بخشی از مقاله
چکیده
یکی از مهمترین روشهای فرآوری خوراکهای دام و طیور پلت کردن است. در مواردی که جیره پلت به خودی خود نمیتواند به استانداردهای کیفی برسد، استفاده از بایندر به منظور افزایش کیفیت فیزیکی پلت توصیه شده است. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر لیگنوسولفونات بر پایداری و مقاومت خوراک پلت بود. سطوح صفر، 0/25، 0/5 و 1 درصد از لیگنوسولفونات سدیم به خوراک طیور - جیره آغازین، جیره رشد و جیره پایانی - که بر پایه ذرت و سویا بود، اضافه شده و پلت گردید. شاخصهای کیفیت فیزیکی پلت شامل سختی، شاخص پایداری پلت و فاکتور مقاومت - Durability Factor - اندازهگیری شدند. نتایج بدست آمده نشان داد که افزایش سطح لیگنوسولفونات - به ترتیب 0/25، 0/5 و یک درصد - باعث افزایش معنیدار شاخص پایداری پلت - Pellet Durability Index - گردید و تولید خاکه را کاهش داد. در ارزیابی سختی پلت، نتایج تست کاهل نشان داد که بین تیمار شاهد و سطوح لیگنوسولفونات اختلاف معنیداری وجود ندارد. بنابراین، افزودن سطوح مختلف لیگنوسولفونات باعث بهبود مقاومت فیزیکی پلت و کاهش خاکه پلت گردید.
کلمات کلیدی : پایداری، پلت، جوجه گوشتی، لیگنوسولفونات
مقدمه
یکی از مهمترین روشهای فرآوری خوراکهای دام و طیور پلت کردن است که از تجمع ذرات کوچک و تبدیل آنها به ذرات بزرگتر با استفاده از فرآیند مکانیکی همراه با رطوبت، گرما و فشار به دست میآید و بر افزایش عملکرد رشد دام و طیور تأثیر بسزایی دارد Jerry et al - 1989 - . - Loar & Corzo, 2011 - در پژوهشی بیان نمودند که عوامل مؤثر در افزایش مصرف خوراک در جوجه های تغذیه شده با جیره پلت به خوبی شناخته نشده است ولی شاید به سبب آن باشد که جوجهها جیرههای پلت شده را به دلیل اندازه ذرات درشتتر نسبت به جیره های آردی ترجیح میدهند. پلت چسبانها - پلت بایندرها - ترکیباتی هستند که برای اتصال و چسباندن مواد خوراکی مختلف موجود در پلت استفاده شده و موجب یکدست شدن مواد در حین عملیات فرآوری و خارج شدن از خروجی دستگاه پلت ساز - دای - میشوند . - Loar & Corzo, 2011 - مدارک کافی در بررسی راندمان بایندرهایی مثل بنتونیت و لیگنوسولفونات وجود دارد. این بایندرها تنها موجب باند شدن و چسبیدن اجزای خوراکی به هم شده و تأثیری بر ارزش تغذیهای خوراک ندارند .
ترکیبات زیادی به عنوان پلت بایندر معرفی و آزمایش شدهاند . - Loar & Corzo, 2011 - لیگنوسولفونات برای استفاده به عنوان یک پلت بایندر در خوراک برای تمام گونههای دامی مورد نظر است. لیگنوسولفوناتها پلیمرهای شاخهای بدون ساختمان مشخص از لیگنین هستند که حاوی پیوند کووالانسی سولفونات با مونومرهای پروپان میباشند و از تخمیر - تفاله گیری - سولفیت لیگنوسلولزیک حاصل میشوند. مقدار کاربرد لیگنوسولفونات در خوراک پلت شده حداقل 0/1 درصد و حداکثر 3 درصد است.
با اینحال سطح بهینه استفاده از لیگنوسولفونات در خوراک پلت بین 0/5 تا 1 درصد میباشد . - EFSA, 2015 - برای مرغ که گونه حساسی است حداکثر مقدار لیگنوسولفونات نباید بیشتر از 1 درصد ماده خشک جیره باشد. خوکها برای پروار بندی قابلیت تحمل 3 در صد لیگنوسولفونات در جیره غذایی را داشتند البته محتوای لیگنوسولفونات مورد استفاده مشخص نشده است. گاوها برای پرواربندی قابلیت تحمل 3 درصد لیگنوسولفونات در جیره غذایی را نشان میدهند. هیچ مطالعهای روی گاوهای شیرده در این زمینه گزارش نشده است . - EFSA, 2015 -
مواد و روشها
سطوح مختلف لیگنوسولفونات سدیم به جیره مرحله رشد جوجههای گوشتی که بر پایه ذرت و سویا بود اضافه شده و پلت گردید. سطوح مورد نظر شامل صفر، 0/25، 0/5 و 1 درصد لیگنوسولفونات در خوراک بود. از هر تیمار مقدار یک تن خوراک پلت تهیه گردید و پس از سرد شدن با روش صحیح نمونه برداری - تصادفی - ، از هرتیمار 4 نمونه برداشت شد. سپس شاخصهای کیفیت فیزیکی پلت شامل سختی، شاخص پایداری پلت - PDI - و فاکتور مقاومت - DF - براساس روش فاهرنهولز اندازهگیری شد. علت انتخاب خوراک جوجه گوشتی این بود که میزان شکستگی پلت بیشترین تأثیر خود را بر عملکرد طیور میگذارد. برای تعیین PDI نمونههای پلت از دستگاه استاندارد تست پلت هولمن، ثبت اختراع شده در دانشگاه بیرجند استفاده شد . - Mohammadian et al., 2017 - این دستگاه به طور معمول بیشترین استفاده را در میان تست کنندههای سایشی دارد و همچنین دارای قابلیت جابهجایی آسانی میباشد . - Fahrenholz, 2012 - این تست نشاندهنده مقاومت خوراک پلت در طی جابهجایی بین کارخانه و مزرعه میباشد. در این دستگاه 100 گرم خوراک پلت شده در یک مخزن هوا با فشار 80 میلیبار به دیوارهها و سطوح دیگر برخورد کرده و بعد از 45 ثانیه PDI آن تعیین میگردد . - Payne, 1994 -
برای آزمایش سختی پلتها از تست کاهل استفاده شد. سختی پلت را میتوان از خمیدگی پلت در اثر نیروی وارده به آن تعیین نمود. خمیده شدن، نشاندهنده کیفیت ناکافی پلت است و معمولا با 20 تا 30 نمونه پلت انجام میگیرد. اندازهگیری سختی پلت براساس واحد نیوتن بر کیلوگرم محاسبه میشود. معمولترین وسیله برای اندازهگیری تست سختی دستگاه کاهل است و نشاندهنده فشار وارد شده به پلت در انبار یا فشار حاصل از ضربات وارد شده به پلت در کیسهها می باشد. در این تست، پلت در بین دو میله قرار میگیرد و بهوسیله نیروی وارد شده بهوسیله فنر، نیروی لازم برای شکستن پلت مشخص شده و براساس واحد نیوتن بر کیلوگرم اندازهگیری میشود. معمولا برای بهدست آوردن نتایج بهتر از تعداد پلت بالاتری - معمولا 10 پلت - ، استفاده میگردد . - Thomas & vanderpoel, 1996 - نتایج بهدست آمده در قالب طرح کاملا تصادفی با استفاده از نرم افزار SAS - نسخه - 9/1، رویه مدل خطی عمومی - GLM - مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت و برای مقایسه میانگینها از آزمون توکی کرامر در سطح احتمال 5 درصد استفاده گردید.
نتایج و بحث
نتایج بهدست آمده نشان داد که با افزایش سطح لیگنوسولفونات در خوراک پلت، شاخص پایداری خوراک پلت بهصورت معنیداری افزایش یافت و تولید خاکه کم شد که با نتایج - Briggs et al, 1999 - و - Gilpin et al, 2002 - تطابق داشت.
جدول -1 اثر لیگنوسولفونات بر کیفیت فیزیکی خوراک پلت شده
- 1964 - Pfost اثرات مثبت افزودن لینگو سولفونات بر شاخص PDI را در خوراک پلت بوقلمون گزارش نمودند که با نتایج این تحقیق مطابقت دارد. - 1991 - Acer et al گزارش کردند با افزودن لیگنوسولفونات به خوراک پلت بر پایه ذرت و سویا در جوجههای گوشتی، مقدار پلت های سالم 56 درصد بهبود یافتند. - 2012 - Fahrenholz نشان داد که افزودن 2 درصد بنتونیت به پلتهای دارای مقدار متوسط ذرت و سویا، میزان خاکه پلت از 11/7 به 8/7 درصد کاهش یافت.
- 2013 - Salim اثر منابع مختلف فسفات بر کیفیت فیزیکی خوراک پلت را مورد بررسی قرار داد. منابع مختلف فسفات مورد استفاده شامل مونوکلسیم فسفات، مونوکلسیم فسفات با بافت درشت، دیکلسیم فسفات و تریکلسیم فسفات بودند. نتایج نشان داد که تریکلسیم فسفات مصرف انرژی الکتریکی دستگاه تولید خوراک پلت را در مقایسه با منو و دیکلسیم فسفات کاهش داد. تمام منابع مورد مطالعه، نتایج مشابهی در مورد کیفیت فیزیکی خوراک پلت داشتند به جز مونوکلسیم فسفات درشت که موجب کاهش کیفیت خوراک پلت گردید. نتایج مشابهی توسط کمیته امنیت غذای اروپا - EFSA, 2015 - بهدست آمد. محققین این کمیته تأثیر دو سطح 1 و 2 درصد بنتونیت را در جیره جوجه، خوک و گاو گوشتی آزمایش کردند. یافتههای پژوهش حاضر با نتایج - 2012 - Fahrenholz و همچنین کمیته امنیت غذای اروپا همخوانی دارد و ثابت شد که با افزایش میزان بنتونیت از 1 به 2 درصد، استحکام پلت نیز افزایش یافت. نتایج تست سختی این تحقیق نشان میدهد که بین تیمار شاهد و سطوح لیگنوسولفونات اختلاف معنیداری وجود ندارد . - P>0.05 - تست کاهل بر خلاف تست هولمن و تست تامبل، نشان دهنده قدرت پایداری پلت در مقابل ضربه میباشد. نتیجه آزمایشات با این تست نشان دهنده توانایی خوراک پلت در برابر فشار و ضربات وارده به خوراک پلت در مخزن یا فشار وارد شده به خوراک پلت درون کیسه را بیان میکند. اما تستهای سایشی برای تشخیص کیفیت خوراک پلت در برابر فشارهایی مانند استفاده از انتقالدهندههای مارپیچی یا سایر انتقالدهندهها استفاده میشود. بهطور کلی میتوان نتیجه گرفت که افزودن لیگنوسولفونات بر مقاومت فیزیکی پلت تأثیرگذار است؛ اما روی تست پایداری پلت تاثیرمعنیداری
ندارد . - Thomas & vanderpoel, 1996 -
