بخشی از مقاله
چکیده:
هدف از انجام پژوهش حاضر تبیین اثر بخشی مشاوره شغلی به روش سازگاری دیویس بر فرسودگی شغلی کارکنان بوده است . این پژوهش از نوع هدف کاربردی و از نظر شیوه جمع آوری اطلاعات تحقیق نیمه آزمایشی بوده است . در این تحقیق از طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل استفاده گردید .
جامعه آماری تمامی کارکنان مدیریت آموزش و پرورش ناحیه یک در سال 1394 بوده اند که تعداد آن ها 200 نفر می باشد و از این بین40 نفر به صورت تصادفی طبقه ای انتخاب شدند . برای گردآوری داده ها از پرسشنامه فرسودگی شغلی مسلش ، پرسشنامه سازگاری شغلی دیویس و لافگویست استفاده شده است . درتجزیه و تحلیل اطلاعات از روش تحلیل کواریانس استفاده گردید . نتایج نشان می دهد که مشاوره شغلی به روش سازگاری دیویس بر کاهش فرسودگی شغلی کارکنان تاثیر مثبت دارد .
مقدمه
آموزش و پرورش از جمله سازمان های است که در همه جوامع از حساسیت خاصی برخوردار بوده است. شناخت دقیق نیروی انسانی از جمله ضروریات برای برنامه ریزی در آموزش و پرورش می باشد و شناخت عملکرد کارکنان می تواند شرایط را جهت جذب و نگهداری آن ها مطلوب تر نماید واین مساله زمانی معنا پیدا می کند که باور کنیم موفقیّت و شکست یک سازمان به عملکرد کارکنان بستگی دارد در حالی که دیگران برای انجام حداقل کارها باید تحت فشار قرار گیرند .
کار و پیشه مهمترین عامل شکل دهنده ی هویت اجتماعی و منبع تامین کننده ی زندگی و شکل دهنده ی روابط اجتماعی و یکی از منابع تنش - استرس - در انسان است . استرس باعث افزایش عدم کارایی فرد در محیط کار می باشد و نیز باعث اختلال در روابط خانوادگی می شود که رایج ترین نتیجه ی استرس را می توان نشانه ی فرسودگی شغلی نام برد . فروید نمیرگر ، ریچلسون ، پاینیز و مسلش3 فرسودگی شغلی را شکلی از واکنش نسبت به استرس می دانند که وقتی شروع می شود معمولا کار فرد را برای برگشت به حالت اول مشکل می سازد
نشانه های روان شناختی فرسودگی شغلی شامل خستگی عاطفی ، مسخ شخصیت و کاهش کفایت شخصی است . آنان فرسودگی شغلی ، خستگی عاطفی را متاثر از فشار روانی ، احساس تحت فشار قرار گرفتن و از میان رفتن منابع هیجانی در فرد می دانند مسخ شخصیت پاسخ منفی و سنگدلانه به افرادی است که دریافت کنندگان خدمت از همان فرد هستند و به برداشت منفی از مددجو اشاره دارد و در نهایت کاهش یا نبود کفایت شخصی ، کم شدن احساس شایستگی در انجام وظیفه و ارزیابی منفی فرد از خودش در زمینه ی کار است .
پیشینه ی پژوهش نشان می دهد که ایجاد گروه های مبادله ی اطلاعات - فروید برگر - جلسات بحث گروهی بین همکاران باگنارا5 ، . - 1999 - نشست های گروهی بهداشتی شغلی بیرمان6 و همکاران ، . - 1992 - بازسازی شناختی و فعالیت های جسمانی واتمور7 و همکاران ، . - 1999 - تن آرامی ، مدیریت وقت ، جرات ورزی ، آموزش مهارت های اجتماعی مسلش ، - . - 2001 تا اندازه ای برکاهش فرسودگی شغلی مؤثر می باشد
فرسودگی شغلی ، عواقب و هزینه های بسیاری بر سازمان ها و کارکنان تحمیل میکند مانند : تعویض مکرر شغل و محل کار - افزایش نقل و انتقالات - ، غیبت ها و مرخصیهای فراوان ، افت کمیت و کیفیت کار ، تحت تاثیر قرار گرفتن سلامت روانی فرد ، کاهش کیفیت خدمت ارائه شده به ارباب رجوع ، رکورد و تاخیر در سلسله کارهای تخصصی و اداری و ...
اگر چه برخی از افراد از لحاظ شخصیتی بیشتر مستعد ابتلا به این عارضه هستند با این حال ، فرسودگی شغلی با اتخاذ شیوهها و تدابیر خاصی قابل اصلاح و برگشت پذیر است و میتوان تدابیری را جهت درمان آن به کار برد . بنابراین کارکنانی در سازمان ها و ادارات به خلاقیت میرسند که از نظر روانی احساس امنیت کنند
سازگاری شغلی برای ادامه اشتغال موفّقیِّت آمیز عامل مهمی به شمار می رود که سازگاری شغلی عبارت است از حالت سازگار و مساعد روانی فرد نسبت به شغل مورد نظر پس از اشتغال
درباره ی سازگاری شغلی نظریات مختلفی ارائه شده است که در این پژوهش از نظریه سازگاری شغلی دیویس و لوفگویست استفاده شده است . این نظریه فرآیند هایی را که فرد برای کاهش نارضایتی شغلی انجام می دهد ارائه می کند و فرضیه ی اساسی نظریه شغلی این است که افراد برای ایجاد و نگهداری ارتباط مثبت با محیط کاری خود تلاش می کنند . به عقیده ی دیویس و لوفگویست برای ادامه ی کار فرد و محیط کار باید به میزانی از تطابق برسند
در این نظریه می توان با پنج گام مشاوره ای با مشکلات شغلی برخورد نمود این پنج گام عبارتند از : ایجاد رابطه ی درمانی ، کشف مشکلات ، تاکید بر تصور شخصی و شخصیتی کاری ، تاکید بر مسائل محیط کار و ایجاد طرح هایی برای تطابق بیشتر فرد و محیط
نظریه دیویس و لافکوایست همانند نظریه هالند نظریه تطابق فرد و محیط محسوب می شود و از بسیاری جهات همانند نظریه هالند است ، با این تفاوت که در نظریه هالند بر انتخاب حرفه ای تاکید می شود ولی در نظریه دیویس و لافکویست بر سازگاری حرفه ای
فرضیه اساسی نظریه سازگاری شغلی این است که افراد برای ایجاد و نگهداری ارتباط مثبت با محیط کاری شان در تلاش هستند . به زعم دیویس و لافکوایست افراد نیازهایشان را به محیط کار می آورند و محیط کار نیز نیازهایی برای آن ها فراهم می کند . برای تداوم کار فرد و محیط کار می باید به میزانی از تطابق برسند . سازگاری ، فرآیندی در حال رشد ، تحول و پویاست که شامل توازن بین آن چه افراد می خواهند و آن چه جامعه شان می پذیرد بوده و به عبارت دیگر سازگاری یک فرایند دو سویه است . از یک طرف فرد به صورت مؤثر با اجتماع تماس برقرار می کند و از طرف دیگر اجتماع نیز ابزارهایی را تدارک می بیند که فرد از طریق آن ها توانایی های بالقوه خویش را واقعیت می بخشد . در این تعامل فرد و جامعه دستخوش تغییر و دگرگونی شده و سازشی نسبتاً پایدار به وجود می آید
تحقیقات نشان می دهد که با انجام مشاوره ی شغلی به روش سازگاری دیویس و لافکویست می توان به میزان چشمگیری از فرسودگی شغلی جلوگیری نمود
پس از انجام تحقیقات به نقش عوامل محیطی در بروز فرسودگی شغلی اشاره می کند . در محیط های کاری که دارای فشارهای ناشی از مواجهه با تقاضاها و درخواست های مکرر دیگران، رقابت سخت و فشرده ، نیازهای مالی و تلاش برای کسب درآمد ، محرومیت از آنچه فرد شایسته آن است می باشد ، فرسودگی شغلی پدیدار می شود.
در تحقیق رود و آشیل13 - 2009 - با عنوان علائم فرسودگی شغلی و عملکرد بهبود خدمات - تاثیر تدابیر شغلی - که هدف آن توسعه تحقیقات قبلی، در زمینه پیامدها و پیشامدهای فرسودگی شغلی و نیز بررسی نقش تدابیر شغلی به عنوان یک ویژگی موقعیتی شخصیتی در جهت بهبود میزان فرسودگی شغلی بود و نشان داد که تدابیر شغلی نقش مؤثری بر کاهش فرسودگی شغلی و افزایش عملکرد بهبود خدمات دارند.
گراندل و منگل - 2000 - در تحقیقی دیگر به این نتیجه رسیدند که برنامه های زندگی کاری تاثیر مثبت بر بهره وری سازمان ها داشته است . سونتاژ14 و همکاران - - 2006 در پژوهشی ویژگیهای شغلی و فعالیتهای غیرشغلی را به عنوان پیش بینی کننده های نیاز به بهبودی، بهزیستی و خستگی شغلی دریافتند.
در ایران نیز پژوهش هایی در مورد اثربخشی مشاوره شغلی انجام گرفته است. احیاء کننده ، شفیع آبادی و سودانی - 1387 - در پژوهش خود به بررسی تاثیر مشاوره شغلی به شیوه سازگاری شغلی دیویس بر فرسودگی شغلی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحد بهبهان پرداختند .
نتایج نشان داد که مشاوره شغلی به شیوه دیویس بر کاهش فرسودگی شغلی کارکنان موثر بوده است.همچنین یافته ها اثربخشی این شیوه بر کاهش خستگی عاطفی ، مسخ شخصیت و کاهش نداشتن موفقیت فردی کارکنان در دو مرحله پس آزمون و پیگیری را نیز تائید نموده اند.
حسینیان و همکاران - - 1386 نشان داد که مشاوره گروهی با الگوی شناختی رفتاری شادمانی فوردایس بر کاهش فرسودگی شغلی مددکاران اجتماعی مرکز روانپزشکی رازی تهران مؤثر است.
اکثر بررسی های انجام گرفته در ایران در مورد عملکرد شغلی است و کمتر به مطالعه فرسودگی شغلی کارکنان پرداخته است
