بخشی از مقاله
بررسی مؤلفه هاي واحد حسابرسی داخلی موفق
چکیده
از آنجا که حسابرسی داخلی همراه با طرح سازمانی مناسب و روشهاي انجام کار، عوامل اصلی لازم براي استقرار سیستم کنترلهاي داخلی بشمار میآید، بنابراین اتکا بر کار حسابرسان داخلی باعث صرفهجویی در هزینه و پیشرفت در مسیر اهداف سازمان میشود.
واحد حسابرسی داخلی بهینه میتواند کارایی و اثربخشی حسابرس مستقل را بهبود بخشد و ارزش حسابرس داخلی را براي صاحبکار افزایش دهد. در این مقاله، پس از تعریف حسابرسی و همچنین حسابرسی داخلی و بیان اهداف، اهمیت، نقشها و وظایف جدید حسابرسی داخلی به بررسی خدمات متقابل مدیریت و حسابرسی داخلی با رویکرد ارزیابی ویژگیهاي یک واحد حسابرسی داخلی موفق، پرداخته شده است. روش انجام پژوهش در این مقاله از نوع توصیفی- تحلیلی میباشد. همچنین از کتابها و نشریات در ارتباط با حسابداري و حسابرسی و حسابرسی داخلی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج پژوهش نشان میدهد که عملکرد یک واحد حسابرسی موفق در سازمان نقش بسزایی دارد. برخورداري از یک حسابرسی داخلی اثربخش با توجه به کارکردهاي چند وجهی آن، کمک بزرگی به سازمانها در راه دستیابی به اهداف شمرده میشود.
واژههاي کلیدي: حسابرسی داخلی، سیستم کنترل داخلی، حسابرسی داخلی موفق.
-1 مقدمه
نیازهاي اطلاعاتی و انتظارات گروههاي گوناگون درون سازمانی و برون سازمانی استفادهکننده از صورت هاي مالی مانند مدیران، سرمایه گذاران، اعتبار دهندگان و دولت زمینه ساز گزارشگري مالی در واحدهاي اقتصادي است. استفاده کنندگان مزبور براي اتخاذ تصمیمات درست و صحیح، برنامهریزي و اعمال نظارت، به این اطلاعات نیاز دارند. در حال حاضر اطلاعات مورد نیاز استفاده کنندگان مختلف در قالب صورتهاي مالی اساسی شامل ترازنامه، صورت سود و زیان و صورت جریان وجوه نقد همراه با یادداشت هاي توضیحی در اختیار آنها قرار می گیرد. اطلاعات صورتهاي مالی زمانی براي استفاده کنندگان مؤثر است که از ویژگی کیفی قابلیت اعتماد و اطمینان برخوردار باشد و این موضوع زمانی تحقق می یابد که آثار مالی معاملات و سایر رویدادهاي مالی بیطرفانه اندازهگیري شده و نتایج اندازهگیري ها معتبر وقابل تایید مجدد باشد.
طی سالیان اخیر، تحولات زیادي در محیط کسبوکار در عرصه جهانی پدید آمده که اثر هاي عمیق و متعددي بر کارکرد و فعالیت شرکتها بر جاي گذاشته است. از جمله این تحولها میتوان به توسعه اقتصادي مبتنی بر دانش و سرمایههاي فکري، افزایش رقابت و ریسک شرکتها، تحول سریع در فناوري اطلاعات، توجه به توسعه پایدار، اهمیت یافتن مسئولیتهاي اجتماعی و رعایت اخلاق سازمانی اشاره کرد. با توسعه این عناصر در عرصه اقتصادي و تأثیر آنها بر نحوه اداره شرکتها، ادامه حیات و پایداري آنها بیش از پیش در گرو ارزشآفرینی براي ذینفعان است. تحقق هدفها و راهبردهاي ارزشآفرین نیازمند سیستمهاي دقیق و اطمینانبخش سنجش عملکرد و کنترل است، سازوکارهاي مناسب براي پیشبرد و نتیجهگیري مطلوب از برنامهها، لازمه تحقق برنامهها و هدفهاي تعیین شده است. راهبري اصولی و نظاممند این سازوکارها و اعمال کنترل اثربخش براي پیشبرد برنامهها و تحقق هدفهاي سازمانی مستلزم استقرار و بهرهبرداري از نظام حسابرسی داخلی است. برقراري و پیادهسازي حسابرسی داخلی نقطه شروع نظام مدیریت پیشرفته است. حسابرسی داخلی یکی از حلقههاي زنجیره ارزشآفرینی در سازمانهاي نوین است که در چارچوب نظام راهبري شرکتی نقش مهمی در توسعه پایدار شرکت ایفا میکند (مدیریت حسابرسی داخلی بورس اوراق بهادار تهران، .(1387
هدف این تحقیق بررسی ویژگیهایی است که یک واحد حسابرسی داخلی باید از آن برخوردارباشد تا عملکرد مطلوبی داشته باشد و همچنین تعامل خوبی با حسابرس مستقل برقرار نماید.
-2 مبانی نظري
-1-2 حسابرسی داخلی
در سالهاي اخیر، تعریفهاي فراوانی از سوي مراجع صاحبنظر در خصوص حسابرسی داخلی ارائه شده است. در نهایت، انجمن حسابرسان داخلی امریکا47 تعریف جدیدي از حسابرسی داخلی بیان کرده است که در آخرین ویرایش این استانداردها در نوامبر 2010 همچنان قابل اجرا است .(IIA, 2010)
حسابرسی داخلی فعالیتی مشاورهاي، اطمینانآور، مستقل و بیطرفانه است که بهمنظور افزودن ارزش و بهسازي عملیات سازمان طراحی میشود. هدف آن کمک به سازمان در جهت دستیابی به هدفهاي خود از طریق ارزیابی و بهسازي کارایی فرایندهاي مدیریت خطر، کنترل و نظارت سازمانی با رویکردي منظم است .(Chen & Lin, 2011)
نکتههاي مهم این تعریف بهشرح زیر است:
-1 استقلال و بیطرفی،
-2 اطمینانبخشی و مشاورهاي،
-3 ارزشآفرینی و بهبود عملکرد شرکت،
-4 همکاري با مدیریت در جهت حل مسائل شرکت،
-5 دیدگاه کلان و متمرکز بر تحقق هدفهاي راهبردي شرکت،
-6 توسعه مفهوم ریسک،
-7 تاکید بر آنچه باید باشد، نه آنچه انجام شده است، و
-8 کمک به استقرار نظام خودکنترلی در قسمتها.
حسابرسی داخلی طبق بیانیه حرفهایی انجمن حسابرسان داخلی بدین صورت تعریف شده است: حسابرسی داخلی، واحد ارزیابی مستقلی است که جهت آزمون و ارزیابی فعالیتهاي سازمان در داخل سازمان ایجاد میشود. گر چه حسابرسان داخلی در استخدام
47 The Institute of Internal Auditor (IIA)
سازمان هستند اما باید مستقل از دوایر مورد رسیدگی باشند که از آن به عنوان استقلال سازمانی یاد میشود. به همین دلیل این گروه از حسابرسان در بسیاري از شرکتها به طور مستقیم به کمیته حسابرسی و یا هیأت مدیرة شرکت گزارش میدهند (مهرابی، .(1381
-3-2 تعریفهاي عملیاتی
خدمات مشاورهاي؛ عبارت از فعالیتهاي مشاورهاي و خدمات مرتبط است که ماهیت و دامنه آن بدون اینکه حسابرسان داخلی مسئولیت آنرا بهعهده بگیرند، بهمنظور افزایش ارزش و بهبود فرایندهاي مدیریت ریسک، کنترل و نظام راهبري سازمان، به شرکت ارائه میشود. خدمات مشاورهاي شامل قسمتهاي؛ تعریف نیازهاي تجاري، تشخیص مشکل مورد نظر، جمعآورياطلاعات، پیشنهاد تغییرات، پیشنهاد راهحل، و پیگیري و کمک به اجراي پیشنهاد می باشد.
خدمات اطمینانبخشی؛ عبارت است از رسیدگی عینی و هدفمند به شواهد، با هدف ارزیابی مستقل فرآیندهاي مدیریت ریسک، کنترل و نظام راهبري سازمان.
افزودن ارزش؛ یعنی ایجاد ارزش با استفاده از فرصتها براي دستیابی به هدفهاي سازمان، کاهش ریسکهاي آن، شناسایی راههاي بهبود عملیات که با کمک خدمات مشاوره و اطمینانبخشی انجام میشود.
مدیریت ریسک؛ فرایند مستندسازي تصمیمهاي گرفتهشده همراه با شناسایی و بهکارگیري معیارهایی که با استفاده از آنها بتوان ریسک را به سطحی پذیرفتنی رساند.
کنترل؛ هر اقدامی است که از سوي هیئتمدیره، مدیریت ارشد و سایرین براي مدیریت ریسک و افزایش احتمال دستیابی به هدفهاي سازمان انجام میشود.
نظام راهبري؛ مجموعهاي از فرآیندها و ساختارهایی است که از سوي هیئتمدیره بهمنظور آگاهی دادن، هدایت، مدیریت و نظارت بر فعالیتهاي سازمان در جهت تحقق هدفهاي تعیینشده ایجاد شود (استانداردهاي حسابرسی داخلی، .(1387
-3 اهداف واحد حسابرسی داخلی
نگاهی به تاریخچه فعالیت حسابرسی داخلی در پنجاه سال اخیر، هدفهاي این واحد را طی مرور زمان نشان میدهد (حساسیگانه،
:(1389
در دهه 1950 نقش حسابرسی داخلی بررسی سوابق حسابداري، رویدادها و ممیزي اسناد بود،
در دهه 1960 وظیفه حسابرسی داخلی رعایت خطمشیها و رویههاي شرکت بود،
در دهه 1980 ارزیابی کنترلهاي داخلی،
در دهه 1990 وظیفه حسابرسی داخلی گزارش درباره نظام کنترل داخلی بود،
در سال 2000 وظیفه حسابرسی داخلی مدیریت ریسک بود،
در سال 2001 ارزیابی مدیریت ریسک،
در سال 2002 اطمینانبخشی در مورد ریسک و کنترل،
از سال 2003 نقش ارزشآفرینی و بهبود عملکرد به وظایف حسابرسی داخلی اضافه شده است.
استاندارد حسابرسی شماره 610 ایران دامنه و هدفهاي واحد حسابرسی داخلی را چنین برمیشمارد (سازمان حسابرسی، :(1389 -1 بررسی سیستمهاي حسابداري و کنترل داخلی؛ استقرار سیستمهاي حسابداري و کنترل داخلی مناسب، یکی از مسئولیتهاي مدیریت است که به نظارت و کنترل صحیح و مستمر نیاز دارد. مدیریت واحد مورد رسیدگیمعمولاً وظیفه بررسی این سیستمها، نظارت و کنترل اجراي آنها و ارائه پیشنهادهاي اصلاحی را بهطور مشخص به عهده واحد حسابرسی داخلی میگذارد.
-2 رسیدگی به گزارشهاي مالی و عملیاتی؛ این رسیدگی میتواند بررسی مبانی بهکار گرفتهشده براي شناسایی، اندازهگیري، طبقهبندي و گزارش چنین اطلاعاتی و همچنین، انجام رسیدگی ویژه (شامل آزمون گسترده معاملات و مانده حسابها و روشها)
درباره هر یک از اقلام و یا عملیات خاص را در برگیرد.
-3 بررسی صرفه اقتصادي، کارایی و اثربخشی عملیات واحد اقتصادي؛ شامل کنترلهاي غیرمالی واحد مزبور.
-4 بررسی رعایت قوانین، مقررات و سایر الزامات برون سازمانی و سیاستها؛ دستورالعملهاي مدیریت و سایر الزامات درون سازمانی.
-4 اهمیت واحد حسابرسی داخلی
حسابرسی داخلی یک کارکرد مهم و حیاتی در حاکمیت و عملیات سازمان است. سازمانهایی که از یک واحد حسابرسی داخلی اثربخش برخوردارند، ارزیابی بهتري نسبت به شناسایی خطرهاي کسبوکار، فرایندها و سیستم تجاري خود دارند. از همینرو، اقدامهاي اصلاحی مناسب را بهمنظور بهبود مستمر محیط کسبوکار خود بهکار میبندند .(IIA, 2010)
طی دو دهه اخیر، شرایط محیطی کسب وکار دچار تغییر و تحولهاي بنیادین شده و آهنگ این تغییرها تندتر میشود. از جمله عمدهترین این تغییرها میتوان به موضوعهایی مانند تشدید رقابت، افزایش ریسک و مخاطرات در بنگاهها، تحولهاي فناوري و
