر حسب کیلو گرم به مربع قد بر حسب متر مربع محاسبه شد.
برای ارزیابی سطح فعالیت بدنی از پرسش نامه بین المللی فعالیت بدنی به عنوان یک ابزار سنجش بین المللی فعالیت بدنی در سال 1998 توسط سازمان بهداشت جهانی و مرکز کنترل بیماریها برای گروه سنی 15 تا 69 سال استفاده شد.
