بخشی از مقاله
چکیده
در اقتصاد پرچالش کنونی اهرمها از جمله اهرم مالی×از جایگاه ویژهای برخوردارند و همواره برای سنجش عوامل مختلفی مانند مدیریت سود و سرمایه در گردش به کار میروند. بررسی و تجزیه و تحلیل این موارد توسط مدیران و سایر استفاده-کنندگان این امکان را فراهم مینماید تا تصمیمات کارا اتخاذ نمایند. هدف پژوهش حاضر تأثیر اهرم بر مدیریت سود و سرمایه درگردش میباشد. جامعه آماری پژوهش کلیه شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در دوره زمانی پنج سال 1390تا 1394 است، که از 845 شرکت، 148 شرکت به روش حذف سیستماتیک انتخاب شد. فرضیات این پژوهش با روش رگرسیون چند متغیره، مدل اثرات ثابت مبتنی بر دادههای تابلویی مورد آزمون تجربی قرار گرفت. روش پژوهش از نظر هدف کاربردی، از نظر منطق اجرایی استقرایی، از نظر زمان مقطعی، از نظر نوع دادهها کمی و از نظر ارتباط بین متغیرها علّی و پس رویدادی است. نتایج بدست آمده از آزمونهای کائو، ریشه واحد پانل، چاو، هاسمن و آزمون اثرات ثابت
در این پژوهش بیانگر این امر است که اهرم مالی بر برمدیریت سود و سرمایه در گردش اثر منفی و ×معناداری دارد. هم-چنین نتایج آزمون فرضیهها نشان داد که اهرم مالی تأثیر منفی و معنادار بر مدیریت سود و سرمایه در گردش دارد. و در پایان نیز بالا بودن اهرم مالی نسبت به مدیریت سود و پایین بودن آن نسبت به سرمایه در گردش، سرمایه گذاران، مدیران، سازمانهای بورس اوراق بهادار و سایر نهادهای زیرربط پیشنهاد شد.
کلید واژهها: اهرم عملیاتی، اهرم مالی، اهرم مرکب، مدیریت سود، سرمایه در گردش.
.1 مقدمه
ارزیابی و عملکرد شرکتها همواره مورد توجه سهامداران، سرمایهگذاران، اعتباردهندگان مالی نظیر بانکها و مؤسسات مالی، بستانکاران و بهویژه مدیران است. اهرم یکی از شاخصهای مناسب برای سنجش میزان سود و سرمایه در گردش هر شرکت میباشد. اهرم به سه دسته اهرم عملیاتی، مالی و مرکب تقسیمبندی میشود. اهرم عملیاتی تأثیر هزینههای ثابت عملیاتی به سود عملیاتی شرکت را نشان میدهد. اصولاً اهمیت اهرم عملیاتی به این علت است که تغییر اندک در سطح فروش تغییرات بیشتری در سود قبل از بهره و مالیات ایجاد میکند. اهرم مالی نیز همان نسبت بدهی بوده که به کمک آن میتوان بر مدیریت سود و سرمایه در گردش را سنجید. اهرم مرکب نیز ترکیبی از این دو نوع اهرم بوده البته در این پژوهش سعی بر آن بوده است که اهرم مالی به عنوان معیار سنجش قرار گیرد .[1]
امروزه مدیریت سود یکی از موضوعات بحثبرانگیز و جذاب در پژوهشهای حسابداری به شمار میرود به دلیل اینکه سرمایهگذاران بهعنوان یکی از فاکتورهای مهم تصمیمگیری به رقم سود توجه خاصی دارند . مدیریت سود ممکن است کارا یا فرصتطلبانه باشد. از طریق مدیریت سود، مدیر میتواند اطلاعات محرمانه را به بازار سرمایه منتقل کند و تأثیر مثبتی بر کیفیت سود بگذارد، ولی از دیدگاه فرصتطلبانه، مدیر با استفاده از هزینه طرفهای دیگر قرارداد به کسب منافع میپردازد. بنابراین کیفیت سود تحت تأثیر نوع مدیریت سود قرار میگیرد .[2]
مدیریت کارآمد سرمایه در گردش به عنوان یکی از جنبههای با اهمیت رویههای مدیریت مالی در تمامی شرکت-ها به شمار میرود. مدیریت سرمایه در گردش میتواند در رشد و بقای شرکت نقش مهمی ایفا نماید. کارایی در مدیریت سرمایه در گردش مخصوصاً در شرکتهای تولیدی از اهمیت خاصی برخوردار است. مدیریت خوب و منظم سرمایه در گردش منجر به افزایش ارزش بازار واحد تجاری میشود و مدیریت کارای سرمایه در گردش میتواند نتایج اساسی به بار آورد و چشمپوشی از آن برای هر شرکتی ممکن است خطرناک باشد .[3] در این پژوهش این سه عنصر مهم وحیاتی در کنار یکدیگر قرار داده شده و تأثیرات آنها برهم سنجیده گردیده است. این پژوهش در پی رسیدن رسیدن به جواب این
سؤال است که آیا اهرم بر مدیریت سود و سرمایه در گردش تأثیر دارد؟
.2 فرضیههای پژوهش
در این پژوهش فرضیهها به شرح زیر تعریف میشود:
- 1 اهرم بر سرمایه درگردش اثر منفی و معنا داری دارد. - 2 اهرم بر مدیریت سود اثر منفی و معنا داری دارد.
.3 مبانی پژوهش
بهطور کلی اهرم عبارت است از: درصد تغییر متغیر وابسته تقسیم بر متغیر مستقل. در بحث اهرمها سه نوع اهرم مطرح میشود - عملیاتی، مالی و مرکب - . در شرایطی که تغییرات در فروش موجب تغییرات بیشتری در سود عملیاتی - سود قبل از بهره و مالیات - شود اهرم عملیاتی مطرح میشود. زمانی که یک شرکت به علت داشتن بدهی مجبور به پرداخت بهره میشود اهرم مالی مطرح میشود. اهرم مالی را »اهرم ترازنامه« یا »اهرم ساختار سرمایه« نیز مینامند. اهرم مرکب نوع خاصی از اهرم نیست بلکه ترکیبی از اهرمهای مالی و عملیاتی است و برای نشان دادن روابط متقابل اهرمهای مالی و عملیاتی بر یکدیگر و پی بردن به چگونگی تأثیر تغییر فروش در تغییر سود هر سهم از آن استفاده میشود.
نکات مهمی که در درجه اهرم عملیاتی میبایست مورد توجه قرار گیرند عبارتند از: - 1 درجه اهرم عملیاتی با هزینه ثابت عملیاتی نسبت مستقیم دارد.
- 2 به دلیل وجود هزینههای ثابت عملیاتی، درجه اهرم عملیاتی عددی غیر از یک است. - 3 درجه اهرم عملیاتی در نقطه سربهسر عملیاتی بینهایت است.
چناچه فروش بالای نقطه سربهسر باشد، درجه اهرم عملیاتی بیش از یک بوده و با افزایش حجم فروش مقدار آن کاهش مییابد و به عدد یک نزدیک میشود.
اگر فروش زیر نقطه سربهسر باشد، درجه اهرم عملیاتی منفی میشود و اگر فروش برابر صفر شود این درجه به سمت صفرمیل میکند .[4]
کاربرد اهرمهای عملیاتی - 1 توجیه درصد تغییر شدیدی که در »سود قبل از بهره و مالیات« رخ میدهد.
- 2 توجیه اشتباهات مربوط به پیشبینی سود قبل از بهره و مالیات است. - 3 ریسک تجاری .[5]
نکات مهمی که در درجه اهرم مالی میبایست مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:
- 1 درجه اهرم مالی با هزینههای مالی - بهره - و سود سهام ممتاز رابطه مستقیم دارد. - 2 درجه اهرم مالی در نقطه سربهسر مالی بینهایت است .[4]
کاربرد اهرم مالی - 1 توجیهکننده تغییرات سود هر سهم در مقابل تغییرات سود قبل از بهره و مالیات
- 2 توجیهکننده اشتباهات در پیشبینی سود هر سهم - 3 محاسبه ریسک مالی: ریسک مالی عبارت است از احتمال رخداد تغییرات در سود هر سهم.
نقطه سربهسر کل یا مرکب آن مقدار از فروش است که به ازای آن سود هر سهم برابر صفر خواهد شد. مقدار سود هر سهم در بالای نقطه سربهسر کل، مثبت و در زیر این نقطه، منفی است. نقطه سربهسر مرکب اطلاعات زیر را به ما می-دهد:
4 - تا زمانی که شرکت هزینههای ثابت عملیاتی دارد، حتی اگر هزینههای ثابت مالی آن صفر باشد، نقطه سربهسر - یا نقطه سربهسر مرکب - بالاتر از صفر است. اگر تمام هزینههای ثابت در یک دوره مالی صفر شوند نقطه سربهسر صفر میشود.
5 - اگر سود سهام ممتاز یک هزینه ثابت انگاشته شود، باید مقدار آن را بر مبنای قبل از کسر مالیات به حساب آورد؛ زیرا نقطه سربهسر را بر اساس قبل از کسر مالیات محاسبه میکنند.
- 6 در یک دوره مالی معین، قسمتی از هزینههای مالی و عملیاتی، هزینههای ثابت انگاشته میشوند و اگر در ساختار هزینههای ثابت شرکت هزینههای تأمین مالی یک رقم ثابت به حساب نیاید اشتباهات بزرگی رخ میدهد.
- 7 میزان سهام عادی در محاسبه نقطه سربهسر کل شرکت تأثیری ندارد. - 8 درجه اهرم مرکب در نقطه سربهسر مرکب بینهایت است.
کاربرد اهرمهای مرکب - 1 توجیه درصد تغییر شدید در سود هر سهم با توجه به تغییر در سطح فروش.
- 2 توجیه اشتباهات در پیشبینی سود هر سهم. - 3 محاسبه ریسک کل شرکت.[5]
