بخشی از مقاله
بررسی تاثیر سیستم اعتبار سنجی مشتریان بر مدیریت ریسک و ارائه راهکار در شعب
بانک ملی استان ایلام
چکیده
هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیر سیستم اعتبار سنجی مشتریان بر مدیریت ریسک و ارائه راهکار در شعب بانک ملی استان ایلام می باشد. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت در زمره تحقیقات توصیفی و غیرآزمایشی(میدانی و پیمایشی) قرار دارد. جامعه آماری تحقیق حاضر مشتریان بانک ملی استان ایلام می باشد. حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران ، با توجه به جامعه نامحدود، 196 نفر محاسبه شد. در تحقیق حاضر به دلیل در دسترس بودن فهرست کامل افراد جامعه از روش نمونهگیری تصادفی ساده استفاده شد. بر اساس مدل پیشنهادی پژوهش ، سیستم اعتبارسنجی مشتری دارای پنج بعد ، درآمد ماهیانه ، مدت تسهیلات ، میزان تسهیلات ، درآمد ماهیانه ضامن و سابقه اشتغال می باشد. ابزار گردآوری در این پژوهش ، روش استفاده از اطلاعات و مدارک موجود می باشد ، که اطلاعات مورد نیاز جهت تجزیه و تحلیل فرضیات با مراجعه به پرونده مشتریان شعب بانک ملی استان ایلام ، که طی سه سال گذشته از این بانک تسهیلات دریافت کرده اند ، جمع آوری شد. جهت تجزیه و تحلیل داده های جمع آوری شده از نرم افزار SPSS استفاده گردید. نتایج آزمون رگرسیون لجستیک نشان داد که کلیه ابعاد سیستم اعتبار سنجی مشتری ، به غیر از سابقه کار بر مدیریت ریسک تاثیر معنی داری دارد . بنابراین با استناد به نتایج پژوهش پیشنهاد می گردد ، سیستم اعتبارسنجی برای بررسی وضعیت خوش حسابی و بدحسابی مشتریان مورد استفاده قرار گیرد تا از این طریق بتوان میزان ورود و خروج منابع مالی از طریق ارائه تسهیلات به مشتریان و در نتیجه ریسک را مدیریت و کنترل نمود.
واژگان کلیدی: سیستم اعتبار سنجی ، مدیریت ریسک ، بانک ملی.
1
-1 مقدمه
جلب و جمعآوری انواع سپردهها و تخصیص آنها جهت تامین نیازهای مالی و فعالیتهای مختلف اقتصادی یکی از وظایف عمده نظام بانکی است. در حقیقت بانکها و موسسات مالی اعتباری، واسط بین سپردهگذاران و متقاضیان تسهیلات اعتباری است. میتوان گفت مهمترین عملیات بانکی بانکها و موسسات مالی و اعتباری، اعطای تسهیلات مالی به متقاضیان است. این فعالیتها از نظر اقتصادی حائز اهمیت است، چرا که رشد و توسعه اقتصادی بدون افزایش کمّی عامل سرمایه به عنوان یکی از عوامل تولید، ممکن نیست. بانکها و موسسات مالی و با عملیات اعتباری خود موجب تشکیل و افزایش سرمایه و در نتیجه باعث افزایش تولید و رونق اقتصادی میشوند. این موسسات برای انجام
این فعالیت مهم ناچار به استقرار یک سیستم کارآمد هستند. عملیات اعطای تسهیلات باید در بستری صورت گیرد که هم از کارایی و سرعت لازم برخوردار باشد و هم احتمال عدم بازگشت اصل و سود تسهیلات اعطا شده به حداقل کاهش یابد.
-2 بیان مسأله
یکی از ابزارهای لازم و موثر برای توسعه اقتصادی کشور، وجود نظام بانکی کارآمد است. در نظام بانکی ایران، تجهیز منابع و تخصیص آن در قالب تسهیلات بانکی همچنان اصلی ترین وظیفه بانک های تجاری را تشکیل می دهدل(میرزایی و همکاران،(1390 انجام این امر به عنوان اصلی ترین نقش بانک در بازار مالی، از طریق اعطای اعتبار به مشتریان صورت می گیرد. در این راستا یکی از موضوعات حائز اهمیت، بررسی و ارزیابی ریسک اعتباری ( یعنی احتمال قصور در بازپرداخت تسهیلات اعطایی از سوی مشتریان) می باشد. (عرب و همکاران،(1385
بانکها در جریان فعالیت خود در معرض ریسکهای مختلفی قرار دارند. در یک رویکرد کلی ریسک به معنای، احتمال ضرر و زیان احتمالی و یا از دست دادن ،که تلاش برای جلوگیری و یا کاهش آن از طریق سیاست های اقتصادی مدرن انجام می گیرد(دینو ، .(2013ریسکها به دو گروه ریسکهای مالی و غیر مالی طبقه بندی می شوند.ناظران بانکی می باید اطمینان یابند که بانکها به درستی ریسکهای فعالیت خود را شناسایی ، اندازه گیری و کنترل می نمایند.(میرزایی و همکاران، (1390 در مجموع می توان گفت اجزای تشکیل دهنده سیستم مدیریت ریسک عبارتند از شناسایی ریسکها ، اندازه گیری ریسکها ، کنترل ریسکها و نظارت بر ریسکها.ریسکهایی که بانکها با آن مواجه هستند ، بطور کلی به چهار دسته ریسکهای مالی ، ریسکهای عملیاتی ، ریسکهای تجاری و ریسکهای ناشی از حوادث تقسیم می شوند.(گرونینگ و همکاران ،(2000 امروزه در صنعت بانکداری وام ها نقش اساسی دارند، به طوریکه بخش زیادی از دارایی های یک بانک از وام های
پرداخت شده به افراد و شرکتها تشکیل می شود و در نتیجه با افزایش تعداد درخواست های وام از سوی افراد و با توجه به ریسک موجود در این فعالیت ها، ارایه روشی برای مدیریت این وام ها ضروری است. (جلیلی و همکاران،(1389 افزایش تعداد درخواستهای وام از سوی افراد و با توجه به ریسک موجود در این فعالیتها ، ارائه روشی برای مدیریت این وامها ضروری به نظر میرسد..(عسگری مقدم و همکاران،(1392 یکی از فعالیتهای عمده
2
بانکها،تخصیص منابع است.مهمترین ریسکی که این فعالیت را تهدید میکند،ریسک عدم ایفای تعهدات گیرنده تسهیلات میباشد.(شریعت پناهی و همکاران،(1387 از جمله مخاطرات پیش روی بانک ها می توان به ریسک بازار، ریسک نقدینگی، ریسک اعتباری و ریسک تجاری اشاره نمود که در این میان ریسک اعتباری از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد. بنابراین ریسک جزء ذاتی فعالیت های بانکی بوده و با توجه به محدودیت منابع مالی و تسهیلات در اختیار بانک، ارزیابی توان بازپرداخت مشتریان بانک پیش از اعطای تسهیلات، یکی از مهمترین چالش های پیش روی سیستم بانکی کشور است. یکی از راههای کمی سازی و اندازه گیری ریسک اعتباری و در نتیجه مدیریت مناسب آن استفاده از مدل های امتیاز دهی اعتباریففت؛شفاستل (جلیلی و همکاران،(1389سنجش اعتبار فرآیندی است که طی آن به هر وام گیرنده کمیتی اختصاص می یابد که نشان دهنده برآوردی از عملکرد آتی وی در بازپرداخت وام یا وامهای درخواستی او خواهد بود.(کوح هیان و همکاران ،. (2004
بانکها در صدد اعطای تسهیلات به شرکتها و افرادی هستند که ضمن برخورداری از ریسک پایین بتوانند بازده متناسب با سود تسهیلات اعطایی داشته باشند.این امر زمانی محقق می شود که بانکها قادر به شناسایی مشتریان اعتباری خود( حقیقی و حقوقی ) بوده و بتوانند آنها را براساس توانایی تمایل نسبت به بازپرداخت کامل و به موقع تعهدات طبقه بندی نمایند.(عریانی ، (1384بانک ملی ایران نیز به عنوان بزرگترین بانک خاورمیانه و جهان اسلام با بیش از 80 سال سابقه از این امر مستثنی نمی باشد. از این رو با توجه به اهمیت سیستم اعتبار سنجی مشتریان بر ریسک بانکها ، در این پژوهش به بررسی این مقوله می پردازیم.بنابراین سوال اصلی پژوهش حاضر این است که آیا سیستم اعتبار سنجی مشتریان بر مدیریت ریسک در شعب بانک ملی استان ایلام تاثیر مثبت و معنی داری دارد؟
-3 مبانی نظری پژوهش
-1-3 تعریف ریسک
برای درک طبیعت ریسک، ابتدا باید از تعریف آن آغاز کرد. کلمه ریسک در دیکشنری لانگمن ، عبارت از احتمال وقوع چیزی بد یا نامطلوب و یا احتمال وقوع خطر است . در حالت کلی ، ریسک به مفهوم بروز زیان ناشی از عدم قطعیت در انجام امور ، به همین دلیل فقدان اطلاعات و شناخت صحیح و همه جابنه از جهان پیرامون است . ( روس1 ، ( 170 : 1999 اگرچه تفاوتهای فراوانی در چگونگی تعریف ریسک وجود دارد ولی تعریفی که در ادامه ارایه میشود، به طور مختصر ماهیت آن را نشان میدهد. ریسک یعنی احتمال متحمل شدن زیان ریسک عبارت است از تمدیدی فرصت زا جهت دستیابی به موفقیت و منفعت . ( هابارد2 ، 2009 به بیان دیگر می توان ریسک را احتمال برآورده نشدن پیش بینی های آینده در نظر گرفت. (درفمن3 ، 2007 )به طورکلی ریسک دونوع میباشد ، حالت اجباری واختیاری که نوع دوم آن قابلیت کنترل ومدیریت را دارد. .(علی جماعت ،فریدعسکری ،.(3: 1388 .این تعریف شامل دو جنبه اصلی از ریسک است:
· مقدار زیان میبایست ممکن باشد .
· عدم اطمینان در رابطه با آن زیان نیز میبایست وجود داشته باشد.
در اکثر تعاریفی که از ریسک شده است به صورت روشن به دو جنبه آن، یعنی زیان و عدم اطمینان اشاره شده است. ولی سومین جنبه آن یعنی انتخاب، معمولاً به صورت ضمنی مورد اشاره قرار میگیرد که منظور از انتخاب، چگونگی توجه نمودن به آن است. این سه شرط، پایههای اساسی ریسک و مبنایی برای بررسی عمیقتر آن هستند .(کوپر4 ، (2010 در حالت کلی ، ریسک به مفهوم احتمال بروز ضرر و زیان ناشی از عدم قطعیت در انجام امور به دلیل نبود اطلاعات کامل و شناخت صحیح و همه جانبه ما از جهان پیرامون است . گاهی مواقع این عدم قطعیت موجب تفاوت میان نتایج حاصله و مطلوب شده که قطعا مشکلات و هزینه هایی را نیز به همراه داشته و به نوبه خود به وجود آورنده
ریسک است . شکل 1 ، توالی علل ایجاد ریسک را نشان می دهد :
3
نبود اطلاعات کامل عدم قطعیت در انجام امور احتمال ضرر و زیان ( ریسک)
شکل -1 توالی و علل ایجاد ریسک ( میرزایی و همکاران ، (1390
-2-3 اعتبار سنجی : اعتبار سنجی به مفهوم ارزیابی و سنجش توان بازپرداخت متقاضیان اعتبار و تسهیلات مالی و احتمال عدم بازپرداخت اعتبارات دریافتی از سوی آنها می باشد.(یانگ ،(2001 -3-3 سیستم اعتبار سنجی :سیستم اعتبارسنجی، نظامی است که به وسیله آن بانکها و مؤسسات اعتباری با
استفاده از اطلاعات حال و گذشته متقاضی، احتمال عدمبازپرداخت وام توسط وی را ارزیابی نموده و به او امتیاز خاص خود را میدهند. این روش ابزاری عینی برای مدیریت ریسک اعتباری بانکها بوده و مشتریان اعتباری را بیطرفانه و بر اساس آمار و اطلاعات کیفی و کمّی طبقه بندی مینماید. (یانگ ،(2001
-4-3 مدیریت ریسک: بنا به تعریفICICI ، یکی از مهمترین ارکان بنیادی سیستمهای مالی در قرن بیست و یکم می باشد. بخش مدیریت ریسک در هر سازمان، ارائه بهترین عملکرد و بهینه سازی استفاده از سرمایه، به حداکثر رساندن ارزش دارایی های سهامداران را بعنوان هدف اصلی خود مطرح می نماید و با استفاده از تدابیر متناسب و راه کارهای به موقع،ریسک های اساسی ، یعنی ریسک اعتباری ، ریسک بازار و ریسک عملیاتی و تسویه حسابها را پوشش می دهد.(جانسون ،(2002 -5-3 مدیریت ریسک اعتباری : سازمان دهی و پوشش ریسک اعتباری به عهده بخشی تحت عنوان مدیریت
ریسک اعتباری است، که وظیفه آن، ارزیابی ریسک از مرحله قرارداد اسناد مورد معامله تا مرحله انتقال و اجرا در ترکیب دارایی ها است.
-6-3 خالص درآمد ماهیانه متقاضی:بیانگر میزان درآمدی است که ، متقاضیان دریافت تسهیلات بصورت ماهیانه کسب می کنند.
-7-3 مدت تسهیلات:زمان سرسید یک وام را بیان می کند.مدت زمانی است که مشتری می بایست تسهیلات دریافتی خود را طی اقساط از پیش تعیین شده بازپرداخت نماید.این مدت بصورت سالانه در مدل بکار می رود. -8-3 میزان تسهیلات:مبلغی است که با توجه به میزان تسهیلات درخواستی مشتری و بررسی شرایط وی در کمیته تسهیلات جهت پرداخت به مشتری تصویب می گردد.(جلیلی و همکاران، (1389 -9-3 خالص درآمد ماهیانه ضامن: بیانگر میزان درآمدی است که ، ضامن دریافت تسهیلات بصورت ماهیانه کسب می کند.
-10- 3 سابقه اشتغال:بیانگر مدت زمانی است که متقاضی تسهیلات شاغل می باشد.تعداد سالهایی که فرد اشتغال دارد.
-4 پیشینه تجربی پژوهش
-1-4 سابقه تحقیقات مشابه داخلی
❖ خالقی فر((1392 تحقیقی تحت عنوان " ارائه مدل عوامل موثر بر ریسک اعتباری با استفاده از رگرسیون لاجیت در بانک اقتصاد نوین شعبه جزیره کیش" انجام دادند. این تحقیق با هدف بررسی عوامل مؤثر بر ریسک اعتباری در مؤسسات بانکی در بانک اقتصاد نوین شعبه جزیره کیش تدوین گردیده و ارائه مدل با استفاده از رگرسیون لاجیت انجام شده است. بدین منظور نمونه تصادفی 288 شرکت، شامل 170 شرکت جزء مشتریان خوش حساب و 46 شرکت جزء مشتریان بدحساب و 72 شرکت به عنوان داده های شاهد مورد بررسی قرار گرفتند .با توجه به پیشینه تحقیق، 36 متغیر ورودی در مدل
4
رگرسیونی در نظر گرفته شد .احتمال عدم بازپرداخت وام (ریسک و افزایش متغیرهایی P محاسبه شد. افزایش متغیرهایی که دارای ضریب منفی هستند، باعث کاهش spss اعتباری) توسط مشتریان با استفاده از نرم افزار گردید. نتایج حاصل از برآورد داده های تحقیق حاکی از این است که مدل پیشنهادی تحقیق، 87,3 درصد P که دارای ضریب مثبت هستند، باعث افزایش مشتریان خوش حساب را درست پیش بینی نموده است و تنها 7 شرکت یعنی 12,7 درصد مشاهدات را نادرست پیش بینی نموده است. به عبارت دیگر درجه تشخیص مدل براساس داده های شاهد 87,3 درصد و ریسک تجاری 12,7 درصد بوده است. همچنین حساسیت مدل در پیش بینی مشتریان بدحساب 76,5درصد بوده است .بطوریکه از 17 مشتری بدحساب، وضعیت 13 مشتری به درستی برآورد شده است. به عبارت دیگر خطای ریسک اعتباری 23,5 درصد می باشد. در مجموع مدل لاجیت برآورد شده، 84,7 درصد مشاهدات را به درستی پیش بینی نمود. این میزان برآورد حاکی از برازش مناسب مدل می باشد. بطوریکه در صورت استفاده از این مدل می توان حدود 84,7 درصد تسهیلات را به مشتریان خوش حساب تخصیص داد.
❖ دهمرده و همکاران((1391 تحقیقی تحت عنوان " اعتبارسنجی مشتریان بانک با استفاده از رویکرد امتیازدهی اعتباری:مطالعه موردی شعب بانک سپه در زاهدان" انجام دادند. در این پژوهش با استفاده از روش رگرسیون لجستیک یک نمونه تصادفی 519تایی 284) مشتری خوش حساب و 235 مشتری بد حساب) از مشتریان حقیقی که در فاصله زمانی بین 1385 تا 1390 از شعب بانک سپه در سطح شهر زاهدان اقدام به دریافت تسهیلات نموده اند، انتخاب شده است. به وسیله 15 متغیر که اثر معناداری بر ریسک اعتباری و تفکیک بین دو گروه از مشتریان خوش حساب و بدحساب داشته اند، مدل نهایی برازش شده است .نتایج حاصل از برآورد نشان می دهد که براساس شاخص های آماری، رگرسیون لجستیک از نظر ضرایب و همچنین قدرت تفکیک کنندگی معنادار بوده و در مدیریت ریسک اعتباری بانک از اعتبار بالایی برخوردار است. از بین متغیرهای مستقل موجود در مدل، مبلغ تسهیلات دریافتی از بانک، شاغل بودن همسر فرد وام گیرنده، وضعیت چک برگشتی، مدت زمان بازپرداخت اقساط، وضعیت تأهل، اموال و دارایی های فعلی شخص وام گیرنده، وضعیت فعلی مسکن وام گیرنده، به ترتیب بیشترین سهم را در تفکیک مشتریان به دو گروه با ریسک اعتباری بالا و ریسک اعتباری پائین دارند. بنابراین بانک باید جهت کاهش ریسک اعتباری و تصمیم گیری در مورد متقاضیان تسهیلات متغیرهای فوق را با دقت بیشتری مدنظر قرار دهد.
❖ راعی و همکاران((1391 تحقیقی تحت عنوان " اعتبارسنجی مشتریان حقوقی کوچک و متوسط بانک ها با استفاده از مدل های لوجیت و پروبیت" انجام دادند. در این تحقیق سعی شده است تا با استفاده از اطلاعات 250 مشتری حقوقی (کوچک و متوسط) مربوط به سه بانک، مدلی برای اعتبارسنجی مشتریان حقوقی بانک ها ارایه شود. مدل های مورد استفاده در چنین سیستم هایی امکان پیش بینی کمی ریسک نکول وام گیرندگان را فراهم می کنند . نتایج تحقیق حاکی از معناداری مدل در سطح خطای کمتر از 5 درصد است. این مدل با 40 داده دیگر نیز مورد آزمون قرار گرفت که صحت مدل ارایه شده را تایید کرد.
❖ بافنده و همکاران((1391 تحقیقی تحت عنوان " ارائه یک سیستم خبره فازی جهت اعتبارسنجی مشتریان حقیقی بانک (مورد مطالعه: بانک ملت سرپرستی استان آذربایجان شرقی)" انجام دادند. پژوهش حاضر بر اساس مدلی بر مبنای تئوری مجموعه های فازی برای اعتبارسنجی مشتریان حقیقی بانک تهیه شده است. در این تحقیق جهت تعیین و طیف بندی متغیرهای ورودی ، مدل ساختار یافته ای جهت استفاده در سیستم به وسیله تحلیل عاملی به دست آمده است. سپس سیستم خبره فازی مدلسازی شده است که از شش مرحله تشکیل شده است. در مرحله اول یک سیستم فازی طراحی میشود که ورودیهای آن را ظرفیت مالی، پشتیبانی، قابلیت اطمینان، سابقه بازپرداخت و خروجی آن را سطح اعتبار مشتری تشکیل میدهند. در مرحله دوم ورودیها و خروجیها افرازبندی میشوند، در مرحله سوم ورودیها و خروجیهای افرازبندی شده به اعداد فازی تبدیل میشوند. قوانین استنتاج (موتور استنتاج) در مرحله چهارم تبیین میگردند. در مرحله پنجم فازی زدائی انجام میگیرد. در نهایت مدل طراحی شده در مرحله ششم آزمون میشود.
❖ میرزایی و همکاران((1390 تحقیقی تحت عنوان " بررسی عوامل موثر بر ریسک اعتباری اشخاص حقوقی بانک ها (مطالعه موردی شعب بانک ملی ایران، شهر تهران)" انجام دادند. در این پژوهش با استفاده از روش رگرسیون لجستیک یک نمونه تصادفی 455 تایی ( 323مشتری خوش حساب و 132 مشتری بدحساب) از شرکت های حقوقی را که در سال 1387از بانک ملی ایران شعب شهر تهران تسهیلات اعتباری دریافت نموده اند، بررسی کرده ایم. ابتدا
5
39 متغیر توضیح دهنده شامل متغیرهای کیفی و مالی با استفاده از روش 5c شناسایی شده و در نهایت 11 متغیر را که اثر معناداری بر ریسک اعتباری و تفکیک بین دو گروه از مشتریان خوش حساب و بدحساب داشتند، انتخاب کرده
و مدل نهایی را به وسیله آنها برازش کرده ایم. در مدل برازش شده، معناداری ضرایب، با استفاده از آماره Wald و معناداری کل رگرسیون، با استفاده از آماره LR (در سطح اطمینان 95 درصد)، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان می دهد که بر اساس شاخص های آماری، این توابع از نظر ضرایب و همچنین قدرت تفکیک کنندگی معنادار بوده و اعتبار بالایی دارند.
❖ جلیلی و همکاران((1389 تحقیقی تحت عنوان " اعتبارسنجی مشتریان حقیقی در سیستم بانکی کشور " انجام دادند. در این تحقیق به اعتبارسنجی مشتریان حقیقی در سیستم بانکی پرداخته می شود که ویژگی های کیفی و کمی مشتریان مانند سن، جنس، وضعیت تاهل، تحصیلات، شغل، مبلغ تسهیلات، وثیقه و ... به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شدند. در این تحقیق سعی شده است تا رابطه بین نتایج بدست آمده از مدل با وضعیت اعتباری مشتریان حقیقی بررسی شود. کی از راههای کمی سازی و اندازه گیری ریسک اعتباری و در نتیجه مدیریت مناسب آن استفاده از مدل های امتیاز دهی اعتباری (CS)است. این مدل بر اساس معیارهای کمی و کیفی، ویژگی ها و عملکرد وام های قبلی را مدلسازی می نماید تا عملکرد آتی وام هایی با وضعیت مشابه را پیش بینی کند. با توجه به نتایج تحقیق متغیرهای سن و تحصیلات بر روی وضعیت اعتباری تاثیری نداشته و از مدل حذف شدند. در صورتیکه سایر متغیرها دارای رابطه معنادار با وضعیت اعتباری مشتریان بودند. همچنین نتایج تحقیق نشان داد که مدل لاجیت از پیش بینی خوبی برخوردار است.
❖ البرزی و همکاران((1389 تحقیقی تحت عنوان " به کارگیری الگوریتم ژنتیک در بهینه سازی درختان تصمیم گیری برای اعتبارسنجی مشتریان بانک ها" انجام دادند. در این مقاله یک مدل مناسب اعتبارسنجی مشتریان بانک ها برای اعطای تسهیلات اعتباری متناسب با هر طبقه مبتنی بر الگوریتم ژنتیک ارایه می شود. الگوریتم های ژنتیک می توانند با انتخاب ویژگی های مناسب و ساخت درختان تصمیم گیری بهینه به اعتبارسنجی مشتریان کمک کنند. در ساخت این مدل فرآیند توسعه در شناخت الگو و فرآیند CRISP برای اعتبارسنجی مشتریان به کار رفته است. مدل طبقه بندی پیشنهادی مبتنی بر تکنیک های خوشه بندی، انتخاب ویژگی ها، درختان تصمیم گیری و الگوریتم ژنتیک است. این مدل به انتخاب و ترکیب بهترین درختان تصمیم گیری مبتنی بر معیارهای بهینگی و ساخت درخت تصمیم گیری نهایی برای اعتبارسنجی مشتریان می پردازد. نتایج نشان می دهد که دقت طبقه بندی مدل طبقه بندی پیشنهادی به طورتقریبی از تمام مدل های درخت تصمیم گیری مقایسه شده در این مقاله بالاتر است. هم چنین تعداد برگ ها و اندازه درخت تصمیم گیری و در نتیجه پیچیدگی آن از همه کمتر است.
❖ شریعت پناهی و همکاران((1387 تحقیقی تحت عنوان " ارائه مدلی برای اعتبار سنجی مشتریان در بانک صنعت
و معدن " انجام دادند. در این پژوهش،با استفاده از مدل تحلیل تمایزی چند متغیره1،به پیشبینی نکول وام شرکتهای دریافتکننده تسهیلات و اعتبار پرداخته شده است.نتایج حاصل از تحقیق،براساس اطلاعات شرکتهای دریافتکننده تسهیلات و اعتبار از بانک صنعت تو معدن،نشان داد که از بین 17 نسبت انتخابی 5 نسبت بیشترین قدرت را در تفکیک گروههای شرکتهای دارای نکول و بدون نکول دارند و همچنین نسبت بازده داراییها با احتمال نکول رابطه معکوس داشته و همچنین شرکتهایی که سود خالص بیشتری دارند،در بازپرداخت تسهیلات و اعتبار خود موفق تر هستند.
❖ عرب و همکاران((1385 تحقیقی تحت عنوان " عوامل موثر بر ریسک اعتباری مشتریان بانکی، مطالعه موردی بانک کشاورزی" انجام دادند. این تحقیق با هدف شناسایی عوامل موثر و تدوین مدلی برای سنجش ریسک اعتباری مشتریان حقوقی بانک کشاورزی ایران به روش »رگرسیون لوجیت« انجام شده است .بدین منظور اطلاعات کیفی و مالی یک نمونه تصادفی 200 تایی از شرکتهایی که طی سالهای 1378 تا 1383 از شعب بانک کشاورزی استان تهران، تسهیلات اعتباری دریافت نموده اند بررسی شد. در این تحقیق پس از بررسی پرونده های اعتباری هر یک از نمونه ها، در ابتدا 36 متغیر توضیح دهنده شامل متغیرهای کیفی و مالی شناسایی و بررسی شد. از بین متغیرهای موجود با استفاده از تحلیل رگرسیون لوجیت در نهایت 17 متغیر که اثر معنی داری بر ریسک اعتباری و تفکیک بین دو گروه از مشتریان خوش حساب و بدحساب داشتند، انتخاب و مدل نهایی به وسیله آنها برازش شد. بر اساس شاخصهای آماری، این توابع از نظر ضرایب و همچنین قدرت تفکیک کنندگی معنی دار و اعتبار بالایی دارند. نتایج تحقیق ضمن دلالت بر تایید نظریه های اقتصادی و مالی در زمینه عوامل موثر بر ریسک اعتباری نشان می دهد که
6
عوامل موثر بر ریسک اعتباری مشتریان حقوقی بانک کشاورزی فصل مشترک زیادی با عوامل موثر بر ریسک اعتباری مشتریان حقوقی سایر بانکها (از جمله بانک ملت و توسعه صادرات )دارد.
-2-4 سابقه تحقیقات مشابه خارجی
❖ کاسترو((2013 مطالعه ای با عنوان" عوامل اقتصاد کلان ریسک اعتباری در سیستم بانکی: مورد "GIPSI انجام داد.در این مطالعه رابطه میان پیشرفت های اقتصاد کلان و ریسک اعتباری بانکی در کشورهای :یونان،ایرلند،پرتغال،اسپانیا و ایتالیا که اخیراً به واسطه شرایط نامطلوب اقتصادی و مالی تحت تاثیر قرار گرفته اند، مورد بررسی قرار گرفت.یافته های این مقاله نشان می دهد که تمام معیارهای سیاسی که می تواند برای ترویج رشد،اشتغال، بهره وری و رقابت و به منظور کاهش بدهی های عمومی و خارجی در این کشورها اجرا شوند،برای برای ایجاد ثبات در اقتصاد خود بسیار ضروری هستند.
❖ داسیلوا و دیوینو((2013 مطالعه ای با عنوان "نقش قوانین بانکی در یک اقتصاد تحت ریسک اعتباری و شوک نقدینگی" در برزیل انجام دادند.نتایج این مطالعه نشان داد که ریسک اعتباری دوره ای است و ریسک پیش فرض به ویژگی های ساختاری بستگی دارد.بر این اساس سیاست گذاران بانکی میتوانندباتنظیم سیاستهایی برای ارتقاءثبات مالی وکارایی،نوسانات در خروجی را کاهش دهند.
❖ پائولا و همکاران((2012 مطالعه ای با عنوان " ارزیابی ریسک اعتباری و تاثیر پیمان جدید سرمایه ای بازل در شرکت های کوچک و متوسط: تجزیه و تحلیل تجربی" نشان دادند که حتمال ریسک غیر پیش فرض در سال آینده، تابع افزایش سودآوری، نقدینگی، پوشش، و فعالیت و کاهش تابع اهرم است. شرکت های کوچک تر و کسانی که تنها با یک ارتباط بانکی به احتمال بالاتر ریسک پیش فرض خواهند داشت. یافته ها نشان می دهد که یک بانک اصلی برای وارد شدن به اجرای سیاست هایی برای کاهش ریسک از طرق افزایش حاشیه کهسابقاً بسیار بالا بوده است، بسیار با انگیزه است.
❖ نورا و همکاران((2012 در مطالعه ای با عنوان" ارزیابی ریسک اعتباری: کاربرد داده کاوی در یک بانک روستایی" برای ارائه یک درخت تصمیم گیری برای ارزیابی ریسک اعتباری بانکی در بالی از تکنیک داده کاوی استفاده کردند.مدل ارائه شده معیاری جدید در تحلیل کاربرد وام فراهم نمود.نتایج ارزیابی نشان داد که اگر این مدل به کار گرفته شود، بانک می تواند وام های ناکارا را تا کمتر از 5 درصد کاهش دهد و بانک نیز می تواند به عنوان یکی از بانک های کارا دسته بندی شود.
❖ فرانسیسکو لوزادا و همکاران((2012در مطالعه ای عملکرد حاصل از مدل " رگرسیون ساده لاجیت " و گمدل رگرسیون لاجیت با حالت وابسته به انتخاب نمونه " را تجزیه و تحلیل کردند. این دو مدل را در داده های شبیه سازی شده بکار بردند. آنها در این بررسی به دنبال تاثیر انتخاب نمونه های نامتناسب در مدل های ارزیابی اعتباری بودند.
❖ گانگ دانگ و همکاران((2010 یک مدل رگرسیون لاجیت با ضرایب تصادفی را برای ایجاد کارت امتیازدهی اعتباری پیشنهاد کردند . آنها برای ارزیابی عملکرد الگوریتم پیشنهادی ، داده های اعتباری آلمان را مورد بررسی قرار دادند.نتایج تجربی نشان داد که مدل پیشنهادی می تواند بدون از بین بردن ویژگی های مطلوب خود ، دقت پیش بینی مدل رگرسیون لاجیت با ضرایب ثابت را بهبود بخشد.
❖ حسین عبدو (2009) در مقاله خود تحت عنوان" برنامه نویسی ژنتیک برای امتیازدهی اعتباری ،مطالعه موردی بانکهای دولتی مصر" به معرفی GP به عنوان یکی از مهم ترین تکنیکهای مورد استفاده در طبقه بندی و امتیازدهی پرداخته است . در این مقاله دو تکنیک مختلف امتیازدهی آماری ، GP,PA برای پیش بینی کیفیت وام گیرنده ، مورد بحث و مقایسه قرار گرفته است.
❖ پسران و همکاران((2006 به بررسی اثرات متغیرهای کلان اقتصادی بر روی قصورهای اعتباری پرداخته اند. این مطالعه نتیجه می گیرد شوک های متغیرهای کلان اقتصادی بر ریسک اعتباری بانکها تاثیر گذار است.
❖ بهر و همکاران (2004) با بررسی یک مجموعه اطلاعاتی زا 40154 شرکت کوچک و متوسط که در طی سالهای 1998 تا 2001 از یکی از بزرگترین عرضه کنندگان دولتی اعتبارات در آلمان وام درریافت کرده بودند، نرخ رشد
7
مثبت داراییها ، نسبت بالاتر ارزش استهلاک به فروش ، میزان نقدینگی بالاتر و میزان فروش بالاتر را به عنوان عوامل موثر بر تواناییهای شرکت ها در بازپرداخت تسهیلات دریافتی خود معرفی کردند.
❖ کوپمن و لوکاس (2003) در مطالعه خود بر این باورند که ریسک اعتباری تقریبا همراه و هم جهت با متغیر های کلان اقتصادی حرکت می کندو این مساله نکته مهمی در فرآیند مدیریت ریسک به حساب می آید. آنها با استفاده از اطلاعات سالهای 1997-1993 در زمینه تولید ناخالص داخلی ، حاشیه های اعتباری و شکست تجاری کوشیده اند ، عقیده فوق را بررسی نمایند.نتایج تحقیقات ایشان نشان می دهد رابطه هم جهت از لحاظ رفتار ادواری بین " حاشیه اعتباری " و " تولید ناخالص داخلی" در توالی های تجاری معمولی (شش ساله) وجود دارد.
❖ ماتیاس اسمیت (2003) تحقیقی تحت عنوان " ریسک اعتباری در صنعت لیزینگ " بر اساس اطلاعاتی که توسط انجمن لیزیوتوپ تامین گردیده و شامل 40721 قرار داد اجاره مربوط به دو نوع متفاوت از دارایی های مورد اجاره می باشد ، انجام داده است. در این تحقیق برای ارزیابی ریسک اعتباری از مشابه سازی غیر پارامتریک به نام تکنیک بوت استرپ استفاده شده است.نتایج موید این می باشد که لیزینگ یک فعالیت با ریسک پایین می باشد و لازم است طرح کمیته بال به منظور محاسبات مربوط به کفایت سرمایه و شناسایی وثائق فیزیکی به این واقعیت توجه کند.
❖ ساندز و آلن (2002) از مدل نمره دهی چند متغیره Z برای پیش بینی ریسک اعتباری شرکتهایی که از بانکها تسهیلات گرفته بودند ، استفاده کردند و با بررسی های صورت گرفته مشخص شد که این مدل برای پیش بینی ریسک اعتباری از قدرت بالایی برخوردار است.
-5 فرضیه ها و مدل پژوهش
-1-5 فرضیه اصلی
سیستم اعتبار سنجی مشتریان بر مدیریت ریسک در شعب بانک ملی استان ایلام تاثیر مثبت و معنی داری دارد.
-2-5 فرضیات فرعی
1. خالص درآمد ماهیانه متقاضی بر مدیریت ریسک در شعب بانک ملی استان ایلام تاثیر مثبت و معنی داری دارد.
2. مدت تسهیلات بر مدیریت ریسک در شعب بانک ملی استان ایلام تاثیر مثبت و معنی داری دارد.
3. میزان تسهیلات بر مدیریت ریسک در شعب بانک ملی استان ایلام تاثیر مثبت و معنی داری دارد.
4. خالص درآمد ماهیانه ضامن بر مدیریت ریسک در شعب بانک ملی استان ایلام تاثیر مثبت و معنی داری دارد.
5. سابقه اشتغال متقاضی بر مدیریت ریسک در شعب بانک ملی استان ایلام تاثیر مثبت و معنی داری دارد.
هر مدل مفهومی به عنوان نقطه شروع و مبنایی جهت انجام مطالعات و تحقیقات است بگونه ای که متغیرهای مورد نظرو روابط میان آنها ر امشخص می کند. (ادواردز و همکاران ، 1(2000 به عبارت دیگرمی توان گفت که به صورتی ایده آل، مدل مفهومی یا همان نقشه ذهنی(کالج ماستریچ ، 2(2001 و ابزار تحلیلی (میرزایی، .1375ص(51 ، یک استراتژی جهت شروع و انجام تحقیق است بگونه ای که انتظار میرود در حین اجرای تحقیق، متغیرها، روابط و تعاملات بین آنها مورد بررسی و آزمون قرارگرفته و حسب ضرورت تعدیلاتی درآنها انجام شده و عواملی نیز ازآنها کم و یا به آنها اضافه شود(ساتر و لیسن ، 3(1999پس از مرور مستند بر مقالات و رساله های معتبر بین المللی و بعضاً داخلی، در رابطه با پیشینه تحقیق حاضر ، مدل ارائه شده توسط اهتیار و همکاران (2013)مورد استفاده قرار گرفت.
