بخشی از مقاله
چکیده:
آنالیز رخسارهها و مشاهدات صحرایی از توالیهای کربناته آبهای کمعمق ائوسن - سازند جهرم - ، در بخشهای جنوبشرق حوضه رسوبی زاگرس و آنالیز بعدی اطلاعات پالئواکولوژی سبب فراهم آوردن اطلاعات جدیدی از تکامل اجزاء زیستی و مورفولوژی پلتفرم کربناته در طول ائوسن در جنوب شرق حوضه رسوبی زاگرس شده است. در این ناحیه، سازند جهرم با ضخامتی قابل توجه و با مرز مشخص بر روی سازند شیلی پابده و در زیر سازند تخریبی- کربناته رازک قرار گرفته است.
آنالیز رخسارهها، در این ناحیه سبب تشخیص شش رخساره رسوبی مشخص گردیده است. توالی کربناته سازند جهرم در این ناحیه عمدتاً از فرامینیفرهای بنتیک بزرگ - به عنوان مثال نومولیتیدها، آلوئولینیدها و اربیتولیتیدها، بعد از تغییرات زیستی قابل توجه در انتهای پالئوسن - به همراه دیگر ذرات اسکلتی - نظیر جلبک سبز - و ندرتاً غیر اسکلتی - نظیر پلوئید - تشکیل شده است.
بخشهای زیرین سازند جهرم در این ناحیه، در یک پلتفرم کربناته از نوع رمپ با انتهای پرشیب - Distally steepened carbonate ramp - - با توجه به وجود ساختارهای کانالی بینظیر، جریانهای خردهسنگی و مقدار زیادی از کربناتهای حمل شده و نابرجا از بخشهای کم عمق حوضه به آبهای عمیقتر - ، رسوبگذاری نموده است، و در طول زمان، این پلتفرم کربناته به نوع رمپ با شیب کم - Homoclinal carbonate ramp - ، - بر اساس نبود تهنشستهای توربیدایتی، نبود رخسارههای ریفی، و تغییرات تدریجی رخسارهها به یکدیگر - ، تکامل یافته است.
مقدمه :
حوضه رسوبی زاگرس که با بسته شدن اقیانوس نئوتتیس تشکیل شده است، یکی از مهمترین حوضههای نفتی در خاورمیانه است. از جمله رسوبات تشکیل دهنده این واحد در دوران سنوزوئیک میتوان به سازند جهرم اشاره نمود که از دیرباز مورد توجه و مطالعه زمینشناسان متعددی بودهاند
تاکنون چندین مطالعه در طی پروژههای مختلف تحقیقاتی و در غالب پایان نامههای دانشجویی و گزارشات داخلی شرکت ملی نفت، بر روی سازند جهرم در حوضه رسوبی زاگرس انجام شده و به نتایج بسیار مفیدی نیز رسیده-اند - به عنوان مثال این مطالعات همگی بیانگر رسوبگذاری کربناتهای سازند جهرم در یک پلتفرم کربناته از نوع رمپ - به صورت یک آهک پکستون – گرینستون بایوکلاستدار - میباشند، اما آنچه که حائز اهمیت است، اینکه تاکنون هیچگونه مطالعهای جهت ترسیم پلتفرم کربناته در زمان ائوسن در حوضه رسوبی زاگرس صورت نگرفته است، لذا هدف از انجام این تحقیق شناسایی انواع مختلف رخسارههای رسوبی این پلتفرم کربناته در طول زمان و مکان در حوضه رسوبی زاگرس است.
در این تحقیق، برش سطح الارضی سازند جهرم در تاقدیس کوه فراقون، در نزدیکی روستای هماک - در 20 کیلومتری شمال – شمالشرق شهرستان سیاهو - با عرض جغرافیای 27° 55' و طول جغرافیایی 56° 24'، به همراه برش سطح الارضی تاقدیس کوه خوش، در فاصله 10 شمال شهرستان تخت با عرض جغرافیایی 27° 34' و طول جغرافیایی ' 56° 37، مورد برداشت و مطالعه دقیق رسوبشناسی قرار گرفته است. موقعیت منطقه مورد مطالعه در این تحقیق در شکل 1 ارائه شده است.
شکل -1 موقعیت ناحیه مورد مطالعه در حوضه رسوبی زاگرس - اقتباس با تغییراتی از . - Alavi, 2007
روش مطالعه:
در مطالعات صحرایی اطلاعاتی نظیر لیتولوژی، بافت سنگ، ساختمانهای رسوبی، نوع و میزان آلوکمها مورد بررسی قرار گرفته است. در مطالعات میکروسکوپی 452 مقطع نازک از نمونههای سطح الارضی مورد مطالعه قرار گرفت. شناسایی، نامگذاری و تفکیک رخسارههای رسوبی بر اساس اختصاصات بافتی و ساختاری و همچنین استفاده از خصوصیات مورفولوژیکی - Morphological characteristics - نظیر نسبت قطر به ضخامت - Diameter/thickness - D/T - ratio - فرامینیفرهای بنتیک بزرگ که مهمترین ذرات کربناته تشکیل دهنده سازندهای تلهزنگ و جهرم بشمار میآیند، صورت گرفته است. مقاطع میکروسکوپی توسط محلول آلیزارین قرمز - Red-S - به منظور تشخیص کانی کلسیت از دولومیت به روش دیکسون - Dickson, 1965 - رنگ آمیزی شده است. جهت نامگذاری رخسارهها از روش دانهام - 1962 - استفاده شده است.
چینهشناسی سازند جهرم در برشهای مورد مطالعه:
در برش سطح الارضی تاقدیس فراقون سازند جهرم دارای رخنمون فوق العادهای بوده که مرز زیرین و بالایی آن به طور مشخص قابل تشخیص و پیمایش است. در این برش، در زیر سازند کربناته جهرم، سازند شیلی پابده قرار گرفته و بر روی سازند جهرم، سازند تخریبی کربناته رازک به رنگ قرمز قرار گرفته است - شکل . - 2 سازند جهرم در این برش 564 متر ضخامت داشته که از نظر لیتو استراتیگرافی به دو بخش قابل جدا از هم تفکیک میشود. بخش زیرین 0 - تا 190 متر - که غالباً دولومیتی است و به میزان کم در بین لایه-های دولومیتی مارن و سنگ آهک دولومیتی مشاهده میشود.
در بخشهای بالایی سازند - از متراژ 190 تا 564 متر - که عمدتاً از سنگ آهک و به میزان کمتر از سنگ آهک دولومیتی تشکیل گردیده است - شکل . - 2 عمده اجزای تشکیل دهنده سنگ آهکهای سازند جهرم در این برش شامل فرامینیفرهای بنتیک بزرگ نظیر آلوئولینا، کاسکینولینا، اربیتولیتس میلیولید به همراه دوکفهای، خارپوست، بریوزوآ و جلبک - قرمز و سبز - می-باشد. سازند جهرم در برش سطح الارضی کوه خوش، همانند تاقدیس فراقون، در زیر توسط سازند شیلی پابده ﻭ در بالا توسط سازند تخریبی - کربناته رازک محدود میشود، اما نکته بسیار حائز اهمیت در این برش ضخامت بسیار کمتر سازند جهرم، و نبودن لیتولوژی دولومیت در بخشهای زیرین این سازند است، به طوری-که در این تاقدیس سازند جهرم با لیتوژی کاملاً سنگ آهکی و سرشار فرامینیفرهای بنتیک بزرگ مستقیماً بر روی سازند شیلی پابده قرار میگیرد.
در این برش سازند جهرم 290 متر ضخامت داشته که صرفاً از لایههای سنگ آهک نازک تا ضخیم لایه تشکیل شده است - شکل . - 2 از نظر محتوای فسیلی این برش با دیگر برش-های منطقه بندرعباس بسیار متفاوت است، به طوریکه اجزاء اصلی تشکیل دهنده آن را عمدتاً فرامینیفرهای بنتیک - به عنوان مثال اپرکولینا و دیسکوسی کلینانومولیت و ، به همراه آلوئولینا و کاسکینولینا - ، جلبکها - قرمز ﻭ سبز - و خارپوست تشکیل میدهد
