بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر تنش کم آبی، محلول پاشی متانول و سالیسیلیک اسید بر عملکرد، صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی سویا در شرایط اقلیمی خرم آباد، این تحقیق در تابستان 1393 در ایستگاه تحقیقات مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان به صورت طرح اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید.
عوامل مورد مطالعه شامل الف: فاکتورمحلول پاشی متانول در سه سطح شامل: بدون محلول پاشی متانول - شاهد - ، محلول پاشی متانول با غلظت حجمی 10 درصد، محلول پاشی متانول با غلظت حجمی 20 درصد، ب: فاکتور محلول پاشی اسید سلیسیلیک اسید در دو سطح: بدون محلول پاشی سالیسیلیک اسید - شاهد - ، محلول پاشی سالیسیلیک اسید، ج: فاکتورتنش کم آبی در سه سطح: آبیاری نرمال بر اساس 60 میلی متر تبخیر از تشتک بخار کلاسA - شاهد - ، آبیاری بر اساس 120 میلی متر تبخیر از تشتک بخار کلاسA - تنش ملایم - ، آبیاری نرمال بر اساس 180 میلی متر تبخیر از تشتک بخار کلاس A - تنش شدید - می باشد.
نتایج تجزیه واریانش نشان داد اثر متقابل سه گانه تنش کم آبی، کاربرد متانول و سالیسیلیک اسید برعملکرد دانه، میزان کلروفیل برگ، ارتفاع پایین ترین غلاف، طول غلاف معنی دار شد. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین میانگین وزن عملکرد دانه با 2690/4 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار اثرات متقابل سه گانه ابیاری نرمال - شاهد - ، محلول پاشی متانول با غلظت حجمی 10 درصد و محلول پاشی سالیسیلیک اسید و کمترین آن با 1040 /7 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار تنش کم آبی شدید، محلول پاشی متانول با غلظت حجمی 10 درصد و محلول پاشی سالیسیلیک اسید می باشد.
مقدمه
یکی از گیاهانی که به منظور تولید روغن کشت آن از دیرباز در سراسر جهان مرسوم بوده، سویا است. این گیاه با دارا بودن 25 تا 20 درصد روغن دانه و به لحاظ بالا بودن پروتئین بالا در بین گیاهان روغنی مطرح می باشد. خشکی یکی ازمسائل عمده تغییرات آب و هوایی و ازعوامل نامطلوب بررشد وبهرهوری گیاه محسوب میشود. که به محصولات اصلی آسیب وارد نموده و به طور جدی یک مشکل گسترده جهانی جهت کاهش تولید محصول است.
کمبود رطوبت یکی از عوامل مهم محدودکننده رشد سویا به شمار می رود، چنانچه فراهمی آب برای ریشه با مشکل مواجه شود و یا سرعت تعرق بسیار بالا باشد، گیاه تنش خشکی را تجربه خواهد کرد - اوبر و شارپ،. - 2003 در کشور ایران اقلیم خشک و نیمه خشک اغلب مناطق را تحت تأثیرقرار داده خصوصاً خشکسالی های اخیر بر مشکل کم آبی افزوده است. هریک از گیاهان به طور اعم و گیاهان زراعی به طور اخص دارای حداقل نیاز آبی برای رشد و تولید عملکرد مطلوب حتی تحت شرایط گلخانه ای می باشند.
در صورتی که حداقل نیاز آبی بنا به دلایلی نتواند فراهم شود،گیاه مواجه با تنش خشکی شده و در صورت مصادف شدن تنش مزبور با مراحل رشدی حساس به کمبود آب، نظیر جوانه زنی بذر و مرحله گلدهی،می تواند صدمات جبران ناپذیری به محصول وارد آید. تنش آب بر کلیه اندامهای گیاهی به طور یکسان اثر نمیگذارد به عنوان یک قاعده، در اثر تنش آب نسبت برگ به ساقه کاهش می یابد، اما رشد ریشه کم تر از رشد بخشهای هوایی تحت تأثیر کمبود آب واقع میشود به طوری که نسبت تاج به ریشه کاهش مییابد
سالیسیلیک اسید هورمونی گیاهی است که نقش مهمی را درمقاومت گیاه به تنشهای زنده وغیر زنده ایفامیکند
علاوه بر این درتنظیم فرآیندهای متفاوتی همچون رشد و نموگیاه،جوانهزنی بذر،ساختارغشا،جذب وانتقال یون، سرعت فتوسنتز، هدایت روزنهای، تنفس،گلیکولیز، مقدارکلروفیل، گلدهی ورسیدن دانه نیزتأثیرمیگذارد
این ماده میتواندنقش محوری در افزایش مقاومت گیاهان نسبت به بیماری و درجه حرارتهای پائین وبالا و بهبودشاخصهای رشد داشته باشد. همچنین نقش مهمی درمقاومت به تنشهای زیستی وغیرزیستی ایفامیکند. سالیسیلیک اسیدازجمله هورمونهای گیاهی است که اثرات بهبوددهندهای روی رشدوعملکردگیاهان تحت شرایط مختلف محیطی دارد و میتواندبعنوان یک تنظیم کننده رشدجهت بهبودرشدگیاه درشرایط تنش آبم مورد استفاده قرارگیرد؟
مواد وروش ها
به منظور بررسی اثر تنش کم آبی، محلول پاشی متانول و سالیسیلیک اسید بر عملکرد، اجزای، عملکرد کشت دوم سویا در شرایط اقلیمی خرم آباد، این تحقیق در تابستان 1393 در ایستگاه تحقیقات مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان به صورت طرح اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید.
عوامل مورد مطالعه شامل :
الف: فاکتورمحلول پاشی متانول در سه سطح شامل : بدون محلول پاشی متانول - شاهد - ، محلول پاشی متانول با غلظت حجمی 10 درصد، محلول پاشی متانول با غلظت حجمی 20 درصد،
ب: فاکتور محلول پاشی اسید سلیسیلیک اسید در دو سطح: بدون محلول پاشی سالیسیلیک اسید - شاهد - ، محلول پاشی سالیسیلیک اسید،
ج: فاکتورتنش کم آبی در سه سطح: آبیاری نرمال بر اساس 60 میلی متر تبخیر از تشتک بخار کلاسA - شاهد - ، آبیاری بر اساس 120 میلی متر تبخیر از تشتک بخار کلاسA - تنش ملایم - ، آبیاری نرمال بر اساس 180 میلی متر تبخیر از تشتک بخار کلاس A - تنش شدید - می باشد. زمین مورد نظر برای آزمایش در سال گذشته به صورت آیش قرار داشت. در پاییز سال 1393به عمق 25 سانتی متر شخم زده شد و تا تیر ماه سال1393به همان صورت رها گردید.
یک هفته قبل از کشت سویا، زمین مورد نظرجهت کنترل جمعیت علف های هرز آبیاری سپس شخم دوم به عمق 15 سانتی متر توسط گاوآهن برگردان دار انجام شد. برای نرم کردن خاک و ازبین بردن کلوخه ها دو بار دیسک عمود بر هم زده شد سپس جوی وپشته ها به فواصل 50 سانتی متر به وسیله فاروئرتهیه و به کمک نیروی انسانی مرمت گردید. سپس طبق نقشه آزمایش هر بلوک شامل 18کرت و هر کرت آزمایشی شامل 6 خط کاشت به طول 6 متر و عرض3 متر و فاصله بین کرت های مجاور1متر - یک پشته نکاشت - و فاصله بین بلوک ها 2 متر در نظر گرفته شد.
کاشت بذور در تاریخ 1393 /4/10 به روش خشک کاری با دست به صورت ردیفی انجام گرفت. طبق نقشه طرح هر بلوک یا تکرار شامل 3 کرت اصلی و هر کرت اصلی شامل 18 کرت فرعی، هر کرت فرعی آزمایش به طول 4 متر و عرض 3 متر و شامل 6 خط کاشت در نظرگرفته شد. فاصله بین کرت های اصلی مجاور 1/5 متر - 3 پشته نکاشت - و فاصله بین کرت های فرعی 1 متر 2 - پشته نکاشت - و فاصله بین تکرارها 3 متر بود.
جهت برداشت نهایی ضمن حذف دو خط کناری و نیم متر حاشیه بالا و پایین، عملیات برداشت از چهار ردیف میانی به مساحت 4 متر مربع انجام شد. جهت تعیین عملکرد دانه پس از جدا کردن کاه و کلش، دانه های مربوط به هر کرت جداگانه وزن شد.. بعد از اندازه گیری صفات مورد نظر داده های به دست آمده با استفاده نرم افزارهای آماری Excel,MSTATC,SAS بر اساس موازین طرح آماری به کار برده شده مورد تجزیه و پردازش قرار گرفت و نمودارهای مربوطه با استفاده از نرم افزار Excel رسم شدند. پس از تجزیه آماری، مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه با استفاده از آزمون چند دامنه ای دانکن - DMRT - درسطح %5 انجام گرفت.
نتایج و بحث
عملکرد دانه
نتایج نشان داد که اثرات متقابل سه گانه تنش آبی، محلول پاشی متانول و سالیسیلیک اسید در سطح 1 درصد، اثرات متقابل دوگانه تنش آبی و محلول پاشی متانول در سطح 1 درصد، اثرات متقابل دو گانه تنش آبی و محلول پاشی سالیسیلیک اسید در سطح 1 درصد، اثرات متقابل دو گانه محلول پاشی متانول و سالیسیلیک اسید در سطح 1 درصد و اثر اصلی محلول پاشی سالیسیلیک اسید در سطح 1 درصد بر عملکرد دانه معنی دار شد
