بخشی از مقاله
چکیده
هدف از انجام این پژوهش، ارزیابی تأثیر کشت مخلوط ارقام بر عملکرد و اجزاء عملکرد در سامانه زراعی جو میباشد. در این آزمایش تعداد پنج واریته جو با خصوصیات مرفولوژیک و فیزیولوژیک متفاوت به صورت کشت مخلوط درهم مورد استفاده قرار گرفتند. تیمارهاي آزمایش شامل کشت مخلوط و خالص سه رقم جو شش ردیفه - خاتم، ریحانه، فجر - با دو رقم جو دو ردیفه - نیمروز، بهرخ - بودند. آزمایش در قالب طرح بلوك کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1395-96 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز انجام شد. نتایج آنالیز واریانس حاکی از این بود که عملکرد و اجزاء عملکرد به جز تعداد سنبله در بوته به طور معنیداري تحت تأثیر تیمارهاي کشت مخلوط قرار گرفت. در این آزمایش بیشترین میزان عملکرد مربوط به کشت مخلوط دو رقم ریحانه - نیمروز به میزان 4826/28 کیلوگرم در هکتار و کمترین میزان آن مربوط به کشت مخلوط دو رقم خاتم - بهرخ به میزان 2929/92 کیلوگرم در هکتار بود. نتایج این مطالعه نشان داد که عملکرد مخلوط ارقام جو به خوبی با کشت خالص قابل مقایسه و حتی در مواردي بیشتر از کشت خالص بود.
کلمات کلیدي: کشت مخلوط ارقام، جو شش ردیفه، جو دو ردیفه
مقدمه
یکی از روشهایی که امروزه در کشت مخلوط به آن توجه زیادي شده است کشت مخلوط ارقام مختلف یک گیاه زراعی می باشد . - 2 - در این روش به جاي استفاده از گیاهان زراعی مختلف از ارقام یا کولتیوارهاي مختلف یک گیاه زراعی استفاده می شود و چنانچه ارقام مخلوط به درستی انتخاب شوند موجب افزایش تنوع و احتمالاً افزایش عملکرد خواهد شد. کشت مخلوط ارقام یا واریته هاي مختلف یک گونه زراعی علاوه بر داشتن مزایاي مربوط به کشت مخلوط گیاهان زراعی مختلف و ایجاد تنوع در مزرعه، معایب کشتهاي مخلوط سنتی را برطرف کرده و موجب پایداري تولید و افزایش عملکرد در بلند مدت می شود. مخلوط ارقام براي بسیاري از شرایط کشاورزي قابل استفاده هستند، زیرا مزایاي بالقوهاي از استفاده آنها در سیستم هاي کم نهاده و سیستم هاي آلی وجود دارد . - 1 - افزایش و ثبات درعملکرد، مقاومت در برابر آفات، بیماريهاي گیاهی و علفهاي هرز از جمله مزایایی است که به هنگام ایجاد تنوع ژنتیکی در مزرعه - از طریق تنوع ارقام - قابل مشاهده هستند - . - 5 با توجه به مطالب فوق هدف از اجراي این آزمایش بررسی تأثیر کشت مخلوط ارقام بر عملکرد و اجزاء عملکرد در سامانه زراعی جو بود.
مواد و روشها
به منظور ارزیابی تأثیر تنوع ژنتیکی بر جنبههاي اگرواکولوژیکی سامانه گیاه زراعی جو، آزمایشی به صورت طرح بلوك کامل تصادفی با سه تکرار در زمینی به مساحت تقریبی 600 متر مربع در سال زراعی 1395-96 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي و منابع طبیعی داراب، دانشگاه شیراز اجرا شد. تیمارهاي آزمایشی شامل کشت مخلوط ارقام مختلف جو بودند که به صورت مخلوط درهم - Mixed cropping - انجام شد. تیمارها عبارت بودند از کشت خالص ارقام جو شش ردیفه شامل خاتم، ریحانه، فجر، جو دو ردیفه نیمروز و بهرخ، کشت مخلوط دو رقم شش و دو ردیفه - خاتم-نیمروز، خاتم-بهرخ، ریحانه-نیمروز، ریحانه-بهرخ، فجر-نیمروز، فجر-بهرخ - ، کشت مخلوط سه رقم شش ردیفه - خاتم-ریحانه-فجر - ، کشت مخلوط دو رقم دو ردیفه - نیمروز-بهرخ - و کشت مخلوط پنج رقم شش و دو ردیفه - خاتم-ریحانه-فجر-نیمروز-بهرخ - .
بذرهاي ارقام شرکت کننده در مخلوط قبل از کاشت به نسبت سهمشان در مخلوط با هم ترکیب شدند. در کشت مخلوط دو رقم بذرها به نسبت1/2، در مخلوط سه رقم بذرها به نسبت 1/3 و در مخلوط پنج رقم بذرها به نسبت 1/5 با هم ترکیب شدند. آنالیز آماري دادهها به وسیله نرمافزار SAS - 9.1 - انجام گرفت.
نتایج و بحث
مقایسه سیستمهاي کشت ارقام جو نشان داد که عملکرد دانه به صورت معنی داري - p ≤ 0/05 - تحت تأثیر تیمار کشت مخلوط قرار گرفت. تعداد سنبله در بوته تحت تأثیر تیمار کشت قرار نگرفت. تعداد دانه در سنبله به صورت معنی داري - p ≤ 0/01 - تحت تأثیر تیمار کشت قرار گرفت. و وزن هزار دانه نیز به صورت معنی داري - p ≤ 0/05 - تحت تأثیر تیمار
کشت قرار گرفت - جدول. - 1
جدول -1 تجزیه واریانس اثر سیستمهاي مختلف کشت جو بر عملکرد و اجزاء عملکرد
تأثیر سیستمهاي کشت بر عملکرد دانه معنی دار بود . - p ≤ 0/05 - در این آزمایش بیشترین مقدار عملکرد دانه مربوط به کشت مخلوط دو رقم ریحانه - نیمروز به میزان 4826/28 کیلوگرم در هکتار و کمترین مقدار عملکرد دانه مربوط به کشت مخلوط دو رقم خاتم - بهرخ به میزان 2929/92 کیلوگرم در هکتار بود. به عبارت دیگر بیشترین و کمترین عملکرد در میان مخلوط ها مشاهده شد. ماندت و همکاران - 4 - در مطالعهاي بر روي ارقام جو به این نتیجه رسیدند که کشت مخلوط ارقام عملکرد را نسبت به تک کشتی آنها افزایش نمیدهد. اسمیتسون و لنه - 5 - نیز در مطالعهاي بر روي مزایاي کشت مخلوط به این نتیجه رسیدند که در اکثر موارد عملکرد کشت مخلوط کمتر از کشت خالص میباشد. با این حال کشت مخلوط ارقام میتواند به عنوان یک استراتژي در جهت رسیدن به تولید پایدار مورد استفاده قرار گیرد.
مقایسه عملکرد دانه در کشت خالص ارقام جو با حالتهاي مختلف کشت مخلوط ارقام - شامل مخلوطهاي دو رقم، سه رقم و پنج رقم - نشان میدهد که تفاوت معناداري بین سیستمهاي مختلف کشت مخلوط ارقام و کشت خالص آنها وجود ندارد. به هر حال در این مطالعه حداکثر میانگین عملکرد به میزان 4289 کیلوگرم در هکتار مربوط به مخلوط پنج تایی ارقام جو بوده است. نتایج این مطالعه نشان داد که عملکرد مخلوط ارقام جو به خوبی با کشت خالص قابل مقایسه و حتی در مواردي بیشتر از کشت خالص بود. هرچند از لحاظ آماري تفاوت معنی دار نبود. مارتین و الکساندر - 3 - در ارزیابی رقابت بین گونهاي در مخلوطهاي ارقام پا بلند و پا کوتاه گندم بهاره - . - Triticum aestivum L دریافتند که کشت مخلوط نه تنها باعث افزایش عملکرد نمیشود، بلکه عملکرد مخلوطها را نسبت به کشت خالص کاهش هم نشان دادند که دلیل آن را افزایش رقابت بین ارقام ذکر کردند.
