بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور بررسی تاثیر شرایط نگهداري و پیري زودرس بذر در زنده مانی و بنیه بذر در 3 گونه بابونه ، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در سال 94 در آزمایشگاه تکنولوژي بذر بانک ژن منابع طبیعی انجام گرفت.فاکتورها شامل 3 گونه: Anthemis tinctoria - ، Anthemis triumfettii و Matricaria recutit و شرایط نگهداري در 5سطح:شامل - الف بذرسردخانه پایه دمايCْ-18،ب:بذرسردخانه فعال دمايCْ+4،ج: بذرشاهد - بذور احیاء شده بود - ، د:تیمار پیري زودرس بعنوان زوال مصنوعی - بودند. نتایج مقایسه بین گونه ها نشان داد که از لحاظ کلیه صفات جوانه زنی گونه A.triumfettii بجزطول ریشچه نسبت به دوگونه دیگر بیشترودرسطح a قرار گرفت وگونه A.tinctoria درمرتبه بعدي قرارگرفت.
نتایج مقایسه بین سردخانه پایه وفعال نشان دادکه نگهداري بذردرسردخانه پایه موجب افزایش میانگین صفات رویش بذرنسبت به سردخانه فعال گردیدکه این موضوع مربوط به برطرف شدن خواب بذرمی باشد.اثرمتقابل گونه درشرایط نگهداري معنی داربود. بطوریکه درسردخانه فعال گونهA.tinctoria ودرسردخانه پایه گونه M. recutit طول ریشچه،طول ووزن بیشتري داشتند. نتایج نشان داد که پیري زودرس موجب کاهش میانگین کلیه صفات نسبت به شاهد گردید و اثرمنفی آن درپیري72ساعت بیشتربود.باوجوداین روندتغییرات کاهش صفات درگونه ها متفاوت بود،بطوریکه گونهAtinctoriaنسبت به تاثیر پیري زودرس از لحاظ طول ریشچه وطول گیاهچه ازدوگونه دیگر مقاومت بیشتري ازخودش نشان داد و نتیجه گیري شد که سرعت زوال تحت تأثیر محتواي رطوبت بذرودرجه حرارت انبارقرار گرفته و افزایش هردو،منجربه سرعت بیشتر زوال بذر می شود.
کلمات کلیدي: بابونه،بینه بذر،شرایط نگهداري بذر،زوال مصنوعی
مقدمه:
بابونه یکی از گیاهان دارویی با ارزش بوده و مصرف آن در جهان از سابقه طولانی برخوردار است. ولی، با این وجود تاریخ استفاده از این گیاه با همه قدمتی که براي آن قائل اند به علت مشابهت با چند جنس گیاهی دیگر و سایر گونه هاي ماتریکاریا به طور دقیق معلوم نیست. منشأ اصلی آن در آسیاي صغیر و بالکان بوده است ولی امروزه در منطقه وسیعی از اروپا و آسیا پراکندگی دارد - . - Blumenthal, 1998 گیاه بابونه شامل از تیرهي کاسنی - Asteraceae - است. جنس بابونه - Anthemis - در ایران 39 گونه گیاه علفی چندساله معطر دارد که 23 گونه آن انحصاري کشورمان است - مظفریان،. - 1387 گیاه بابونه شیرازي یا آلمانی Matricaria recutitaازبخاطر ارزش دارویی گل هاي آن به فراوانی مورد استفاده قرار می گیرند.
زوال بذر یک فرآیند طبیعی و غیر قابل برگشت است که طی انبار شرایط نگهداري بذر پدید می آید و باعث کاهش کیفیت،قابلیت حیات و قدرت بذر می شود. سرعت زوال تحت تأثیر محتواي رطوبت بذرودرجه حرارت شرایط نگهداري قرارگرفته و افزایش هر دو،منجر به سرعت بیشتر زوال بذر می شود. کاهش رشد گیاهچه به عنوان یکی از پیامدهاي زوال بذر اهمیت بیشتري دارد . - Basra et al, 2002 - در بانک ژن منابع طبیعی امکان نگهداري بذور ذخایر ژنتیکی گیاهی با اولویت گونههاي در معرض خطر انقراض وجود دارد.و جهت کنترل کاهش قوه نامیه پایش نمونه هاي بانک ژن ضروري به نظر می رسد هدف از این تحقیق تاثیر تفاوت در شرایط نگهداري بذور موجود در سردخانه هاي پایه و فعال و تاثیر پیري زودرس بر زنده مانی و کیفیت جوانه زنی بذر می باشد.
مواد و روش ها:
به منظور بررسی تاثیر شرایط نگهداري و پیري زودرس بذر در زنده مانی و بنیه بذر در 3 گونه بابونه ، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در سال 94 درآزمایشگاه تکنولوژي بذربانک ژن منابع طبیعی انجام گرفت.فاکتورها شامل گونه در3 سطح: Anthemis tinctoria - ، Anthemis triumfettii و - Matricaria recutit و شرایط نگهداري در 5 سطح: شامل الف - بذر سردخانه پایه - دمايCْ - -18، ب - بذر سردخانه فعال - دمايCْ - +4،که به مدت 15 سال نگهداري شده بودند بعنوان تیمارهاي زوال طبیعی، ج - بذر شاهد - بذور احیاء شده بود - ، د - تیمار پیري زودرس با قرار دادن بذور در دمايْ41C و رطوبت %100 در دو سطح زمانی 48 ساعت و 72 ساعت در داخل انکوباتور بعنوان زوال مصنوعی بودند.
پس از زمان هاي اشاره شده بذرها به مدت 24 ساعت در هواي آزمایشگاه قرار گرفتند تا خشک شوند . سپس براي جلوگیري از آلوده شدن به قارچ از کاربوکسی تیرام براي ضدعفونی کردن بذرها استفاده شد.تعداد 25 عدد بذر را داخل پتريدیش هایی با قطر 9 سانتیمتر که دولایه کاغذ صافی داخل آن بود قرارداده و در ژرمیناتوربا دماي 20±2 درجه سانتیگراد و نور1000 لوکس قرار داده شدند. و هر سه روز یکبار یادداشت برداي شد تا زمانی که فرآیندجوانه زنی متوقف گردید پس از 2هفته صفات درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشهچه و ساقه چه، شاخص بنیه بذر، وزن تر گیاهچه ها اندازه گیري شدند و داده ها مورد تجزیه آماري قرار گرفتند. براي تجزیه و تحلیل آماري از نرم افزار SAS ورژن 0.9 و براي مقایسه میانگین از آزمون دانکن در سطح احتمال یک درصد استفاده شد. براي ترسیم نمودارها ار نرم افزار Excel ورژن 2010 استفاده شد.
نتایج وبحث:
نتایج مقایسه بین گونه ها نشان داد که از لحاظ کلیه صفات جوانه زنی بجز طول ریشچه میانگین گونه A. triumfettii نسبت به دو گونه دیگر بیشتر و در سطح a قرار گرفت و گونه A. tinctoria در مرتبه بعدي قرار گرفت - جدول . - 1در مقایسه بین سردخانه پایه و فعال نتایج نشان داد که نگهداري بذر در سرخانه پایه موجب افزایش میانگین صفات نسبت به سردخانه فعال گردید. اگرچه بجز طول ریشه چه براي بقیه صفات تفاوت معنی داري بین دو سردخانه از لحاظ آماري مشاهد نشد - جدول. - 2 اثر متقابل گونه در شرایط نگهداري معنی دار بود - شکل - 1 بطوریکه در سردخانه فعال گونه A. tinctoria و در سردخانه پایه گونه M. recutit ریشه چه ، طول و وزن بیشتري داشتند. در مقایسه بین تیمارهاي پیري زودرس و شاهد نتایج نشان داد که پیري زودرس موجب کاهش میانگین کلیه صفات نسبت به شاهد گردید و اثر منفی آن در پیري 72 ساعت بیشتر بود.
وجود این روند تغییرات کاهش صفات در گونه ها متفاوت بود، بطوریکه گونه A. tinctoria نسبت به تاثیر پیري زودرساز لحاط طول ریشه چه و طول گیاه چه از دو گونه دیگر مقاومت بیشتري از خودش نشان داد و نتیجه گیري شد که سرعت زوال تحت تأثیر محتواي رطوبت بذر و درجه حرارت انبار قرار گرفته و افزایش هر دو، منجر به سرعت بیشتر زوال بذر می شود. - Barsa et al. 2003 - شدت زوال بذر در گونه A. tinctoriaاز دو گونه دیگر کمتر بود.
