بخشی از مقاله
چکیده هدف: هدف از انجام پژوهش حاضر بررسی تأثیر بازی درمانی بر اضطراب تحصیلی دانشآموزان مبتلا به اختلال یادگیری بود.
روش: به لحاظ ماهیت و اهداف، پژوهش نیمه تجربی و از لحاظ روش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمامی کودکان ده ساله مبتلا به اختلال یادگیری شهر مرودشت در سه ماهه سوم سال 1396 بود که با استفاده از روش نمونهگیری هدفمند تعداد 30 نفر از کودکان مبتلا به اختلال یادگیری مراجعه کننده به مرکز مشاوره و خدمات روانشناختی بهاران شهر مرودشت انتخاب شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه - هر گروه 15 نفر - قرار گرفتند. برای گردآوری دادهها از پرسشنامه اضطراب تحصیلی ساراسون استفاده شد. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس انجام شد.
یافتهها: یافتههای پژوهش نشان داد، بازی درمانی بر اضطراب تحصیلی دانشآموزان مبتلا به اختلال یادگیری اثر داشته است و اضطراب تحصیلی آنها را کاهش داده است.
نتیجهگیری: بازی درمانی یکی از شیوههای درمانی مهم در دوران کودکی میباشد که بوسیله آن میتوان تنشهای تحصیلی را کاهش داد و به بهبود یادگیری آنها کمک نمود.
واژههای کلیدی: بازی درمانی، اضطراب تحصیلی، اختلال یادگیری
مقدمه
تمام دانشآموزان در سنین و دورههای تحصیلی مختلف از نظر سطح یادگیری یکسان نبوده و بعضی از آنها به ویژه در سالهای اول تحصیل، شرایط همگون با گروه خود را از دست داده و رفتار آنها آموزگاران را مجبور به ارجاع به متخصصان می-کند. اگرچه این کودکان دارای ظاهر و هوش طبیعی هستند، لیکن در مدرسه هنگام آموزش خواندن، نوشتن و حساب دچار مشکلات جدی میشوند. واژه اختلالات یادگیری1 برای تبیین چنین مواردی، اولین بار توسط ساموئل کرک در سال 1963 بکار برده شد - اکبری، نوروزی و دوستی، . - 1395 تقریباً نیمی از کودکانی که خدمات آموزش و پرورش ویژه دریافت میکنند و حدود 5 درصد از کل جمعیت مدارس دولتی به عنوان اختلال یادگیری شناخته شدهاند - وانگ،. - 2015 2
ناتوانیهای یادگیری به آن دسته از ناتوانیهایی اطلاق میشود که با وجود هوش و حواس سالم و بهنجار و محیطی طبیعی، در یادگیری کارکردهای زبانی نظیر خواندن، نوشتن و حساب کردن و نیز هماهنگی، توجه و پردازش با اختلال و نارسایی هایی مواجه هستند. کودکان مبتلا به اختلال یادگیری در یک یا چند فرایند اساسی روانی دخیل در فهمیدن یا کاربرد زبان شفاهی یا کتبی اختلال نشان میدهند. نمودهای این اختلال ممکن است به صورت اختلال در گوش دادن، سخن گفتن، خواندن، نوشتن، هجی کردن یا ریاضیات باشد. این اختلالها معمولاً ناشی از ضایعههای سیستم عصبی مرکزی است و بسته به منطقه ضایعه نمودهای متفاوتی دارند - گیرود،. - 2014 3 ناتوانی یادگیری به عنوان یک اختلال نوروبیولوژیکی در پردازش شناختی نیز تعریف می شود که به علت کارکرد نابهنجار مغز به وجود میآید. به دلیل این بدکارکردی مغزی کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری، اطلاعات را به شیوهای متفاوت از کودکان عادی دریافت و پردازش میکنند. نارساییهای پردازش اطلاعات کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری در زمینههایی چون رمزگشایی یا شناسایی واژه، درک خواندن، محاسبه، استدلال ریاضی، املاء یا بیان نوشتاری و به همان میزان نیز در کارکرد نابهنجار زبان گفتاری مشخص شده است - سیلور، رووف، آیورسون4و همکاران، . - 2008
یکی از موضوعات روانشناسی مرتبط با اختلالهای رفتاری – هیجانی، اضطراب تحصیلی5 کودکان است. اضطراب، حالت هیجانی ناخوشایندی است که با برانگیختگی فیزیولوژیکی و مولفههای شناختی، تشویش و نگرانی، احساس گناه و انتظار کشیدن فاجعهای قریب الوقوع همراه است - ساراسون و ساراسون، 1999؛ ترجمه نجاریان، . - 1390 فرهنگ - وبستر - اضطراب را چنین تعریف میکند؛ "حالت مضطرب احساس ترکیبی نیرومند یا مسئولیتی از عدم یقین، بیتابی، بیم و ترس ریشهدار و عمیق دربارهی یک اتفاق احتمالی با ناآرامی است - اکبری، . - 1393 اضطراب تحصیلی که در حین تحصیل دانشآموزان رخ میدهد، مهمترین نوع اضطراب در سنین نوجوانی است. این اضطراب سلامت روان دانش آموزان را تهدید کرده و بر کارآمدی و شکوفایی استعدادها، شکلگیری شخصیت و هویت اجتماعی آنان اثر سوء می گذارد - مکدونالد6، . - 2001 اضطراب تحصیلی اصطلاحی است کلی، که به نوعی اضطراب یا هراس اجتماعی خاص اشاره دارد که فرد را درباره توانایی هایش دچار تردید می کند و پیامد آن کاهش توان مقابله با موقعیت هایی مانند امتحان است، موقعیتهایی که فرد را در معرض ارزیابی قرار می دهند - شریفیراد، محبی، مطلبی، شاهسیاه و تبرایی، . - 1390 توانا ساختن کودکان مبتلا به اختلال یادگیری کمک میکند آنها بر مشکلاتی که در دوران تحصیل و در طول زندگی با آنها مواجه میشوند، فایق آیند. این هدف را نمیتوان با دارو درمانی یا وادار کردن کودکان به رعایت قواعد بدست آورد، بلکه تنها راه به انجام رساندن آن، آموزش راهکارهایی در مورد شیوه برخورد با مردم وظایفی است که در نحوه عملکرد روزانه کودک مفید است - گراهام،. - 1998 7 یکی از روشهای درمان غیردارویی، استفاده از فنون بازی درمانی 8با رویکردهای متفاوت است.
بازی درمانی به عنوان یک ارتباط بین فردی پویا بین کودک و یک درمانگر آموزش دیده در فرایند بازی درمانی توصیف میشود که رشد یک ارتباط امن را برای کودک تسهیل مینماید تا کودک به طور کامل خود را بیان کند - رای،. - 2004 9 از طریق بازی درمانی کودک می تواند مهارتهای مهار خود را بهتر فرا گیرد - پورتر، هرنادزو جسی10،. - 2007
بازی درمانی روشی است که به وسیله آن، ابزارهای طبیعی بیان حالت کودک، یعنی بازی، به عنوان متد درمانی وی به کار گرفته می شود تا به کودک کمک کند فشارهای احساسی خویش را تحت کنترل قرار دهد. هر چند کاربردهای بازی درمانی برای کودکان مشکل دار در مقالات مختلف مورد تأکید قرار گرفته است ولی اندازه گیری رفتارهای مشکلدار، هدف و تظاهرات تغییر آن به ندرت گزارش شده است - محب، امیری و بهروش، . - 1392 بازی درمانی در درمان اختلالات و مشکلات کودکان مثل افسردگی، مشکلات رفتاری که ریشه اضطراب دارند، پرخاشگری، شب ادراری، ناخن جویدن و... استفاده و در بسیاری از موارد مؤثر ارزیابی شده است - هانسلر، میلسر و اووز11،. - 2000
در همین زمینه لندرث، رای و بارتلون - 2009 - 12 در پژوهشی با عنوان بازی درمانی در مدارس ابتدایی گزارش کردند که بازی درمانی در بهبود مشکلات شناختی کودکان دارای اختلال یادگیری اثربخش میباشد. گارزا و براتون - 2013 - 13 تأثیر بازی درمانگری کودک -محور را در کاهش رفتارهای درونیسازی شده کودکان در سن مدرسه مورد بررسی قرار دادند. نتایج نشان دادند که این شیوه درمانگری به کاهش متوسط مشکلات درونیسازی شده - به خصوص اضطراب - منجر میشود. صریحی و همکاران - 1394 - پژوهشی تحت عنوان اثربخشی بازی درمانی گروهی بر مشکلات رفتاری کودکان پیش دبستانی انجام دادند. بدین منظور 20 کودک سنین 4 تا 6 سال که دارای مشکلات رفتاری بودند، به صورت تصادفی ساده انتخاب شدند و در دو گروه 10 نفره ی آزمایش و کنترل جای داده شدند. شرکت کنندگان به مدت 10 جلسه تحت بازی درمانی گروهی قرار گرفتند. دادهها به وسیله ی آزمون کوواریانس تجزیه و تحلیل شدند. یافتهها نشان داد که میانگین نمرات مشکلات رفتاری در گروه آزمایش، کاهش معنی داری در مرحله پس آزمون، نسبت به گروه کنترل داشته است. یافتههای پژوهش حاکی از اثربخشی بازی درمانی گروهی بر کاهش مشکلات رفتاری کودکان سنین پیش دبستانی است.
