بخشی از مقاله
بررسی رابطه ی شیوه های فرزند پروری با اعتیاد به تلفن همراه و سلامت اجتماعی دانش آموزان دختر دبیرستان های شهرستان تویسرکان
چکیده:
هدف تحقیق حاضر بررسی رابطه ی شیوه های فرزند پروری با اعتیاد به تلفن همراه و سلامت اجتماعی می باشد.
این تحقیق بر اساس روش همبستگی انجام شده است و جامعه آماری را دانش آموزان دختردبیرستان های شهرستان تویسرکان و والدین آنها تشکیل می دهند. نمونه با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای به حجم 302 نفر از جامعه فوق الذکر و به صورت تصادفی تعیین گردیده است. ابزار پژوهش جهت تعیین شیوه های فرزند پروری والدین پرسشنامه بامریند، تشخیص اعتیاد به تلفن همراه فرزندان پرسشنامه جنارو و همکاران و تعیین سلامت اجتماعی فرزندان پرسشنامه کییز می باشد.در تجزیه و تحلیل داده های حاصل از تحقیق، از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چند گانه استفاده شده است. نتایج تحقیق بیانگر وجود رابطه ی معنی دار و مستقیم بین شیوه فرزند پروری سهلگیرانه با اعتیاد به تلفن همراه، رابطه معنی دار و مستقیم بین شیوه فرزند پروری مقتدرانه و سلامت اجتماعی، رابطه ی معنی دار و معکوس بین شیوه های فرزند پروری سهلگیرانه و مستبدانه با سلامت اجتماعی و وجود رابطه معنی دار و معکوس بین اعتیاد به تلفن همراه و سلامت اجتماعی است. همچنین شیوه فرزند پروری سهلگیرانه پیش بینی کننده اعتیاد به تلفن همراه، شیوه های فرزند پروری مقتدرانه، مستبدانه و سهلگیرانه و اعتیاد به تلفن همراه پیش بینی کننده های سلامت اجتماعی هستند.
کلید واژه ها: شیوه های فرزند پروری، اعتیاد به تلفن همراه ، سلامت اجتماعی
مقدمه:
بی شک خانواده بنیادی ترین، مهمترین و کوچکترین واحد اجتماعی است. خانواده علیرغم این که در گستره زمان دستخوش تغییراتی به لحاظ کارکرد شده است اما نقش بی بدیلی را در زندگی انسان ایفا می نماید. در میان صاحب نظران و دانشمندان هیچ اختلاف فاحشی بر سر اهمیت والای نقش والدین در تحقق اهداف اجتماعی وجود ندارد و همگان در مورد جایگاه بی مانند خانواده در جامعه، اجماع و اتفاق نظر دارند. از طرفی اعتقادات، نگرش ها، فعالیت ها و اقدامات والدین در قالب الگوی خانوادگی یا سبک فرزند پروری نمود پیدا می کند و در صورتی که این الگوی اعمال شده از سوی پدر و مادر دارای تناسب و سازگاری کافی با سایر متغیر ها و نیازهای اجتماعی فرزند باشد، می توان به موفقیت فرد و خانواده در نیل به اهداف از پیش تعیین شده امید وار بود. خانواده به منزله سیستمی است که اگر در دنیای امروزی که رشد تکنولوژی پیشرفت باور نکردنی یافته است و پیامدهای ناگواری به همراه خود دارد نتواند در سازگاری روانی- اجتماعی نوجوانان و جوانان و فراهم نمودن محیط سالم و مناسب برای اعضا خود نقش اساسی ایفا نماید منجر به آسیب های فراونی می شود. سلامت روانی، سلامت جسمانی و سلامت اجتماعی امور حیاتی در زندگی هستند، که به طور تنگاتنگی با یکدیگر در هم تنیده شده و شدیداً به هم وابسته اند. امروزه تکنولوژی گوشی های تلفن همراه و کاربردهای متنوع، جذاب و فریبنده آن علیرغم کارکرد های مناسب به دلیل استفاده نادرست و افراطی نوجوانان و جوانان مشکلات عدیده ای به وجود آورده است. وابستگی شدید و اعتیاد گونه به استفاده از این وسیله، سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی را به خطر انداخته است، به گونه ای همزمان با رشد صنعت این گوشی ها شاهد رشد آسیب های گوناگون آن نیز هستیم
اهمیت و ضرورت پژوهش:
خانواده اولین و مهمترین محیطی است که کودک در آن از کیفیت روابط انسانی آگاهی پیدا می کند، طبق تحقیقات بیشتر روانشناسان
æ جامعه شناسان تجارب سال های اول کودکی که معمولاً در خانواده ایجاد می شود، سازنده زیر بنای شخصیت و رفتارهای بعدی کودک است. بسیاری از ویژگی های شخصیتی کودک تحت تأثیر ویژگیهای شخصیتی و شیوه های فرزند پروری والدین است. والدین براساس الگو ها و آرمانهای فرهنگی خود کودکان را به شیوه های گوناگون پرورش می دهند. بین گروه های مختلف به تفاوت های چشمگیری در زمینه های رشد فرزند پروری بر می خوریم. والدین برای تربیت فرزندان خود از سبک ها و شیوه های فرزند پروری متفاوتی استفاده می کنندکه بامریند((1979 آن را به سه شیوه ی سهل گیر، استبدادی و مقتدرانه قرارداده است(بامریند،1979، به نقل از صالحین،
.(1382
نگرش ها و رفتار های والدین می تواند تسهیل کننده و یا مانع جریان رشد و تکامل کودک باشد، به عنوان مثال والدین سختگیر و خشن از روابط مثبت و سازنده ی کودک با همسالان خویش که برای استقلال وی بسیار ضروری است جلوگیری می کنند. در حالیکه والدین پذیرا وفهمیده منبع آرامش و امنیت برای کودکان خویش خواهند بود. محیط و شرایط خانوادگی نیز می تواند عاملی تشویقی و یا باز دارنده در مراحل رشد باشد. خانه ای که افراد و اعضای آن با هم کار وتفریح می کنند و به اتفاق نظر تصمیمات مهم می گیرند بی تردید کودکان دارای اعتماد به نفس می پرورانند، در حالیکه کودکانی که در خانه های مملو از سوءظن، عیب جوی و پرتنش بزرگ می شوند در پیدا کردن هویت خویش و ایجاد روابط مطلوب با گروه همسالان دچار مشکل خواهند شد(نوابی نژاد، .(1376
بخشی از تجارب اولیه کودک در خانواده، زمینه ی آمادگی او برای رفتار ناسازگارانه را فراهم می سازد. به نظر آزوبل1 کودک طرد شده در خانواده به علت ارزش و احترام کمی که در خانواده برای او قائل می شوند برانگیخته می شود تا به هر بهایی در خارج از خانه یک پایگاه اجتماعی برای خود فراهم سازد (نوابی نژاد، .(1376
تحقیقات نشان می دهد که بین عوامل مختلفی که در پرورش شخصیت سالم در کودکان و نوجوانان مؤثرند، تأثیرات متقابل کودک و والدین و نحوه برخورد و ارتباط والدین و فرزندان از مهمترین و بنیادی ترین عوامل محسوب می شوند(نوابی نژاد، .(1376
اگر در خانواده شرایط و روابط ناسالم وجود داشته باشد بر روی فرزندان تأثیر خواهد گذاشت و منش های عاطفی ناهنجاری در آنها شکل خواهد گرفت. نقش های منفی از قبیل حسادت، پرخاشگری، نابسامانی روانی و ناسازگاری های اجتماعی از شاخص های عمده این نوع خانواده ها و روابط می باشد.
یکی از محورهای ارزیابی سلامتی جوامع مختلف، سلامت اجتماعی آن جامعه است . سلامت اجتماعی نقش مهمی در تضمین پویایی و کارآمدی هر جامعه ایفاء می کند. از آنجایی که شرط مهم برای رشد و شکوفایی هر جامعه ای وجود افراد آگاه، کارآمد و خلاق است، لذا پرورش و تقویت انگیزه پیشرفت سبب ایجاد انرژی و جهت دهی مناسب رفتار و علایق و نیازهای آنها در راستای اهداف ارزشمند و معین شده می باشد و از آنجا که سلامت اجتماعی نقش عمده ای در کارکرد در تمام زمینه های فردی، خانوادگی و اجتماعی دارد بدیهی است که برنامه ریزی صحیح و جامع در تأمین سلامت اجتماعیکاملا ضروری به نظر می رسد. جوانی که از سلامت روانی و اجتماعی کافی برخوردار نیست نمی تواند با چالش های ناشی از ایفای نقش های اجتماعی کنار آمده و خود را با هنجارهای اجتماعی تطبیق دهد.
عوامل بر هم زننده تعامل، آرامش و سلامت افراد و علل بروز بحران های اجتماعی و روانی، افزایش و پیچیدگی خاصی یافته و متقابلاً احساس نیاز فردی و اجتماعی به سلامت اجتماعی و روانی افزوده شده و به عامل تهدید کننده ی سلامت اجتماعی تبدیل شده است.
سلامت اجتماعی مفهومی است که از ارتباط میان دو مفهوم سلامت و اجتماع پدید می آید. با توجه به اینکه اجتماع خود مفهومی اعتباری است و حقیقت خارجی آن منوط به تک تک افرادی است که آن را تشکیل داده اند، در بررسی اجتماع باید بیش از هر چیز افراد جامعه را مورد بررسی و مطالعه قرار داد. اگر فضای فرهنگی هر جامعه منطبق بر هنجار های اخلاقی آن جامعه باشد و انحرافی از هنجارهای اخلاقی صورت نگیرد، سلامت اجتماعی در آن جامعه وجود خواهد داشت.
یکی از راههای ارتقاء سلامت اجتماعی شناخت عواملی است که در افزایش این بعد از سلامتی تأثیرگذار است. برای انجام برنامه ریزی صحیح و جامع لازم است پژوهشهایی در زمینه شناخت میزان سلامت اجتماعی افرادو همچنین شناخت عوامل تأثیر گذار بر آن انجام پذیرد. موضوع ناهنجاری ، کجرویها و سازش نایافتگی اجتماعی هر روز در جامعه ابعاد وسیعتری به خود می گیرد . رشد تکنولوژی، تنوع و تغییرات سریع و پدید آمدن وسایل ارتباطی مدرن با همه منافعی که دارد، استفاده آسیب زا و مفرط از آن به سلامت اجتماع آسیب فراوان و جبران نا پذیری وارد می کند. جوانان و نوجوانان که در مرحله ویژه ای از گستره تحول و انسجام مفهوم خود هستند بیشتر در معرض این آسیب قرار دارند. رشد سریع تکنولوژی تلفنهای همراه ،کاربردهای متنوع وجذاب آن و دسترس بودن آسان در بین مردم خصوصاً نوجوانان وجوانان موجب اقبال عمومی واستفاده افراطی از این وسیله شده است تا جایی که در همه شئون زندگی تأثیرات منفی خود را گذاشته است و نه تنها سلامت اجتماعی بلکه سلامت عمومی را نگران کننده کرده است. جای نگرانی بیشتر این است که خانواده ها به سلامت روانی و اجتماعی توجه کمتری دارند و علیرغم پیشرفتهای چشم گیر در فناوری وتکنولوژی نه تنها احساس بهبود نمی شود بلکه هرروز شاهد مشکلات جدی در زمینه سلامت هستیم. در حال حاضر فناوری تلفن همراه به منزله یک بخش از زندگی روزمره درآمده است و سازمان بهداشت جهانی ، بررسی میزان تأثیر احتمالی میدانهای الکترماگنتیک آن را در دستور کار خود قرار داده است و پژوهشها را که مبین افزوده شدن یک اعتیاد جدید به انواع اعتیاد های دیگر است، منتشر می کند. و آنچه بیشتر جنبه تکان دهنده دارد این است که اکثر کاربران را جوانان، نوجوانان و حتی کودکان تشکیل می دهند(دادستان، .(1387 بنابراین بسیار مهم است که پیش بینی کننده ها، همبسته ها، متغیرها و عوامل مؤثر برکاهش استفاده آسیب زا و مفرط از تکنولوژی پر نفوذ وجذاب تلفن همراه در میان دانش آموزان که به نوعی اعتیاد تبدیل شده و در ارتباط مستقیم با سلامت اجتماعی است ، اندازه گیری و کنترل شود. که در
این میان سبک های فرزند پروی نقش موثری در این زمینه دارد و می توان با به کاربردن مناسب ترین سبک در تربیت فرزندان، خانواده و جامعه ای سالم تر داشته باشیم.
اهداف پژوهش
الف) هدف اصلی
بررسی رابطه بین شیوه های فرزند پروری با اعتیاد به تلفن همراه و سلامت اجتماعی دانش آموزان.
ب) اهداف فرعی
-1 بررسی رابطه بین شیوه فرزند پروری مقتدرانه با اعتیاد به تلفن همراه دانش آموزان.
-2 بررسی رابطه بین شیوه فرزند پروری مستبدانه با اعتیاد به تلفن همراه دانش آموزان.
-3 بررسی رابطه بین شیوه فرزند پروری سهل گیرانه با اعتیاد به تلفن همراه دانش آموزان.
-4 بررسی رابطه بین شیوه های فرزند پروری با اعتیاد به تلفن همراه دانش آموزان.
-5 بررسی رابطه بین شیوه فرزند پروری مقتدرانه با سلامت اجتماعی دانش آموزان.
-6 بررسی رابطه بین شیوه فرزند پروری مستبدانه با سلامت اجتماعی دانش آموزان.
-7 بررسی رابطه بین شیوه فرزند پروری سهل گیرانه با سلامت اجتماعی دانش آموزان.
-8 بررسی رابطه بین شیوه های فرزند پروری با سلامت اجتماعی دانش آموزان.
-9 بررسی رابطه بین اعتیاد به تلفن همراه با سلامت اجتماعی دانش آموزان.
متدلوژی:
روش پژوهش
از آنجا که ماهیت پژوهش فعلی بررسی رابطه شیوه های فرزند پروری با اعتیاد به تلفن همراه و سلامت اجتماعی دانش آموزان دبیرستانی است، این پژوهش از نوع تحقیقات همبستگی است. این روش، هنگامی که محقق دو یا چند دسته از اطلاعات مربوط به یک گروه یا یک دسته اطلاعات از دو یا چند گروه را در اختیار دارد، مورد استفاده قرار می دهد. به عبارتی دیگر تلاش محقق برآن است که حضور یک پدیده را از روی پدیده دیگر پیش بینی نماید و سر انجام میزان و جهت رابطه را مشخص کند. این روش برای مطالعه میزان تغییرات یک یا چند عامل، در اثر تغییرات یک یا چند عامل دیگر مورد بهره برداری قرار می گیرد.
جامعه آماری
جامعه آماری مورد نظر در این تحقیق کل دانش آموزان دختر دبیرستان شهرستان تویسرکان می باشد که در سال تحصیلی93-94 مشغول به تحصیل می باشند که تعداد آنها 1388 نفر می باشد و همچنین کل والدین دانش آموزان مطابق با تعداد دانش آموزان است.
نمونه آماری
حجم نمونه آماری مورد نیاز برای انجام این پژوهش بر اساس جدول کرجسی - مورگان 302 نفر تعیین گردید.
برای نمونه گیری از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای استفاده شده است.که ابتدا دبیرستان های دخترانه به چهار منطقه تقسیم سپس به صورت تصادفی هفت دبیرستان تعیین شد و از هر دبیرستان سه پایه تحصیلی و در مجموع بیست و یک کلاس مشخص و از هر کلاس پانزده نفر تعیین گردید.
ابزارهای پژوهش
در این پژوهش از سه پرسشنامه استفاده شده است.
الف) پرسشنامه شیوه های فرزند پروری دایانا بامریند
دایا نا بامریند( (1979 با بررسی هایی که در دانشگاه کالیفرنیا انجام داد شیوه های فرزند پروری والدین مشخص نمود. وی ابتدا برا اجرای مطالعات خود، پرسشنامه ای را طراحی کرد که به نام خود او معروف است(بامریند، 1979، به نقل از برک،2007، ترجمه ی سید محمدی،
.(1391
ب) پرسشنامه اعتیاد به تلفن همراه
ابزار مورد استفاده، مقیاس استفاده مفرط از تلفن همراه ساخته جنارو و همکاران در سال2007 است.
ج) پرسشنامه سلامت اجتماعی
پرسشنامه سلامت اجتماعی با هدف بررسی میزان سلامت اجتماعی از ابعاد مختلف شکوفایی اجتماعی، همبستگی اجتماعی، انسجام اجتماعی، پذیرش اجتماعی و مشارکت اجتماعی توسط کییز((2004 طراحی شده است(کییز2004، به نقل از سیدان، .(1390
شیوه اجرا:
در این پژوهش دو پرسشنامه(اعتیاد به تلفن همراه و سلامت اجتماعی) بر روی آزمودنی های گروه نمونه(فرزندان) و یک پرسشنامه(شیوه های فرزند پروری) بر روی والدین آنها انجام شد.
قبل از توزیع پرسشنامه ها، توضیحاتی در خصوص چگونگی تکمیل آنها برای دانش آموزان داده شد. اجرای پرسشنامه ها به صورت گروهی بود و هریک از دستورالعمل های لازم توسط محقق برای گروه نمونه خوانده شد. پرسشنامه شیوه های فرزند پروری توسط والدین جامعه نمونه تکمیل گردید. پس از کد گذاری پرسشنامه ها نمرات جمع آوری و طبقه بندی مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت.
روش تجزیه و تحلیل اطلاعات:
تحلیل داده ها ی این پژوهش به کمک نرم افزار آماریspss انجام شد، داده های حاصل به وسیله آن پردازش شد و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آمار توصیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و برای آزمودن فرضیه های پژوهش و استنباط آماری از همبستگی پیرسون و رگرسیون خطی چندگانه استفاده شد.
تجزیه و تحلیل اطلاعات: فرضیات پژوهش:
فرضیه اول پژوهش: بین شیوه فرزند پروری مقتدرانه با اعتیاد به تلفن همراه دانش آموزان رابطه وجود دارد. فرضیه دوم پژوهش: بین شیوه فرزند پروری مستبدانه با اعتیاد به تلفن همراه دانش آموزان رابطه وجود دارد.
فرضیه سوم پژوهش: بین شیوه فرزند پروری سهلگیرانه با اعتیاد به تلفن همراه دانش آموزان رابطه وجود دارد.
جدول-1ضرایب رگرسیون بین روش های فرزندپروری (پیش بین) و متغیر پاسخ اعتیاد به تلفن همراه
با توجه به خروجی جدول فوق و با توجه به مقدار معنی داری متناظرشـــان ، واضـــح اســـت که روش های فرزند پروری مقتدرانه و مستبدانه، به دلیل اینکه مقدار معنی داریشان از 5 درصد کوچکتر نیست، در سطح اطمینان 95 درصد تاثیر معنی داری بر روی اعتیاد به تلفن همراه ندارند ولی روش فرزندپروری سهل گیرانه به دلیل اینکه مقدار معنی داری آن از 5 در صد کوچکتر ا ست، در سطح اطمینان 95 درصد تاثیر معنی دار مستقیمی(به دلیل ضریب بتای مثبت(0/700 بر روی اعتیاد به تلفن همراه دارد.
نتایج فوق را می توان به صورت خلاصه به صورت زیر نوشت: نتیجه فرضیه اول پژوهش :
بین شیوه فرزند پروری مقتدرانه با اعتیاد به تلفن همراه دانش آموزان رابطه معنی داری وجود ندارد. نتیجه فرضیه دوم پژوهش :
بین شیوه فرزند پروری مستبدانه با اعتیاد به تلفن همراه دانش آموزان رابطه معنی داری وجود ندارد. نتیجه فرضیه سوم پژوهش :
بین شیوه فرزند پروری سهل گیرانه با اعتیاد به تلفن همراه دانش آموزان رابطه معنی داری وجود دارد. فرضیه چهارم پژوهش:
بین شیوه های فرزند پروری و اعتیاد به تلفن همراه دانش آموزان رابطه وجود دارد. الف) فرضیه ی آماری:
فرض صفر: بین شیوه های فرزند پروری با اعتیاد به تلفن همراه دانش آموزان رابطه وجود ندارد.
