بخشی از مقاله
بررسی فراوانی نسبی اختلالات گفتاري در ناهنجاري هاي ساژیتالی دندانی– فکی
چکیده
مقدمه: ارتباط مهمترین کارکرد گفتار است و هرگونه اختلال در گفتار بدون تردید در تعامل انسان با افراد دیگر تأثیر میگذارد. اختلالات گفتاري اثر قابل توجهی بر بلوغ اجتماعی انسان دارند. هدف این مطالعه بررسی فراوانی نسبی اختلالات گفتاري در ناهنجاريهاي ساژیتالی دندانی– فکی بود.
مواد و روشها: در این مطالعه توصیفی تحلیلی، ابتدا از بین بیمارانی که به بخش ارتودنسی دانشکده دندانپزشکی خوراسگان مراجعه کردند، 95 نفر که واجد شرایط ورود به مطالعه بودند (بیمارانی که طی ارزیابی اولیه در یکی از 3 دسته مالاکلوژن انگل قرار داشتند، سابقهاي از درمان ارتودنسی نداشتند و داراي مشکلاتی از قبیل عقب ماندگی ذهنی و یا شکاف کام نبودند) بهصورت تصادفی انتخاب شده و مورد معاینه فکی دندانی قرار گرفتند.
سپس به کمک آسیب شناس گفتار، اختلالات گفتاري با استفاده از آزمایش فونتیک و گفتار محاورهاي فرد، مورد ارزیابی قرار گرفت. دادهها با استفاده از تست chi-square و نرمافزار SPSS نسخه 16 تجزیه و تحلیل شدند .(α = 0/05)
یافتهها: آزمون آماري chi-square نشان داد میان وجود اختلالات گفتاري و مالاکلوژن انگل ارتباط معنیداري وجود ندارد .(p value = 0/07) گروه دچار اختلال گفتاري و گروه فاقد آن به لحاظ جنس (p value = 0/092) و سن (p value = 0/543) همگن بودند، همچنین میان انواع همخوانها بیشترین اختلال مربوط به همخوان سایشی بود و میان انواع همخوانها توزیع اختلال گفتاري یکسان نبود .(p value < 0/001)
نتیجه گیري: نتایج این مطالعه نشان داد که بین اختلالات گفتاري و مالاکلوژن انگل رابطه اي وجود ندارد. در افراد دچار اختلالات گفتاري، بیشترین اختلال مربوط به همخوان سایشی میباشد.
کلید واژه ها: اختلالات گفتاري، مالاکلوژن کلاس I انگل، مالاکلوژن کلاس ІІ انگل، مالاکلوژن کلاس ІІІ انگل
مقدمه
تکلم فعالیتی است که خیلی پیچیده، مستقل و بدون آگاهی انجام میشود. در تولید آن فاکتورهاي عصبی، عضلانی، مکانیکی، صوتی و شنوایی درگیر میباشند. چون خصوصیات مورفولوژي دهان، تکلم فردي را تحت تأثیر قرار میدهند، بنابراین دندانپزشک باید تا حدي با این عوامل آشنا باشد.
رابطه ویژهاي بین دندانپزشکی و پاتولوژي تکلم وجود دارد.[1]
در کنار لبها، زبان و اوروفارنکس، دندانها نیز از طریق مسدود کردن و تغییر مسیر عبور هوا نقش مهمی در تولید همخوانها (صامتها) دارد.[2] همخوانها یا صامتها آواهایی هستند که میتوانند در آغاز واژه واقع شوند. در فارسی 23 همخوان وجود دارد که بسته به ویژگیهاي تولید به گروههایی تقسیم میشوند: همخوان/صامت سایشی: فشار هوا باعث تولید سایش میگردد و با صداي صوت مانند مشخص میگردد مثل: /s/ و ./z/ همخوان انفجاري– سایشی: هواي فشرده بهصورت یک انفجار ملایم خارج میشود و بقیه آن بهتدریج و همراه با سایش خارج میشود. همخوان انفجاري: درصورتیکه در تولید آوا، بازشدگی کامل و ناگهانی و رهایی تمام هواي بند آمده به یکباره باشد، در اینصورت به شکل یک انفجار خواهد بود مثل /p/ و ./b/ همخوان لرزشی: بهصورت باز و بسته شدنهاي متوالی که در طی آن هوا بهتدریج خارج میگردد و بهصورت لرزش یک بافت نرم مثل زبان میباشد مثل .[3]/r/
هر نوع ناهنجاري که فضاي قابل دسترس زبان را محدود کند، حرکت زبان را محدود سازد، مانع از تحرك فک یا لب گردد و بر شکل ساختمان هایی چون دندانها، لثه و کام که بهطور عادي با زبان یا لبها تماس پیدا میکنند تأثیر بگذارد، تولید گفتار و اداي همخوانها را مختل میسازد5]، .[4
از آنجاییکه 80 درصد حرکات مربوط به تولید گفتار در ناحیه قدامی حفرهي دهان صورت میگیرد، وجود رابطه ي علت و معلولی میان اختلالات گفتاري و مالاکلوژن از زمانهاي گذشته مطرح شده است.کام تنگ و عمیق، نامرتبی انسیزورها، دندان غایب، اپن بایت و رابطه قدامی- خلفی غیر نرمال (کلاس II و III انگل) مالاکلوژنهایی هستند که در ارتباط با اختلالات گفتاري مطرح میشوند.[6]
رابطه ي میان اختلال گفتاري و مالاکلوژن قطعی نیست.[6] مطالعات مختلف نظیر مطالعه Hopkin و [7]McEwen و [8]Lubit نشان دادند که مالاکلوژن دلیل اصلی ایجاد اختلالات گفتاري نیست براي مثال Hopkin و [7]McEwen در مطالعهي خود به این نتیجه رسیدند که بیش از نیمی از کودکانی که به کلینیک گفتار درمانی مراجعه کردند اکلوژن نرمال داشتند. این محققان بر این باورند که وقتی مالاکلوژن بدون وجود پاتولوژي دیگري موجود باشد فاکتورهایی از قبیل شخصیت، سطح هوش، کنترل عضلات، وضعیت اجتماعی و احساسی که در توانایی فرد براي تطابق اعضاي دخیل در تولید گفتار با نقایص موجود نقش دارند، اهمیت بیشتري خواهند داشت.
Doshi و [2]Bhad-Patil نیز در مطالعهي خود نشان دادند که گرچه بین برخی انواع مالاکلوژن و اختلالات گفتاري ارتباطی یافت شده ولی هیچ رابطه ي علت و معلولی مستقیمی بین این دو مشاهده نشده لذا نمیتوان درمان ارتودنسی را بهعنوان درمانی قابل اعتماد جهت بهبود اختلالات گفتاري به بیمار پیشنهاد داد.
از سوي دیگر برخی مطالعات نتایج متفاوتی نشان دادند و مالاکلوژن را عاملی مهم در ایجاد اختلالات گفتاري دانستند.[9-11]
افراد بسیاري بهخصوص کودکان در سن دبستان به درجات مختلف دچار اختلالات تولیدي گفتار هستند که این خود باعث عدم ایجاد رابطه خوب با دیگران و کاهش اعتماد به نفس آنها میشود. درصورتیکه علت اختلال، ناهنجاريهاي فکی دندانی باشد، درمان بیمار نیازمند یک تیم درمانی متشکل از ارتودنتیست و آسیب شناس گفتار میباشد. اگر درمان به تأخیر افتد بهدلیل سازماندهی شدن آن اختلال گفتاري در مغز، دیگر با انجام درمان ارتودنسی مناسب هم به آسانی بهبودي در گفتار حاصل نمیشود.[12]
بهدلیل نتایج متضاد مطالعات صورت گرفته در این زمینه[7-10] و از آنجایی که این اختلالات در گویش فارسی کمتر مورد توجه قرار گرفته است، این مطالعه با هدف بررسی فراوانی نسبی اختلالات گفتاري در ناهنجاريهاي ساژیتالی دندانی– فکی در میان مراجعهکنندگان به بخش ارتودنسی انجام شد.
مواد و روشها
این پژوهش از نوع توصیفی- تحلیلی بود و بهصورت مقطعی انجام شد. جهت انجام کار ابتدا از بین بیمارانی که در بهار 1387 به بخش ارتودنسی مراجعه کردند، 95 نفر که واجد شرایط ورود به مطالعه بودند بهصورت تصادفی انتخاب شده و پس از کسب رضایتنامه کتبی مورد معاینه فکی دندانی قرار گرفتند. شرایط ورود به مطالعه شامل بیمارانی بود که طی ارزیابی اولیه در یکی از 3 دسته مالاکلوژن انگل (مالاکلوژن کلاس :І رابطه مولري نرمال ولی خط اکلوژن بهدلیل نامرتبی دندانها، چرخش و ... ناصحیح است. مالاکلوژن کلاس :ІІ مولر اول پایین نسبت به مولر اول بالا دیستالیتر قرار گرفته ولی خط اکلوژن مشخص نیست. مالاکلوژن کلاس :ІІІ مولر اول پایین نسبت به مولر اول بالا مزیالیتر قرار گرفته ولی خط اکلوژن مشخص نیست(.[13] قرار داشتند، سابقهاي از درمان ارتودنسی ذکر نکردند و طی مصاحبه مقدماتی و بررسی تاریخچه بیمار معلوم گردید که علاوه بر اختلالات فکی دندانی مشکلات دیگري از قبیل عقب ماندگی ذهنی (بیمارانی انتخاب شدند که مشکلات تحصیلی و اجتماعی نداشتند) و یا شکاف کام ندارند.
بیماران واجد شرایط که متشکل از 66 فرد مؤنث و 29 فرد مذکر بودند و در گروه سنی 7- 32 سال قرار داشتند (سن دندانی بیماران مورد ارزیابی متناسب با سن کرونولوژیک آنها میباشد)، ابتدا از نظر اختلالات فکی دندانی مورد ارزیابی قرار گرفتند. این معاینه بر اساس طبقهبندي انگل بود، یعنی بیماران بر اساس مالاکلوژن خود در یکی از کلاسهاي سه گانه انگل قرار میگرفتند. در گام بعدي اختلالات تولید گفتار به کمک یک گفتار درمان مورد ارزیابی قرار گرفت. این اختلالات در دو مرحله بررسی شد. مرحلهي اول استفاده از تست فونتیک بود که شامل 66 عکس میباشد که همخوانهاي مورد نظر را در موقعیتهاي اول، وسط و آخر کلمه بررسی میکند. بیمار تصاویر را نام میبرد و صداي او در طول نامیدن تصاویر ضبط میشد، سپس آزمونگر صداي ضبط شدهي بیمار را گوش کرده و درصورت وجود اختلال در تولید همخوان در موقعیت مورد نظر (اول، وسط یا آخر کلمه) در برگهي ثبت اطلاعات آوایی او ثبت می کرد.
مرحلهي بعد استفاده از گفتار محاورهاي فرد بود، بدینترتیب که از بیمار خواسته شد راجع به یک موضوع 5 دقیقه صحبت کند و صداي او ضبط شد سپس صداي ضبط شده آوانگاري شده و اختلالات تولیدي از آن استخراج شد (به این دلیل که خیلی از اشکالات گفتاري، خود را در موقعیت محاورهاي نشان میدهند ولی در تلفظ یک کلمه این اشکالات ممکن است بروز پیدا نکند)15]، .[14 پس از جمعآوري اطلاعات، دادهها با استفاده از آمار توصیفی و آزمون chi- square در نرمافزار SPSS نسخه version 16 , SPSS ) 16 (Inc., Chicago, IL تجزیه و تحلیل شدند .(α = 0/05)
یافتهها
درصد فراوانی اختلالات گفتاري در افراد مذکر48/27 درصد و در افراد مؤنث 30/3 درصد بود. آزمون آماري chi-square حاکی از آن است که گروه دچار اختلال گفتاري و گروه فاقد آن به لحاظ جنسی همگن بودند .(p value = 0/092) رده سنی به دو قسمت کمتر از 17 سال و بیش از 17 سال تقسیم شدند.
درصد فراوانی اختلالات گفتاري در افراد کمتر از 17 سال 37) درصد) و در افراد بزرگتر از 17 سال 30) درصد) بود. آزمون آماري chi-square حاکی از آن بود که دو گروه به لحاظ سنی همگن هستند .(p value = 0/543) توزیع فراوانی اختلالات گفتاري طبق مالاکلوژن انگل در جدول 1 قابل مشاهده است.
آزمون آماري chi-square نشان داد که میان وجود اختلالات گفتاري و کلاسبندي مالاکلوژن انگل ارتباط معنیداري وجود ندارد .(p value = 0/070)
در کل 34 نفر از افراد مورد معاینه 35/7) درصد) دچار اختلالات تولیدي گفتار بودند. جدول 2 توزیع فراوانی اختلال را در گروه همخوانهاي مختلف مورد بررسی قرار میدهد.
