بخشی از مقاله
بررسی برنامه ها و اقدامات جهانی و منطقه ای ایکائو در استقرار سامانه مدیریت جریان ترافیک هوایی
چکیده
در این مقاله رویکرد، برنامه ها و توصیه های مد نظر ایکائو و دفاتر منطقه ای آن در خصوص مدیریت جریان ترافیک هوایی مورد بررسی و کنکاش قرار گرفت.
بدین منظور اسناد و مدارک انتشار یافته توسط این نهاد که دربردارنده مطالبی در خصوص مدیریت جریان ترافیک هوایی می باشند (شامل ضمیمه ۱۱ پیمان شیکاگو، سند ۴۴۴۴، ۹۴۲۶ و ۹۷۵۰ ایکائو) مورد بررسی واقع شد و مفاد مرتبط با مدیریت جریان ترافیک هوایی دسته بندی و ارائه گردید. با بررسی رویکرد و اقدامات ایکائو در زمینه مدیریت جریان ترافیک هوایی مشخص گردید که این مهم همواره مد نظر این سازمان قرار داشته و احساس نیاز نسبت به اجرا و پیاده سازی آن توسط این سازمان دیده شده است با این وجود تاکنون الزامی در خصوص پیاده سازی مدیریت جریان ترافیک هوایی از سوی این سازمان اعلام نگردیده است و تلاشهای صورت گرفته در این رابطه تاکنون در راستای ترغیب کشورها در این خصوص بوده است.
واژه های کلیدی: حمل و نقل هوایی، ایکائو، مدیریت جریان ترافیک هوایی
۱- مقدمه
مدیریت جریان ترافیک هوایی یکی از ارکان اساسی مدیریت ترافیک هوایی است. براساس تعریف ایکائو در سند ۴۴۴۴ فعالیت های کلیدی مدیریت ترافیک هوایی عبارتند از مدیریت فضا مدیریت جریان ترافیک و خدمات ترافیک هوایی مدیریت جریان به عنوان یکی از الزامات مدیریت ترافیک هوایی، شامل خدماتی است که با همکاری واحدهای مراقبت پرواز و با هدف مشارکت در ایمنی، نظم و تسریع در جریان ترافیک هوایی و به منظور اطمینان از استفاده حداکثری از ظرفیت کنترل ترافیک هوایی بکار گرفته می شود. بدیهی است که اجرای صحیح این امر به همکاری استفاده کنندگان از خدمات مدیریت ترافیک و کاربران فضا بستگی خواهد داشت.
توجه به اجرای مدیریت جریان ترافیک هوایی در فضای ایالات متحده امریکا، کشورهای اروپایی و آفریقای جنوبی می توان گفت تعاریف متفاوتی در خصوص شناسایی مراحل مختلف مدیریت جریان ترافیک هوایی وجود دارد. بطوریکه در ایالات متحده برنامه ریزی های انجام شده قبل از پرواز را راهبردی و در طول پرواز را تاکتیکی می نامند. حال آنکه تعاریف ارائه شده از سوی سازمان جهانی هواپیمایی کشوری( ایکائو) و نحوه اجرای مدیریت جریان ترافیک هوایی توسط واحد یورو کنترل و آفریقای جنوبی، مشابه و به قرار ذیل می باشد. | مرحله راهبردی برنامه ریزی این فاز بین دو تا شش ماه (بر اساس تعریف اتحادیه اروپا، ۱۸ ماه و آفریقای جنوبی، بیش از دو روز قبل از انجام پرواز آغاز و تا یک روز در خصوص تعریف اتحادیه اروپا و آفریقای جنوبی به ترتیب تا یک هفته و دو روز قبل ادامه می یابد.
مرحله پیش تاکتیکی برنامه ریزی در این مرحله در فاصله یک روز قبل از انجام پرواز تا روز انجام پرواز ( بر اساس تعریف اتحادیه اروپا یک هفته تا یک روز قبل و در آفریقای جنوبی از دو روز قبل تا روز انجام پرواز) صورت می پذیرد.
مرحله تاکتیکی این مرحله در روز انجام پرواز صورت می پذیرد و در طی آن اطلاعات مندرج در طرح روزانه فضا بر اساس روند حقیقی ترافیک هوایی، شرایط جوی حاکم و ظرفیت موجود فضا به روز خواهد شد. علاوه بر آن مدیریت جریان ترافیک هوایی توسط واحدهای مراقبت پرواز با بکارگیری بازه زمانی و یا تغییر مسیر ترافیک های هوایی اعمال می شود.
شکل (۱) روشها و رویکردهای متعارف قابل اتخاذ بمنظور اجرا هر یک از سیاست های کلان فوق الذکر را نشان می دهد. در ادامه این بخش به معرفی برخی از روش های مورد اشاره در شکل بعنوان ابزارهای اجرایی مدیریت جریان ترافیک خواهیم پرداخت.
٢- الزامات و توصیه های ایکائو در زمینه استقرار سامانه ATFM در این بخش ابتدا به بررسی الزامات و توصیه های ایکائو در زمینه استقرار سامانه ATFM با مروری بر اسناد و مستندات رسمی ایکائو پرداخته و سپس برنامه ها و اقدامات ایکائو را در سطح جهانی و منطقه خاورمیانه مورد بررسی قرار خواهیم داد.
۱ - ۲- ضمیمه ۱۱ پیمان شیکاگو [۳]
براساس مندرجات ضمیمه یازده، بکارگیری مدیریت جریان ترافیک هوایی در فضایی که حجم ترافیک مورد نظر از ظرفیت تعیین شده بیشتر بوده و یا انتظار می رود بیشتر باشد، ضروری خواهد بود و اجرای آن در کشور، مشروط به برقراری توافقنامه های دوجانبه و چند جانبه با کشورهای همجوار منطقه می باشد. لازم به ذکر است در این موافقت نامه ها می بایست مقررات و دستورالعمل های مشترکی به منظور تعیین ظرفیت فضاهای مورد نظر تدوین گردد. همچنین در این ضمیمه آمده است در صورت تشخیص واحد مراقبت پرواز مبنی بر عدم امکان ارائه خدمات به ترافیک های مضاعف در محدوده زمانی و فضای مشخص و یا پذیرش ترافیک با اعمال محدودیت هایی نظیر تعیین نرخ ورودی، واحد مربوطه موظف است مرکز مدیریت جریان ترافیک هوایی و واحدهای مراقبت پرواز مرتبط را مطلع نموده، علاوه بر آن کادر پروازی ترافیک تحت تاثیر نیز می بایست در جریان محدودیت های پیش بینی شده قرار گیرند.
۲ - ۲ - سند ۴۴۴۴ مدیریت ترافیک هوایی [۴]
سند ۴۴۴۴ توصیه می نماید، در مواقعی که تقاضای ترافیک هوایی از ظرفیت کنترل مراقبت پرواز پیشی می گیرد، باید خدمات مدیریت جریان ترافیک هوایی به اجرا گذاشته شود که بهتر است این خدمات بر مبنای موافقت نامه های ناوبری هوایی منطقه ای یا در صورت لزوم با موافقت نامه چند جانبه برقرار گردد که برای این منظور لازم است یک سازمان متمرکز مدیریت جریان ترافیک هوایی در سطح منطقه استقرار یافته و توسط موقعیت های محلی مدیریت جریان ترافیک هوایی و نیز مراکز کنترل منطقهای پشتیبانی گردد. طبق توصیه ایکائو پروازهای خاصی ممکن است از مدیریت جریان ترافیک هوایی مستثنی شوند یا نسبت به سایر پروازها از اولویت برخوردار گردند که لازم است این موارد در دستورالعمل های حاکم بر مقررات اجرایی مدیریت جریان ترافیک هوایی آن منطقه یا فضا درج گردد. سند ۴۴۴۴ توصیه می نماید، مدیریت جریان ترافیک هوایی در سه مرحله ذيل به اجرا درآید
برنامه ریزی راهبردی (استراتژیک)، شامل فعالیت هایی است در خصوص اجرای مدیریت جریان ترافیک هوایی که از فاصله زمانی دو تا شش ماه جلوتر تا یک روز قبل از انجام عملیات ترافیک هوایی صورت می پذیرد. برنامه ریزی پیش تاکتیکی، مجموعه فعالیت هایی که در خصوص اجرای مدیریت جریان ترافیک هوایی در فاصله زمانی یک روز قبل از انجام عملیات ترافیک هوایی صورت می پذیرد. : برنامه ریزی تاکتیکی، به فعالیتهای مرتبط با مدیریت جریان ترافیک هوایی که در روز انجام عملیات انجام می شود اطلاق می گردد.
۳ - ۲ - کتاب برنامه ریزی سرویس های مراقبت پرواز (سند ۹۴۲۶) [۵]
این کتاب که سال ۱۹۸۴ منتشر گردیده و در سال ۱۹۹۲ مورد تجدید نظر قرار گرفته است، على رغم قدیمی بودن، همچنان مطالب اساسی زیادی در زمینه مدیریت جریان ترافیک هوایی نظیر اجرای مدیریت جریان، اقدامات لازم به منظور افزایش ظرفیت واحدهای کنترل مراقبت پرواز، استفاده از اتوماسیون در مدیریت جریان ترافیک هوایی و روش هایی جهت تخمین ظرفیت سکتور یا موقعیت کاری مراقبت پرواز ارائه گردیده است.
۴ - ۲ - طرح ناوبری جهانی (سند ۹۷۵۰(
در این کتاب در بخش ابتکارات و طرحهای بیست و سه گانه جهانی ، یک ابتکار به مدیریت جریان ترافیک هوایی اختصاص دارد. دامنه این ابتکار جهانی در برگیرنده پیاده سازی اقدامات راهبردی، پیش تاکتیکی و تاکتیکی با هدف سازماندهی و رسیدگی به جریان ترافیک هوایی به روشی است که مجموع ترافیکی که در هر زمان یا فضا یا فرودگاه مشخص شده مورد رسیدگی قرار گرفته شده است با ظرفیت سامانه مدیریت ترافیک هوایی هماهنگی دارد.
3- اقدامات جهانی و منطقه ای ایکائو در زمینه استقرار سامانه
علاوه بر الزامات و توصیه های صورت گرفته از سوی ایکائو در زمینه استقرار سامانه مدیریت جریان ترافیک هوایی، این سازمان از طریق دفاتر منطقه ای نسبت به پیگیری و اجرا برنامه های لازم الاجرا در استقرار سامانه مدیریت جریان ترافیک اقدام نموده است. مطابق بررسی های صورت گرفته در این زمینه، دفاتر منطقه ای ایکائو در اروپا، آسیا پاسیفیک و آمریکای لاتین بیش از سایر مناطق فعالیت نموده و با مشارکت سازمانهای منطقه ای (مانند یورو کنترل) و کشورهای عضو سامانه های منطقه ای مدیریت جریان ترافیک را در این مناطق مستقر نموده اند.
طی سال های اخیر و با رشد ترافیک هوایی منطقه، دفتر منطقه ای خاورمیانه ایکائو نیز فعالیت هایی را به منظور ایجاد زیرساخت های مورد نیاز استقرار سامانه ATFM از جمله سامانه منطقه ای پردازش طرحهای پرواز آغاز نموده است که در ادامه به بررسی اقدامات انجام شده و برنامه های آتی این منطقه خواهیم پرداخت.
۱ - ۳- اقدامات صورت گرفته توسط دفتر منطقه ای خاورمیانه ایکائو
بر اساس تحقیقات بعمل آمده از دفتر منطقه ای خاورمیانه ایکائو مشخص گردید تاکنون توافقی مبنی بر بکارگیری سیستم هایی نظیر مدیریت جریان ترافیک هوایی اروپا و بابکت بعمل نیامده است. علاوه بر آن مدیریت جریان ترافیک هوایی بکارگرفته شده در برخی از مناطق و کشورها نظیر ایلات متحده امریکا متناسب با نوع ترافیک منطقهی خاورمیانه نبوده از این رو بکارگیری سیستم مدیریت جریان ترافیک این کشور نمی تواند در منطقه مذکور مفید واقع گردد.
در واقع سیاست سازمان جهانی هواپیمایی کشوری در اجرای مدیریت جریان ترافیک هوایی بگونه ای است که تا حد امکان بدون استفاده از ابزارهای محدود کننده ترافیک هوایی موجب ارتقاء ایمنی و افزایش ظرفیت فضا در کنار ارائه خدمات مراقبت پرواز گردد.
