مقاله تأثیر افزودن چهار نوع پلت‌چسبان بر کیفیت فیزیکی خوراک پلت

بخشی از مقاله

چکیده

یکی از مهمترین روشهاي فرآوري خوراكهاي دام وطیور پلت کردن است. در مواردي که جیره پلت به خودي خود نمیتواند به استانداردهاي کیفی برسد، استفاده از پلتچسبان به منظور افزایش کیفیت فیزیکی پلت توصیه شده است. هدف از این پژوهش بررسی تأثیر پلتچسبان هاي مختلف بر پایداري و استحکام خوراك پلت بود. چهار نوع پلتچسبان مختلف A - مگاپلتکس - ، B - مگاباند - ، Cمگابِنت - - و D در سطح 1/7 درصد به جیرهاي که بر پایه ذرت و کنجاله سویا بود اضافه شده و پلت گردید. شاخص هاي کیفیت فیزیکی پلت شامل شاخص پایداري پلت - Pellet durability Index - و شاخص سختی اندازه گیري شدند. نتایج بدست آمده نشان داده که شاخص پایداري پلت و سختی پلت بین تیمارها تفاوت معنیدار داشتند و تحت تأثیر نوع پلتچسبان قرار گرفتند. نتایج تست PDI با دستگاه تست پلت مگا-110، نشان داد که بیشترین پایداري پلت مربوط به پلتچسبان A و B بود - به ترتیب برابر با 88/84 و 88/34 درصد - و کمترین پایداري مربوط به پلتچسبان 82/16 - D درصد - بود و پلتچسبان C شاخص پایداري متوسطی داشت 86/44 - درصد - . در ارزیابی سختی پلت، نتایج تست کاهل نشان داد که پلتچسبانA - مگاپلتمکس - و پلتچسبان B - مگاباند - در مقایسه با پلتچسبان Cمگابِنت - - و پلتچسبان D عملکرد بهتري از خود نشان داده و سختی پلت بیشتري داشتند. بطورکلی نتایج بهدست آمده در این آزمایش نشان داد که پلتچسبان هاي مختلف مورداستفاده، تاثیر متفاوتی بر کیفیت و شاخص هاي فیزیکی پلت داشتند، که بیانگر تفاوت در ترکیب فیزیکی، شیمیایی و نوع فرآوري آنها میباشد.

واژگان کلیدي: پایداري، پلت، پلتچسبان، سختی

مقدمه

یکی از مهمترین روشهاي فرآوري خوراكهاي دام و طیور پلت کردن است که از تجمع ذرات کوچک و تبدیل آنها به ذرات بزرگتر با استفاده از فرآیند مکانیکی همراه با رطوبت، گرما و فشار به دست میآید و بر افزایش عملکرد رشد دام و طیور تأثیر بسزایی دارد. پلتچسبانها - بایندرها - ترکیباتی هستند که براي اتصال و چسباندن مواد خوراکی مختلف موجود در پلت استفاده شده و موجب یک دست شدن مواد در حین عملیات فرآوري و خارج شدن از خروجی دستگاه پلت ساز - داي - میشوند، مدارك کافی در بررسی راندمان پلتچسبانهایی مثل بنتونیت و لیگنوسولفونات وجود دارد. این پلتچسبانها تنها موجب باند شدن و چسبیدن اجزاي خوراکی به هم شده و تأثیري بر ارزش تغذیهاي خوراك ندارند. بنتونیتها به عنوان یک پلتچسبان در خوراك براي تمام گونههاي دامی مورد نظر است . - 9 - بنتونیت مادهاي معدنی از دسته رسها یا شبه رسها و از کانیهاي متورم تشکیل شده اند، که عمومأ حاوي مونتموریلونیت و به مقدار کم بیدلیت هستند . - 4 - جري و همکاران - 8 - در پژوهشی بیان نمودند که عوامل مؤثر در افزایش مصرف خوراك در جوجه هاي تغذیه شده با جیره پلت به خوبی شناخته نشده است ولی شاید به سبب آن باشد که جوجه ها جیرههاي پلت شده را به دلیل اندازه ذرات درشت تر نسبت به جیرههاي آردي ترجیح می دهند. همچنین گزارش شده است که بنتونیت در سطوح 1 و 2 درصد میتواند دوام خوراك پلت را افزایش دهد . - 2 - محمدیان - 2 - گزارش کرد که نمونه هاي مختلف بنتونیت بومی استان خراسان جنوبی باعث افزایش معنادار شاخص پایداري و سختی پلت شد، این محققان گزارش کردند که نمونه هاي مختلف بنتونیت استان خراسان جنوبی، به لحاظ تاثیر بر شاخص پایداريپلت، متفاوت بودند که احتمالاً دلیل این امر ترکیب فیزیکی، شیمیایی و یا روش فرآوري متفاوت بین نمونه هاي مختلف باشد . - 4 - هدف از این پژوهش کاربردي، بررسی تأثیر چهار نوع پلتچسبان تجاري مختلف بر پایداري و استحکام خوراك پلت بود.

مواد و روش

این آزمایش در آذرماه 1396 در کارخانه خوراك دام و طیور ستارهکیان بیرجند انجام شد. چهار نوع پلتچسبان مختلف A، B، C و D در سطح 1/7 درصد در بچ هاي 3 تنی به جیرهاي که بر پایه ذرت و سویا بود اضافه و به روش مرسوم توسط دستگاه پرس پلت با ظرفیت اسمی 25 تن در ساعت، پلت گردیدند. ترکیب شیمیایی و ساختار اصلی پلتچسبان هاي مورد استفاده در این آزمایش از نوع آلومینوسیلیکاته و از نوع بنتونیتی بودند، در عین حال برخی ترکیبات افزودنی در ترکیب برخی از پلتچسبان ها استفاده شده بود. پلتچسبان هاي آزمایشی با نام هاي تجاري مگاپلتکس - MegaPellet Max - - نوعA - ، مگاباند - MegaBond - - نوع - B ومگابِنت - MegaBent - - نوع - C بودند که از شرکت دانش بنیان مگافرآور تهیه شد. یک نوع پلتچسبان تجاري دیگر با نام D، نیز براي مقایسه انتخاب و مشابه با سایر ترکیبات پلتچسبان، در ترکیب خوراك پلت استفاده شد. در حین فرایند پلتسازي سعی شد که تمامی تنظیمات دستگاه پلت، بین تیمارها یکسان باشد و تنها عامل تفاوت بین تیمارها، نوع پلتچسبان افزوده شده بود. فشار بخار در فرآیند پلت کردن ثابت و به میزان 46 کیلوپاسکال و دماي 77 درجه سانتیگراد بود. دور فیدر 30 و زمان کاندیشنینگ 70 ثانیه بود. براي تولید پلت از داي با اندازه منافذ 2/8 میلیمتر استفاده شد. در حین فرایند پلت سازي با فواصل زمانی ثابت حدود 7 دقیقه، 3 نمونه از خوراك پلت تولید شده پس از سرد شدن در دستگاه کولر گرفته شد. نمونه هاي گرفته شده در پلاستیک هاي زیپدار بستهبندي شد و با احتیاط کامل و به دور از فشار، براي آنالیز به آزمایشگاه تغذیه دانشگاه بیرجند منتقل شد. سپس شاخصهاي کیفیت فیزیکی پلت شامل شاخص سختی و پایداري پلت - PDI - اندازهگیري شدند . - 2 - براي تعیین PDI نمونههاي پلت از دستگاه تست پلت استاندارد هولمن با نام بومی مگا-MEGA - 110 - pellet Tester-MPT110 ثبت اختراع شده در دانشگاه بیرجند استفاده شد . - 3 - فاهرنهولز و همکاران - 6 - گزارش کردند که این دستگاه به طور معمول بیشترین استفاده را در میان تست کنندههاي سایشی دارد و همچنین داراي قابلیت جابجایی آسانی می باشد. این تست نشان دهنده مقاومت خوراك پلت در طی جابجایی بین کارخانه و مزرعه می باشد. در این دستگاه 100 گرم خوراك پلت شده در یک مخزن هوا با فشار 80 میلی بار به دیوارهها و سطوح دیگر برخورد کرده و بعد از 45 تا 90 ثانیه PDI آن تعیین میگردد . - 2 - در این آزمایش 100 گرم پلت بدون خاکه به مدت 90 ثانیه در دستگاه تست پلت مگا- 110 قرار داده شد، سپس پلتهاي یاقیمانده الک و وزن شده و شاخص پایداري پلت تعیین گردید. براي آزمایش سختی پلتها از تست کاهل استفاده شد. معمول ترین وسیله براي اندازهگیري تست سختی دستگاه کاهل است و نشان دهنده فشار وارد شده به پلت در انبار با فشار حاصل از ضربات وارد شده به پلت در کیسهها می باشد. نتایج بدست آمده در قالب طرح کاملا تصادفی با استفاده از نرم افزارSAS - نسخه - 9/4 و رویه مدل خطی عمومی - GLM - مورد تجزیه و تحلیل آماري قرار گرفت و براي مقایسه میانگینها از آزمون توکی کرامر در سطح 5 درصد استفاده گردید.

نتایج و بحث

نتایج مربوط به اثر پلتچسبانها بر کیفیت فیزیکی خوراك پلت شده در جدول 1 و نمودارهاي 1 و 2 نشان داده شده است. نتایج بدست آمده نشان داد بیشترین پایداري پلت مربوط به پلتچسبان A - مگاپلتکس - و B - مگاباند - میباشد - به ترتیب برابر با 88/84 و 88/34 درصد - و کمترین پایداري مربوط به پلتچسبان 82/16 - D درصد - بود و پلتچسبان Cمگابِنت - - شاخص پایداري متوسطی داشت 86/44 - درصد - . نتایج پژوهش حاضر با نتایج فاهرنهولز - 6 - و محمدیان - 2 - و همچنین کمیته امنیت غذایی اروپا - 5 - همخوانی دارد. فاهرنهولز و همکاران - 6 - نشان داد که افزایش 2 درصد بنتونیت به پلتهاي داراي مقدار متوسط ذرت وسویا، میزان خاکه پلت از 11/7 به 8/7 درصد کاهش یافت. گیلپین و همکاران - 7 - یک همبستگی منفی بین پایداري پلت و تولید خاکههاي پلت مشاهده نمودند به این صورت که پایداري بالاتر باعث کمتر شدن تولید خاکه میشود. یافته هاي پژوهش حاضر با نتایج فاهرنهولز - 6 - و همچنین کمیته امنیت غذاي اروپا همخوانی دارد و ثابت شد که با افزایش میزان بنتونیت 1 و 2 درصد، استحکام پلت نیز افزایش یافت.

جدول -1 اثر چهارنوع پلتچسبان آزمایشی بر کیفیت فیزیکی خوراك پلت شده

نمودار -1 اثر چهار نوع پلتچسبان مختلف آزمایشی بر شاخص پایداري پلت - PDI -