بخشی از مقاله
چکیده مقدمه: هدف از این مطالعه، بررسی اثر روانشناسی مثبت نگر بر ابراز وجود و خودکارآمدی دانش آموزان دارای افت تحصیلی مبتلا به اضطراب امتحان شهر سمنان بود.
مواد و روشها: پژوهش حاضر به صورت آزمایشی مداخلهای در میان کلیه دانش آموزان دختر پایهی دوم مقطع متوسطه آموزش نظری دبیرستان های دولتی شهر سمنان که در سال تحصیلی 95-94 ، در 10 دبیرستان شهر سمنان به تحصیل مشغول بوده و دچار افت تحصیلی شدند، انجام شد. نمونهگیری به صورت چند مرحلهای صورت گرفت. ابزار سنجش، پرسشنامهی ابراز وجود گمبریل و ریچی - 1975 - ، خودکارآمدی شرر و همکاران - 1982 - و اضطراب امتحان فریدمن و همکاران - 1997 - بود. برای تجزیه و تحلیل دادهها از آزمون تحلیل کوواریانس استفاده شد.
یافتهها: روانشناسی مثبت نگر بر ابراز وجود و خودکارآمدی دانش آموزان متوسطه دارای افت تحصیلی مبتلا به اضطراب امتحان شهرستان سمنان تأثیر معناداری دارد . - p < 0/01 -
نتیجه گیری: این مطالعه نشان داد که حجم اثر مداخله روانشناسی مثبت نگر بر ابراز وجود و خودکارآمدی دانش آموزان بالاتر از متوسط است و موجب بهبودی دانش آموزان مبتلا به اضطراب امتحان میگردد.
واژگان کلیدی: روانشناسی مثبتنگر، ابراز وجود، خودکارآمدی، افت تحصیلی، اضطراب امتحان
مقدمه
انسان، موجودی اجتماعی است که نیازمند برقراری ارتباط با دیگران است به گونهای که بسیاری از نیازهای متعالی و شکوفایی استعدادها و خلاقیت هایش از طریق تعاملات بین فردی و ارتباطات اجتماعی ارضا شده و به فعل در میآید - کیخای فرزانه، . - 1390 اما یکی از مشکلاتی که مانع شکل گیری سالم هویت و شکوفایی استعدادها و قوای فکری و عاطفی نوجوانان میگردد، مشکل برقرای و حفظ ارتباطات اجتماعی است - مؤذنی، . - 1386 ابراز نکردن خود و عدم توجه به حقوق فردی و نشان ندادن قاطعیت در تعاملات فی مابین، انسان را گرفتار بیماریهای جسمی و روانی و روابط اجتماعی ناسالم میکند - معصومی و بزازیان، . - 1393 فردی که دارای توانایی ابراز وجود1 است ضمن پافشاری بر خواستههای منطقی خود و انجام رفتار مخالفتی در دفاع از آنها، حقوق و سلیقه های دیگران را مورد توجه قرار می دهد و از اجحاف حقوق دیگران و تضییع آنها خودداری می کند - لانسبری، لاولاد، سندستورم، گیبسون، دراست و هامریک2، . - 2003 ابراز وجود به افراد کمک می کند تا دیدشان را نسبت به خود تغییر دهند و به طور معقولی خلق و خو و افکارشان را بیان نمایند و از این طریق بر اعتماد به نفس خود بیفزایند - پاییزی، . - 1385 از سوی دیگر، برداشت افراد از تواناییهای خود برای انجام کار و فعالیت در قالب سازه ای به نام خودکارآمدی مطرح میگردد. بر این اساس، افراد تمایل دارند که به فعالیت هایی بپردازند که در انجام آنها احساس اطمینان کنند و اگر در مورد انجام یک فعالیت احساس عدم توانایی کنند، به طور معمول از انجام آن اجتناب می نمایند. باورهای خودکارآمدی بر میزان صرف انرژی برای انجام فعالیت ها و میزان مقاومت در برابر موانع اثرات مستقیم دارد - پاجارس3، 2003؛ فرلا، والک و کای4، . - 2009 مطالعات نشان می دهد که خودکارآمدی به عنوان یک متغیر پیش بینی کننده قوی در پیشرفت و موفقیت تحصیلی تلقی می شود - فرلا و همکاران، 2009؛ آیوتولا و آدجی5، 2009؛ والش6، . - 2008 با این وجود، فرد در مرحله نوجوانی مانند سایر مراحل، با مشکلات و موانع متعددی مواجه است. شیوع برخی از مشکلات هیجانی در این دوره بالا است که از میان آنها می توان به افسردگی، اضطراب و استرس اشاره کرد - نیکلسون و آیرز7، . - 2004 اضطراب امتحان یا ادراک هر ارزشیابی تحصیلی، یکی از مهمترین جنبه های انگیزش منفی است و اثرات نامطلوبی بر عملکرد کلاسی دانش آموزان دارد. دوسک8 اضطراب امتحان را به عنوان احساس نامطلوب یا حالت هیجانی می داند که افراد در آزمون های رسمی یا سایر موقعیت های ارزشیابی تجربه می کنند - هیل و ویگفیلد1، . - 2009 دانش آموزان دارای علائم اضطراب به دلیل عملکرد تحصیلی و اجتماعی پایین، تمایل دارند که خودادراکی تحصیلی پایینی داشته باشند - وان، البام و بردمن2، . - 2001 شواهد حاکی است که دانش آموزان دارای اضطراب امتحان افت تحصیلی بیشتری نسبت به هم کلاسیهای خود دارند و در برخی موارد ترک تحصیل می کنند - ساپ3، 1999 به نقل از حسنپور، میکائیلی منیع، عیسیزادگان، آدینهوند و سعادتمند، . - 1393 لذا به منظور پیشگیری از وقوع چنین مشکلاتی تا حد امکان، عواملی نظیر ابراز وجود و خودکارآمدی در دانش آموزان باید تقویت گردد. از این رو، روانشناسی مثبت نگر به عنوان یکی از گزینه های مهم در این زمینه مطرح گردیده است. روانشناسی مثبت نگر به عنوان علم حاصل از تجربه ذهنی مثبت، ویژگی های فردی مثبت، و سازماندهی مثبت تعریف شده است - ترنی4، - 2015، که با افزایش روابط و هیجانهای مثبت نقش مهمی در بهزیستی روانشناختی و جسمانی انسان ها دارند - رشید5، . - 2015 روان درمانی مثبت نگر در عمل، بر اساس روش های علمی سنتی جهت فهم و آسیب شناسی روانی رفتار طراحی شده است - سلیگمن، رشید و پارکز، . - 2006 روانشناسی مثبت نگر، تبلور یک تغییر در روانشناسی از صرف پرداختن به ترمیم آسیب ها به سمت بهینه سازی کیفیت زندگی است - اسنیدر و لوپز6، . - 2002 بنابراین رویکرد مزبور به مطالعه علمی نقاط قوت و کمالات انسانی می پردازد - سلیگمن، - 2011 و در پی کاوش استعدادهای فردی در مواجهه با چالش ها و شناسایی عوامل توانمند کننده ی فرد در تجارب روزمره و عواملی است که زندگی را برای زیستن ارزشمند می سازد - کار7، . - 2004
با توجه به اینکه اضطراب امتحان و افت تحصیلی ناشی از آن بیشتر به دنبال فشارهای روانشناختی شکل میگیرد و از سوی دیگر، راهبردهای مقابلهای و سبکهای اسنادی نقش مؤثری در واکنش فرد به رویدادهای تنیدگیزا دارند، پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر روانشناسی مثبت نگر بر ابراز وجود و خودکارآمدی دانش آموزان دارای افت تحصیلی مبتلا به اضطراب امتحان شهر سمنان طراحی و اجرا شد.
مواد و روشها
این تحقیق از نوع آزمایشی بود که جامعه آماری آن را کلیه دانش آموزان دختر پایهی دوم مقطع متوسطه آموزش نظری دبیرستان های دولتی شهر سمنان که در سال تحصیلی 95-94 ، در 10 دبیرستان شهر سمنان به تحصیل مشغول بوده و دچار افت تحصیلی شدند، تشکیل دادند. از بین تعداد 10 دبیرستان دخترانه دوره دوم 4 دبیرستان به طور تصادفی انتخاب شدند و سپس کلیه
