بخشی از مقاله
چکیده
هدف این تحقیق تعیین پتانسیل و تخمین تنوع ژنتیکی صفات مورفولوژیک در ارقام گندم نان تحت شرایط دیم. که تعداد 34 رقم گندم با خصوصیات مورفولوژیک متفاوت ، تعداد بوته،تعداد خوشه، ،وزن300 دانه وعملکرد مورد مطالعه قرارگرفت. این آزمایش به صورت مزرعه ای در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سال زراعی1392-1393 در مزرعه شماره یک دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد.
نتایج تجزیه واریانس خصوصیات عرض برگ، طول برگ، طول خوشه و ارتفاع بوته ، تعداد بوته ،تعداد خوشه، تعداد پنجه، وزن 300 دانه و عملکرد نشان داده شده است که اثرمتقابل آبیاری * رقم برای صفات مورد مطالعه به استثنا صفت طول برگ معنی دار شده است .نتایج مقایسه میانگین داده ها نشان داد. که در شرایط آبیاری ارقام پیشتاز،نیک نژاد،رسول، بهرنگ،کرخه،چاری بالاترین وزن دانه و ارقام دز، سیرند، دری ناک، بهارکمترین وزن را دارا بودند. همچنین بیشترین عملکرد وکمترین عملکرد را به ترتیب دارا بودند.ژنوتیپهای بهرنگ و باز ،هم از نظر وزن دانه در شرایط دیم نسبت به سایر ارقام برتر بودندوکمترین عملکرد در شرایط دیم رقم مارون با کمترین وزن دانه داردارقام شیرودی،آرتا، پیشتاز، دری ناک بیشترین تعداد خوشه را در شرایط آبی دارا بودند.
مقدمه:
گندم مهمترین گیاه زراعی جهان است که با اختصاص بالاترین سطح زیر کشت بیشترین اهمیت را در تامین غذای مورد نیاز انسان دارد - سفالیان وهمکاران،. - 466 :2008 مقدار تولید جهانی گندم برپایه آمار فائو 650 - 2013 - میلیون تن و مقدار تولید آن در ایران 14میلیون تن براوردشده است. - فائو - وجود تنوع ژنتیکی برای موفقیت در اصلاح نباتات ضروری است،به طوری که انتخاب موفقیت آمیز ژنوتیپهای برتر از داخل تودههای مورد اصلاح، بستگی به وجود تنوع ژنتیکی دارد و بدون آن هیچ پیشرفتی در اصلاح امکان پذیر نیست - باقری و کوچکی، . - 1375 باتوجه نقش تنوع در پیشبرد اهداف و برنامه های بهنژادی و وجود تنوع ژنتیکی بالا درتودههای بومی گیاهی، ضرورت بررسی وشناخت تنوع ژنتیکی گیاهی الزامی است.
یکی از اهداف ارزیابی و تعیین میزان تنوع ژنتیکی انتخاب والدین در برنامه اصلاحی است - فرشادفر،. - 243 :1383 با توجه به سختی ارزیابی صفات مورفولوژیک در بررسی تنوع ژنتیکی نسبت به نشانگرهای ژنتیکی بازهم به دلیل اطلاعات ارزشمندی که در مورد صفات میدهد این نوع بررسی هنوز هم از جایگاه مهمی برخوردار است. ارزیابی وشناسایی همه جانبه صفات زراعی ومورفولوژیکی ودسته بندی کلکسیون از نظر درجه خویشاوندی وتهیه بانک اطلاعاتی، استفاده از این کلکسیون در امر برنامه بهنژادی آسانتر میکند - شفاءالدین،. - 569 :1381در این مطالعه بررسی پتانسیل و آگاهی از وضعیت موجود ارقام گندم در شرایط دیم و آبی بوده است.
مواد و روش:
در این آزمایش تنوع ژنتیکی 34 رقم گندم نان در مزرعه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان در سال زراعی 93-92مورد مطالعه قرار گرفت. ژنوتیپهای مورد استفاده رقمهایی متحمل و مقاوم به کم آبی نظیر کویر، تجن، چمران، سیروان،.دریا،. آرتا، سیرند، باز، چمران2، شیرودی، مروارید، دری ناک،زاگرس،هیرمند، چمران، گهر، کرخه، دنا، پیشتاز، بهرنگ، پاستور، نیک نژاد، گنبد، رسول، کارون، مغان3،بهار، دز، مارون، S-87-20، S-87-18، Weebill،Fong chan وOHARمی باشند . این آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار صورت گرفت. هر کرت آزمایش شامل 6 خط 1 متری با فاصله بین خطوط 20 سانتی متر در نظر گرفته شده بود و تراکم کشت 300بذر در هر متر مربع بود .
مراقبت های لازم شامل وجین علف های هرز وآبیاری سه تکرار در 4مرحله در طول فصل زراعی انجام شد.در حین رشد و نمو صفات مورفولوژیک مهم نظیر درصد و سرعت سبز شدن، زمان تا ظهور خوشه، زمان تا گرده افشانی، عملکرد دانه در بوته، وزن دانه، تعداد خوشه در بوته، تعداد پنجه، ارتفاع بوته اندازه گیری شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روشهای تجزیه واریانس و مقایسه میانگین بااستفاده از نرم افزار SASانجام شد.
نتایج و بحث:
نتایج تجزیه واریانس خصوصیات عرض برگ، طول برگ، طول خوشه و ارتفاع بوته ، تعداد بوته ،تعداد خوشه، تعداد پنجه، وزن 300 دانه و عملکرد نشان داده شده است که اثرمتقابل آبیاری * رقم برای صفات مورد مطالعه به استثنا صفت طول برگ معنی دار شده است .همچنین اثر رقم بروروی تمام صفات مورد مطالعه معنی دار شده است.
