بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این پژوهش بررسی میزان تاثیر ابعاد سرمایه اجتماعی بر بهره وری معلمان آموزش و پرورش شهرستان ممسنی می باشد. روش تحقیق پیمایشی و حجم نمونه 150 معلم بوده است. این پژوهش ، از نظر هدف، از نوع تحقیقات کاربردی و بر حسب نحوه گردآوری داده ها، توصیفی و از شاخه پیمایشی می باشد. جامعه آماری کلیه معلمان آموزش و پرورش شهرستان ممسنی بوده است. حجم نمونه 150 معلم و روش نمونه گیری، تصادفی ساده بوده است. ابزار جمعآوری دادهها در این پژوهش پرسشنامه با طیف لیکرت 5 گزینها است. روایی پرسشنامه توسط اساتید و صاحبنظران مورد تأییـد واقـع شـده و پایایی آن نیز با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ و به کمک نرم افزار آماری SPSS، آزمون و عدد 0/85 محاسبه گردید که بیانگر قابلیت اعتماد بالای ابزار تحقیق می باشد. در این پژوهش برای بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و بهرهوری معلمان از ضریب همبستگی پیرسون و و برای پـیش بینـی بهـره وری از تحلیل رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. نتایج تجزیه و تحلیل نشان داد که بین سرمایه اجتمـاعی و بهـره وری معلمـان همبسـتگی مثبـت و معنی داری وجود دارد. بین بعد ارتباطات اجتماعی غیررسمی، بخشش و روحیه داوطلبی و رهبری و مشارکت مدنی با بهره وری معلمان همبستگی مثبت و معنی داری بدست آمده است. بین اعتماد اجتماعی و تنوع در معاشرتها و دوستیها با بهره وری رابطه معنی داری بدست نیامده است. بنابراین سـرمایه اجتماعی تاثیر مثبتی بر بهره وری معلمان دارد و از طریق تقویت سرمایه اجتماعی میتوان بر بهره وری نیروی کار تأثیر گذاشت.
واژگان کلیدی: سرمایه اجتماعی، بهره وری معلمان، آموزش و پرورش شهرستان ممسنی
1
-1 مقدمه
در دنیای امروز بهره وری به عنوان معیار بهبود عملکرد واحدهای اقتصادی هم در سطح مؤسسات تولیدی و خدماتی و هم در سطح بخش های مختلف اقتصادی و هم در کل اقتصاد، مورد توجه خاص می باشد. بهره وری به معنای استفاده مطلوب و مؤثر از مجموعه امکانات، ظرفیت ها، پتانسیل ها، سرمایه ها، نیروها و فرصت هاست. برخلاف معیار سود که تحت تأثیر قیمت های کالاها و خدمات قرار دارد و به طور صحیح و کامل نمی تواند بهبودی کارآمد یک واحد تولیدی و خدماتی را بازگو کند، شاخص بهره وری به دور از نوسانات قیمت در بازار، قدرت انعکاس میزان موفقیت بنگاه ها را دارد. بهبود بهره وری تأثیر قابل ملاحظه ای بر بسیاری از پدیده های اقتصادی و اجتماعی مانند رشد سریع اقتصادی، ارتقای سطح زندگی، بهبود در موازنه پرداخت ها، رقابت در عرصه بین المللی، مهار تورم، سرمایه گذاری و اشتغال می گذارد (سلامی و طلاچی، .(1381
سرمایه اجتماعی مجموعهای است از روابط بین افراد و بین گروهها که دستآوردهایی را به دنبال دارد که بدون این روابط، بدست آوردن آنها ناممکن است (محمدی، .(1384 سرمایه اجتماعی از مفاهیم نوینی است که امروزه در بررسی های اقتصادی و اجتماعی جوامع مدرن مطرح شده است و باعث ایجاد تئوری هایی گشته که پایه ای بری سایر مطالعات مدیریت می باشد و نقشی به مراتب مهمتر از سرمایه فیزیکی و انسانی در سازمان ها و جوامع ایفا می کند. سرمایه اجتماعی برخلاف سایر سرمایه ها به صورت فیزیکی وجود ندارد، بلکه حاصل تعاملات و هنجارهای گروهی و اجتماعی است و از طرف دیگر افزایش آن می تواند موجب پایین آمدن جدی سطح هزینه های اداره جامعه و نیز هزینه های عملیاتی سازمان ها شود (بروکس و ناتوخو1، .(2006
سازمان های آموزشی، به عنوان مهم ترین، مؤثرترین و گسترده ترین سازمان ها می باشند که تربیت و تعلیم رسمی افراد جامعه را برعهده دارند و نیز به عنوان تأمین کننده ی منابع انسانی سایر سازمان ها، از اهمیت ویژه ای برخوردارند . در این راستا ، آموزشگاه و مدرسه ، به منزله ی رکن اساسی تعلیم و تربیت رسمی ، در تحقق هدف های آموزش و پرورش کوشش می کند. سازمان های آموزشی هر جامعه و آموزشگاه ها، همانند سازمان های دیگر، توجه خاص به آن دارند تا بتوانند اهداف سازمان های خود رامحقﱠقسازند و این موضوع ، زمینه ی بررسی و مطالعه را فراهم می کند (زکی، .(1388
در سازمان آموزش و پرورش که هدف آن تربیت و تعلیم نسل آینده است و به جهتی در فراهم سازی نیروی کار آموزش دیده نیز عمل می نماید ، عناصر و عوامل چندی تاثیرگذار و نقش آفرین هستند که از میان آنها نقش معلم از همهمبرّزترو مهمتر است . سکان هدایت نسل فردا در حقیقت در دستان معلمینی قرار دارد که در مدارس کشور مشغول به کار هستند . بهره وری و کارآمدی این نیروها مرهون عوامل مختلفی است. ارتقای بهره وری در آموزش و پرورش نه تنها به توسعه اقتصادی اجتماعی کمک می کند، بلکه از طریق تربیت نیروی انسانی کارآمد و خلاق می تواند موجب اعتلای کشور گردد. در این مطالعه به بررسی میزان تاثیرپذیری بهره وری معلمان آموزش و پرورش شهرستان ممسنی از سرمایه اجتماعی پرداخته می شود و سوال اصلی تحقیق به این صورت می باشد که: آیا بین سرمایه اجتماعی و بهره وری معلمان آموزش و پرورش شهرستان ممسنی رابطه معناداری وجود دارد؟
-2 ادبیات تحقیق
-1-2 مبانی نظری
کلمن(1377) 2 سرمایه اجتماعی را مجموعهای از روابط بین افراد و بینگروهها میداند که دستاوردهایی دارد که بدون این روابط، به دست آوردن آنها ناممکن است. فوکویاما( 1999) 3 در تعریف دیگری میگوید سرمایه اجتماعی را به سادگی میتوان به عنوان وجود مجموعه معینی از هنجارها یا ارزشهای غیررسمی تعریف کرد. پوتنام( 2000) 4 که بیشتر بر تأثیر سرمایه اجتماعی بر نهادهای سیاسی و دموکراتیک تأکید دارد، سرمایه اجتماعی را مجموعهای از
1 - Brooks &Natukho 2- James Coleman 3- Francis Fukuyama 4- Rabert Putnam
2
مفاهیمی مانند اعتماد، هنجارها و شبکهها میداند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و در نهایت منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد.
اخیراًتئوری سرمایه اجتماعی از جامعهشناسی به عنوان یک نیروی بالقوه مؤثر بر عملکرد سازمانی، مشتق شد. سرمایه اجتماعی میتواند به عنوان منابع موجود در شبکههای اجتماعی که توسط افراد مورد استفاده قرار میگیرد و همچنین میتواند به عنوان سرمایهگذاری بوسیله افراد در روابط بین فردی مفید در بازارها، مد نظر قرار گیرد. کلمن(1990) 1 اعتقاد دارد در سرمایه اجتماعی، روابط اجتماعی، روابطی با ظرفیت قابل پیشبینی هستند و میتوانند ارزشی را تولید کنند. برخلاف سرمایه انسانی و داراییهای سنتی سازمان، سرمایه اجتماعیمنحصراً بوسیله و در نتیجه روابط اجتماعی معنی داری است که افراد با یکدیگر در طول زمان بر روی آن سرمایهگذاری میکنند (ساباتینی2، .(2005
یکی از اثرات سرمایه اجتماعی، افزایش بهره وری نیروی انسانی سازمانهاست. در سازمان های کسب و کار، سرمایه اجتماعی منبع مهمی از بهره وری به شمار می رود. برای این که کارها انجام گیرد لازم است که کارگران و متخصصان توصیه ها و پشتیبانی های دیگران را فراتر از ساختار سلسله مراتبی شرکت به کار بندند. هر چند سلسله مراتب ابزار قدرتمند بکارگیری دیگران می باشد، دو ویژگی به طور بالقوه، تنها کاربرد آنرا بی اثر میسازد (گرو و بناسی3، :(2004
؛اولاًصرف نظر از اینکه روساء چقدر قدرتمند هستند و سازمان تا چه اندازه سلسله مراتبی است، زیردستان ممکن است بر بازده نهایی از طریقتاًخیر در
اجرای دستورات، تأثیر بگذارند و با رفتارهای فرصت طلبانه، تا حدودی با تصمیمات مقابله نمایند.
؛دوماًهمانگونه که ماهیت مشاغل با گذر زمان متکامل می شود کارتیمی ضرورت می یابد. اعتماد صرف به ساختار فرماندهی و کنترل یا رویه های عملیاتی
استاندارد، موفقیت را تضمین نمی نماید
سرمایه اجتماعی از طرق مختلف بهره وری نیروی انسانی سازمانها را تحت تأثیر قرار می دهد. هزینههای پایینتر تعاملات، نرخ پایینتر جابجایی افـراد، تسـهیم دانش و نوآوری، ریسک پذیری و بهبود کیفیت محصولات از جمله راههایی است که سرمایه اجتماعی از طریق آنها بر بهره وری تأثیر می گـذارد (آسـپین4، .(2004
فهم و درک مفهوم سرمایه اجتماعی، سنجش و تحلیل آن در سازمان ها به منظور تشریح و تبیین تفاوت ها و تمایزات رقابتی، و نیز بهبود مواضـع رقـابتی آنهـا مهم است و می تواند ما را در تحلیل گسترده تر و عمومی تر گزینه های خط مشی و موضوعات بوسیله شناسایی عواملی کمک کند که مـی تواننـد بـه بهبـود بهره وری، رفاه و سعادت افراد، گروهها، سازمانها و جوامع کمک نمایند.
