بخشی از مقاله
*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***
بررسی تاثیر آموزش ابعاد سرمایه اجتماعی بر موفقیت شغلی کارکنان
چکیده
هدف از پژوهش حاضر ، بررسی تأثیر آموزش سرمایه اجتماعی بر موفقیت شغلی می باشد . برای تجزیه و تحلیل پژوهش حاضر از دو نوع آزمون همبستگی پیرسون و فریدمن و برای جمع آوری اطلاعات ، از پرسشنامه سرمایه اجتماعی و پرسشنامه موفقیت شغلی استفاده شد . جامعه آماری تحقیق 400 نفر از کارکنان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان اصفهان بودند که از این تعداد 60 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند . نتایج نشان داد که ارتباط معناداری بین عوامل سرمایه اجتماعی با موفقیت شغلی وجود دارد و با توجه به یافته های پژوهش پیشنهادهایی ارئه گردیده است .
کلمات کلیدی : سرمایه اجتماعی ، موفقیت شغلی ، آموزش
(1 مقدمه
سرمایه اجتماعی1 مفهومی جامعهشناسی است که در تجارت ، اقتصاد ، علوم انسانی و بهداشت عمومی جهت اشاره به ارتباطات درون و مابین گروهــی از آن استــفاده می شود . اگرچه تعاریف مختلفی برای این مفهوم وجود دارد ، اما در کل سرمایه اجتماعی به عنوان نوعی ( علاج همه مشکلات ) جامعه مدرن تلقی می شود. وجه اجتماعی سازمان ها سال هاست از سـوی اندیشمندان مدیریت مورد توجـه قـرار گرفتـه اسـت ، ولـی اهمیت روابــط اجتمــاعی و موضــوع ســرمایه اجتمــاعی در سازمان ، بحث جدیدی است که در دهه اخیر رونق گرفته و موفقیت سازمان ها و اثربخشی آنان با ایجاد و توسعه سرمایه اجتماعی در سازمان قرین شده است.
سرمایه اجتماعی طبق نظر بسیاری از اندیشمندان به پیوندها و ارتباطات میان اعضای یک شبکه به عنوان منبعی با ارزش اشاره دارد و از طریق هنجارها و اعتماد متقابل موجب تحقق اهداف اعضاء می گردد . سرمایه اجتماعی به عنوان منبعی که ممکن است افراد ، گروه ها و جوامع برای نیل به نتایج مطلوب آن را بکار گیرند قلمداد می شود ، و آن مفهومی است که در بسیاری موارد توسط تحلیلگران اجتماعی برای توصیف طیف وسیعی از فرآیندهای اجتماعی به کار برده میشود و کمک میکند تا به درک این پرسش که چرا برخی افراد ، گروه ها و طبقات مردم به نتایج سیاسی ، اقتصادی و یا اجتماعی مثبت تری نسبت به دیگران نایل می شوند ، منجر شود. با این حال سرمایه اجتماعی ، زیر مجموعه سرمایه انسانی نیست ، چرا که این سرمایه متعلق به گروه هاست و نه افراد . هنجارهایی که شالوده سرمایه اجتـماعی را تشکـیل می دهند ، در صورتی معنا دارند که بیش از یک فرد در آن سهیم باشد . گروهی که حامی سرمایه اجتماعی اند ، ممکن است به کوچکی دو دوست باشند که با یکدیگر تبادل اطلاعات می کنند ، و یا در پروژه ای مشترک همکاری می نمایند و یا ممکن است در مقیاس بزرگ تر ، تمامی یک ملت باشد . جامعه مدنی که در سال های اخیر به طور قابل توجهی کانون توجه نظریه پردازی های مردم سالاری بوده است ، در مقیاس وسیعی محصول سرمایه اجتماعی است.
(2 بیان مسأله
نظریه های مختلف اقتصادی ، انقلابی در عملیات سازمانی در دهه گذشته ایجاد کرده است . این انقلاب ، شکل های سنتی سرمایه ای ، مانند : ساختمان ها و تجهیزات را تحت تأثیر قرار داده ، سرمایه های جدیدی را مطرح کرده است . این سرمایه های غیرملموس ، نقش زیادی در رشد و پیشرفت سازمان دارد . اصطلاح سرمایه ، روز به روز متغیرهای بیشتری را شامل می شود برخی از آنها شامل سرمایه انسانی ، سرمایه مشتری ، سرمایه هوش و سرمایه سلامتی است . امروزه درکنارسرمایه های انسانی ، مالی ، اقتصادی سرمایه دیگری به نام سرمایه اجتماعی مورد بهره برداری قرار گرفته است . این مفهوم به پیوندها و ارتباطات میان اعضای یک شبکه به عنوان منبع با ارزش اشاره دارد که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل موجب تحقق اهداف می شود ( الوانی، . (1382 پاتنام (2002) سرمایه اجتماعی را به چهار دسته : (1 سرمایه اجتماعی رسمی و غیررسمی (2 متراکم و غیرمتراکم (3 درون نگر و برون نگر و (4 گسسته و پیوسته تقسیم می کند و اعتقاد دارد که این انواع مختلف سرمایه اجتماعی دارای تمایزات منحصر به فرد نیستند ، بلکه مکمل یکدیگرند. درواقع میتوان گفت سرمایه اجتماعی فرآیندهای خاصی میان افراد وسازمان ها را شامل می شود که مبتنی برجوی از اعتماد می باشد که منجر به رسیدن به اهداف ازطریق بدست آوردن منافع مشترک می شود ( پترسون. (2002
سرمایه اجتماعی با متغیرهای شناخته شده جامعه شناسی همچون اعتماد ، آگاهی ، نگرانی درباره دیگران و مسائل عمومی ، مشارکت در مسائل عمومی انسجام و همبستگی گروهی و همکاری ارتباط دارد ( تاجبخش ، . (1385 اکنون مسئله این است که سرمایه اجتماعی چه تاثیری بر موفقیت شغلی سازمان ها دارد و کلا موفقیت شغلی به چه معناست ؟ طبیعتا در هر سازمانی که سرمایه اجتماعی در حد بالایی باشد رضایت شغلی و به دنبال آن موفقیت شغلی پیشرفت قابل ملاحظه ای خواهد داشت . موفقیت شغلی پدیده ایست نسبتا پیچیده و چند بعدی . از یک سو با سطح عملکرد و توان شغلی فرد سر و کار دارد و از سوی دیگر با قدرت سازگاری و شیوه مقابله با تنش ها و بحران های سازمانی . گذشته از آن با عوامل و متغیرهای مختلفی رابطه دارد . موفقیت یاعدم موفقیت شغلی در سازمان ها ، ارتباط تنگاتنگی با عملکرد کارکنان دارد . درسال های اخیر سازمان ها سعی کرده اند از طریق ایجاد انگیزش در نیروی انسانی آنها را به مشارکت مفید و سازنده درطرح هایی که به وسیله سازمان رو به گسترش است وادارند ( عسگریان ، . (1387 ارضای نیاز های روانی اجتماعی همچون اعتبار ، مسئولیت و مشارکت و ارضای نیازهای شناختی مانند چالش ها ، خلاقیت و در نهایت عوامل مادی درگروه عوامل انگیزشی یا نیروی پیش برنده درحرفه و شغل قلمداد می شوند ( هاگمن ،. (1992 تحقیق حاضر ، بر آن است تا تاثیر آموزش ابعاد سرمایه اجتماعی : ارتباطی2 ، ساختاری3، شناختی) 4 طبق نظر ناهاپیت و گوشال(5 را برموفقیت شغلی مورد بررسی قرار دهد.
(3 اهمیت و ضرورت تحقیق
بسیاری از افراد با واژه سرمایه اجتماعی آشنا نیستند . سرمایه اجتماعی چیست ؟ عناصر تشکیل دهنده آن کدامند ؟ سرمایه اجتماعی را ماده خام جامعه مدنی دانسته اند . تعامل اجتماعی روزمره افراد جامعه پیوندهایی را بین آن ها به وجود می آورد که آن را سرمایه اجتماعی می نامیم . بدون وجود این پیوند ها ، امکان همکاری افراد و نهاد ها از بین می رود.
سرمایه اجتماعی صرفاً، مجموعه ای از نهادها نیست که زیربنای جامعه را تشکیل دهد بلکه چسبی است که کل جامعه و سازمان را به هم متصل می کند و بستری مناسب برای ارتقای سرمایه انسانی و فیزیکی سازمان ایجاد می کند و راه کامیابی سازمانی را هموار می سازد.(The World Bank Group, 2000, p.35)
از سوی دیگر ، سرمایه اجتماعی به زندگی فرد در بین گروه های اجتماعی معنا و مفهوم می بخشد و زندگی راجذاب تر و لذت بخش تر می سازد (الوانی و شیروانی، 1383 ،. ( p.2 در واقع سرمایه اجتماعی به پیوندها و ارتباطات میان اعضای یک شبکه به عنوان منبع با ارزش اشاره دارد که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل موجب تحقق اهداف اعضا می شود . در دیدگاه های سنتی مدیریت توسعه سرمایه های اقتصادی ، فیزیکی ، ونیروی انسانی مهمترین نقش را ایفا می کردند اما برای توسعه در عصر حاضر به سرمایه اجتماعی بیشتر از سرمایه اقتصادی ، فیزیکی و انسانی نیازمندیم . زیرا در جامعه ای که فاقـد سرمایه اجتماعی است به احتمال زیاد سایر سرمایه ها تلف می شوند . از این روست که موضوع سرمایه اجتماعی
محور اصلی مدیریت در سازمان ها محسوب شده و مدیرانی موفق قلمداد می گردند که بتوانند در ارتباط با جامعه به تولید و توسعه سرمایه اجتماعی بیشتری نائل گردند .
در واقع ، سرمایه اجتماعی بستر مناسبی برای بهره برداری از سرمایه انسانی و فیزیکی (مادّی) و راهی برای نیل به موفقیت قلمـداد می شود . بدون سرمایه اجتماعــی ، هیچ اجتماعـی به هیچ سرمایه ای نمی رسد ، به طوری که بســـیاری از گروه ها ، سازمان ها و جوامع انسانی ، بدون سرمایه اقتصادی و صرفا با تکیه بر سرمایه انسانی و اجتماعی توانسته اند به موفقیت دست یابند ، اما هیچ مجموعه انسانی ، بدون سرمایه اجتماعی نمی تواند اقدامات مفید و هدفمندی انجام دهد . بنابراین می توان نتیجه گرفت که پربار کردن سازمان ها با آموزش سرمایه اجتماعی به کارکنان می تواند به پیشرفت و در نهایت موفقیت شغلی آنان منجر شود .
(4 فرضیه های تحقیق
این پژوهش دارای یک فرضیه اصلی و سه فرضیه فرعی به شرح ذیل می باشد :
-4-1 فرضیه اصلی ( کلان )
ارتباط معناداری بین سرمایه اجتماعی و موفقیت شغلی کارکنان وجود دارد.
-4-2 فرضیه های فرعی ( خرد )
ارتباط معنا داری بین بعد ساختاری سرمایه اجتماعی و موفقیت شغلی کارکنان وجود دارد.
ارتباط معنا داری بین بعد شناختی سرمایه اجتماعی و موفقیت شغلی کارکنان وجود دارد.
ارتباط معنا داری بین بعد ارتباطی سرمایه اجتماعی و موفقیت شغلی کارکنان وجود دارد.
(5 اهداف تحقیق
هدف کلی از انجام این تحقیق بررسی تاثیر آموزش ابعاد سرمایه اجتماعی بر موفقیت شغلی کارکنان است و در همین راستا اهداف فرعی زیر را دنبال میکند:
-5-1 شناخت سرمایه اجتماعی و ابعاد آن ( ارتباطی ، شناختی ، ساختاری ).
-5-2 شناخت موفقیت شغلی و عوامل موثر بر آن.
-5-3 بررسی رابطه بعد ارتباطی سرمایه اجتماعی با موفقیت شغلی کارکنان.
-5-4 بررسی رابطه بعد شناختی سرمایه اجتماعی با موفقیت شغلی کارکنان.
-5-5 بررسی رابطه بعد ساختاری سرمایه اجتماعی با موفقیت شغلی کارکنان.
(6 روش تحقیق
با توجه به ماهیت موضوع تحقیق و رهیافت آن مناسب ترین روش و روش اصلی تحقیق روش تحقیق پیمایشی می باشد . روش تحقیق پیمایشی که به آن زمینه یابی نیز اطلاق می گردد ، یکی از متداول ترین روش های تحقیق در علوم اجتماعی است که برای بررسی توزیع و ویژگی های یک جامعه آماری بکار برده می شود . در این روش که معمولاً بر روی جمعیت های بزرگ و با کمک پرسشنامه صورت می گیردمحقق معمولاً به تحدید جامعه مورد مطالعه از طریق نمونه گیری می پردازد و سپس نتایج حاصله را از نمونه به کل جامعه آماری تعمیم می دهد(ونچمیاس ، . (1381:249
(7 جامعه آماری
جامعه عبارت است از همه اعضای واقعی یا فرضی که علاقه مند هستیم یافته های پژوهش را به آنها تعمیم دهیم ( دلاور، . (112 : 1374 به عبارتی دیگر جامعه آماری همان جامعه اصلی است که از آن نمونه یا نما یا معرف بدست می آید . جامعه آماری ممکن است متناهی یا نامتناهی باشد . جامعه آماج تحقیق است . جامعه آماری این پژوهش را کلیه کارکنان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان اصفهان تشکیل می دهند . تعداد کل کارکنان این اداره در طول دوره ی زمانی تحقیق حدود 400 نفر بود . از این تعداد 60 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند . از بین کارکنانی که مورد بررسی قرار گرفتند 12 نفر زن و 48 نفر مرد هستند.
(8 نمونه آماری
همانطور که پیشتر گفته شد نمونه بخشی از جامعه تحت بررسی است که با روشی که از پیش تعیین شده است انتخاب میشود به قسمی که میتوان از این بخش ، استنباط هایی درباره کل جامعه بدست آورد . در این پژوهش اعضای نمونه خصوصیات زیر را داشتند :
از تعداد 60 نفر پاسخ دهنده ، 1 نفر از پاسخ دهندگان دارای تحصیلات زیر دیپلم ، 6 نفر دیپلم ، 3 نفر فوق دیپلم ، 35 نفر لیسانس و 15 نفر فوق لیسانس و بالاتر بوده اند . از لحاظ سن ، 3 نفر 20 تا 25 سال ، 7 نفر 25 تا 30 سال ، 7 نفر از 30 تا 35 و 43 نفر بالای 35 سال سن داشتند و از لحاظ سابقه خدمت 4 نفر کمتر از 5 سال ، 10 نفر بین 5 تا 10 سال ، 9 نفر بین 10 تا 15 سال و 37 نفر بیشتر از 15 سال سابقه خدمت داشتند.
(9 تعیین پایایی (قابلیت اعتماد) پرسشنامه
قابلیت اعتماد یا پایایی یکی از ویژگی های فنی ابزار اندازهگیری است . دامنه ضریب قابلیت اعتماد از صفر( عدم ارتباط ) تا ) +1 ارتباط کامل ) است . ضریب قابلیت اعتماد نشانگر آن است که تا چه اندازه ابزار اندازهگیری ویژگیهای با ثبات آزمودنی و یا ویژگیهای متغیر و موقتی آن را می سنجد . با استفاده از فرمول زیر مقدار ضریب آلفا را محاسبه می کنیم .
که در آن :
= J تعداد زیر مجموعه های سوالهای پرسشنامه یا آزمون
= S j2 واریانس زیر آزمون J ام
= S2 واریانس کل پرسشنامه یا آزمون
بنابراین به منظور اندازهگیری قابلیت اعتماد، از روش آلفای کرونباخ و با استفاده از نرمافزار Spss استفاده گردیده است .
(10 تجزیه و تحلیل فرضیات
-10-1 نتایج آزمون همبستگی پیرسون
هرگاه سطح معنیداری کمتر از % 5 باشد این نتیجه حاصل می شود که بین عوامل مرتبط با سرمایه اجتماعی و موفقیت شغلی رابطه معنیداری وجود دارد و هرگاه بزرگتر از %5 باشد فرض صفر پذیرفته میشود و عدم وجود رابطه معنیدار بین متغیرهای مورد نظر را نشان می دهد .
-10-2 محاسبه ضریب همبستگی پیرسون
به منظور بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و موفقیت شغلی در اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان اصفهان از آزمون ضریب همبستگی پیرسون استفاده می شود.
-10-2-1 آزمون فرضیه اصلی
فرضیه اصلی : ارتباط معناداری بین سرمایه اجتماعی و موفقیت شغلی وجود دارد .
با توجه به خروجی Spss ، ضریب همبستگی پیرسون برای این دو متغیر0/589 ، درصد معنیداری (sig) مشاهده شده (sig > 0/05) 0/000 میباشد که از سطح معنیداری استاندارد ( = %5) کمتر است . لذا فرضیه H0 در سطح اطمینان %95 رد میشود . یعنی بین این دو متغیر رابطه معنیداری وجود دارد . با توجه به این که ضریب همبستگی مثبت است ، بنابراین سرمایه اجتماعی باعث افزایش موفقیت شغلی در بین کارکنان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان اصفهان می شود . در جدول ذیل نتایج بالا به صورت خلاصه ارائه میگردد.
-10-2-2 بعد ساختاری سرمایه اجتماعی آزمون فرضیه فرعی : 1
فرضیه اول : ارتباط معناداری بین بعد ساختاری سرمایه اجتماعی و موفقیت شغلی وجود دارد .
با توجه به خروجی Spss ، ضریب همبستگی پیرسون برای این دو متغیر0/ 304 ، درصد معنیداری (sig) مشاهده شده (sig > 0/05) 0/018 میباشد که از سطح معنیداری استاندارد ( = %5) کمتر است . لذا فرضیه H0 در سطح اطمینان %95 رد میشود . یعنی بین این دو متغیر رابطه معنیداری وجود دارد . با توجه به این که ضریب همبستگی مثبت است ، بنابراین بعد ساختاری سرمایه اجتماعی باعث افزایش موفقیت شغلی در بین کارکنان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان اصفهان می شود . در جدول ذیل نتایج بالا به صورت خلاصه ارائه میگردد.
-10-2-3 بعد شناختی سرمایه اجتماعی آزمون فرضیه فرعی : 2
فرضیه دوم : ارتباط معناداری بین بعد شناختی سرمایه اجتماعی و موفقیت شغلی وجود دارد.
با توجه به خروجی Spss ، ضریب همبستگی پیرسون برای این دو متغیر0/ 146 ، درصد معنیداری (sig) مشاهده شده (sig < 0/05) 0/265 می باشد که از سطح معنیداری استاندارد ( = %5) بیشتر است . لذا فرضیه H1 در سطح اطمینان %95 رد میشود . یعنی بین این دو متغیر رابطه معنیداری وجود ندارد. در جدول ذیل نتایج بالا به صورت خلاصه ارائه میگردد.
-10-2-4 بعد ارتباطی سرمایه اجتماعی آزمون فرضیه فرعی : 3
فرضیه سوم : ارتباط معناداری بین بعد ارتباطی سرمایه اجتماعی و موفقیت شغلی وجود دارد.
با توجه به خروجی Spss ، ضریب همبستگی پیرسون برای این دو متغیر0/ 386 ، درصد معنیداری (sig) مشاهده شده (sig > 0/05) 0/003 می باشد که از سطح معنیداری استاندارد = %5) )کمتر است . لذا فرضیه H0 در سطح اطمینان %95 رد میشود . یعنی بین این دو متغیر رابطه معنیداری وجود دارد . با توجه به این که ضریب همبستگی مثبت است ، بنابراین بعد شناختی سرمایه اجتماعی باعث افزایش موفقیت شغلی در بین کارکنان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان اصفهان می شود. در جدول ذیل نتایج بالا به صورت خلاصه ارائه میگردد.
