بخشی از مقاله
چکیده
هدف کلی پژوهش حاضر سنجش میزان تأثیر رتبه اطلاعرسانی و افشای مناسب بر نقدشوندگی سهام و کیفیت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد. این تحقیق از نظر روششناسی، از نوع تحقیقات پس رویدادی، از نظر نوع توصیفی از نوع همبستگی و بر اساس معادلات رگرسیونی بوده و از نظر هدف کاربردی است. اطلاعات مورد نیاز این تحقیق با استفاده از روش میدانی و از طریق جمع آوری اسناد و مدارک شرکتها - ترازنامه و صورت حساب سود و زیان و اطلاعیه »رتبه کیفیت افشا و اطلاعرسانی مناسب - « نزد سازمان بورس اوراق بهادار تهران گردآوری میشود. جامعه آماری این تحقیق شامل تمامی شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بین سالهای 1389 الی 1393 میباشند که در این سالها صورتهای مالی خود را به سازمان بورس اوراق بهادار ارائه نمودهاند. علت این امر نیز دسترسی به اطلاعات قابل اتکا وصورتهای مالی حسابرسی شده میباشد. تعداد شرکتهای فعال در بورس تهران در ابتدای سال 1389 حدود 342 شرکت میباشد. در نتیجه اعمال شرایط و ملاحظات در نمونهگیری ساده 101 شرکت از جامعه آماری جهت انجام آزمونها انتخاب شدند. دوره تحقیق 5 سال متوالی میباشد. نتایج حاصل از تحلیل فرضیه های تحقیق نشان داد که رتبه اطلاعرسانی و افشای مناسب بر نقدشوندگی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و کیفیت سود آنها تأثیر مستقیم دارد.
واژههای کلیدی:
رتبه اطلاعرسانی و افشای مناسب، نقدشوندگی سهام، کیفیت سود
-1 مقدمه
سود یکی از با اهمیتترین اقلام صورتهای مالی است که در شرکتها به عنوان یکی از معیارهای تصمیمگیری برای ارزیابی عملکرد و تعیین ارزش بنگاه اقتصادی محسوب میشود. هدف از گزارش سود، تأمین و ارایه اطلاعات مفید برای اندازهگیری کارایی مدیریت، پیشبینی آینده واحد انتفاعی و توزیع آتی سود سهام، مبنایی برای تشخیص مالیات، بررسی قیمت محصولات و ... برای ذینفعان میباشد - سالوسکی و زولچ، . - 2013 از سویی در تعیین ارزش شرکت علاوه بر کمیت سود، به کیفیت آن - زمینه بالقوه رشد سود و میزان احتمال تحقق سودهای آتی - نیز بایستی توجه کرد. برای کیفیت سود معیارهای متفاوتی ارایه شده است. از جمله پایداری سود، قابلیت پیشبینی و نوسانپذیری و همچنین معیارهایی که ارتباط بین سود و ارقام تعهدی و جریانات نقدی را بررسی نماید. از طرفی سود منبع اصلی تأمین جریان نقد و زایش ثروت برای شرکت تلقی میشود. تعیین سطح و کیفیت سود که برای مقاصد تجزیه و تحلیل مالی مربوط باشد، یک فرآیند تحلیلی پیچیده میباشد. با توجه به تفاوت ارقام سود شرکتهای مختلف و نیز تغییر ارقام سود یک شرکت در طی دورههای زمانی مختلف، مقایسهپذیری این ارقام تا حدودی مشکل میباشد - علوی طبری و همکاران، . - 1388 با این وجود یکی از مزیتهای عمده توسعه منابع مالی در مقایسه با فرصتهای سرمایهگذاری، قابلیت نقدشوندگی بالاست که به عواملی همچون عدم توقفهای طولانی سرمایه، میزان سهام شناور آزاد و بازدهی سهام بستگی دارد. تسهیل، تسریع، و کاهش هزینه در فرایند تبدیل دارایی مالی به وجه نقد و برعکس یعنی تبدیل وجه نقد به دارایی مالی، یکی از کارکردهای مهم بازارهای مالی و بویژه بازار سهام است که از این ویژگی به نقدشوندگی یاد میشود. نقدشوندگی، قابلیت خرید و فروش مقادیر قابل توجهی از اوراق بهادار به سرعت و با تأثیر بسیار اندک در قیمت است - سعیدی و دادار، . - 1389 در این بین عامل مهمی که در تعیین نقدشوندگی یک دارایی اهمیت دارد اندازه بازار آن دارایی میباشد. اگر خریداران و فروشندگان بالقوه بسیاری برای یک دارایی مشخص وجود داشته باشد، بازار آن دارایی دارای نقدشوندگی میباشد - گینگلینگر و هامون1، . - 2013 از سویی شفافیت اطلاعات مالی، همواره به عنوان یکی از مؤثرترین متغیرها در تعیین استراتژی سرمایهگذاری در بازارهای مالی مطرح بوده است. علیرغم این موضوع، مدیران به عنوان نمایندگان اعضای هیأت مدیره و به عنوان مسؤولین تهیه صورتهای مالی، همواره انگیزه دارند تا برای حفظ منافع خود به تحریف اطلاعات مالی بپردازند - فروغی و همکاران، . - 1390 در این بین افشای مالی ضعیف موجب گمراهی سهامداران میشود و اثر نامطلوبی بر ثروت آنها دارد. تجزیه و تحلیل نظری و شواهد تجربی بیانگر آن است که افزایش عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سهامداران شرکت با کاهش تعداد سرمایهگذاران و پایین آمدن نقدشوندگی اوراق بهادار، کم شدن حجم معاملهها و به طور کلی، کاهش منافع اجتماعی از محل این داد و ستدها رابطه مستقیم دارد - کائو و لین2، . - 2014 بنابراین، افشای با کیفیت از طریق کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، باعث افزایش حجم معاملهها و نقدشوندگی خواهد شد. شواهد موجود نشان میدهد که انتشار اطلاعات واقعی در بازار از دیدگاه آحاد سرمایهگذاران، دارای ارزش است؛ زیرا از یک سو تعدیل لازم برای بهروز کردن دیدگاههای سرمایهگذاران در بازار را به وجود میآورد و از سوی دیگر، عدم قطعیت حاکم بر بازار را که بر حجم مبادلات و نقدشوندگی اوراق بهادار نیز مؤثر است، تا حد زیادی مرتفع میکند. در واقع، با انتشار اطلاعات در بازار، حجم داد و ستد اوراق بهادار افزایش مییابد و از این رو، سرمایهگذاران میتوانند به سبد سرمایهگذاری بهینه دست یابند که این امر، خود به افزایش ثروت و رفاه اقتصادی آنان میانجامد - ستایش و همکاران، . - 1390 با این تفسیر مسأله اصلی و اساسی در پژوهش حاضر این است که رتبه اطلاعرسانی و افشای مناسب چه تأثیری بر نقدشوندگی سهام و کیفیت سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران دارد؟
-2 روش تحقیق
این تحقیق از نظر روششناسی، از نوع تحقیقات پس رویدادی، از نظر نوع توصیفی از نوع همبستگی و بر اساس معادلات رگرسیونی بوده و از نظر هدف کاربردی است. اطلاعات مورد نیاز این تحقیق با استفاده از روش میدانی و از طریق جمعآوری اسناد و مدارک شرکتها - ترازنامه و صورت حساب سود و زیان و اطلاعیه »رتبه کیفیت افشا و اطلاعرسانی مناسب - « نزد سازمان بورس اوراق بهادار تهران گردآوری میشود.
متغیرهای مورد بررسی در تحقیق حاضر؛ رتبه اطلاعرسانی و افشای مناسب - DQit - - به عنوان متغیر مستقل - :
برای سنجش این متغیر از امتیازهای تعلق گرفته به هر شرکت که توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تهران و از طریق اطلاعیه »کیفیت افشا و اطلاعرسانی مناسب« منتشر میشود، استفاده شده است. مزایا و دلایل استفاده از این معیار سنجش کیفیت افشا این است که؛ .1 امتیازهای کیفیت افشای شرکتها توسط سازمان بورس و اوراق بهادار تهران و بر اساس شاخصهای دقیق و عینی از قبیل زمان ارائه اطلاعات مربوط و تفاوت پیشبینیها با نتایج واقعی محاسبه شده است. بنابراین، معیار مورد استفاده از عینیت و قابلیت اتکای کافی برخوردار است. .2 بر خلاف پژوهشهای انجام شده در زمینه کیفیت افشا در بورس اوراق بهادار تهران، معیار مذکور فقط به کمیت افشا توجه نمیکند، بلکه به موقع بودن و قابلیت اتکای اطلاعات افشا شده را نیز مد نظر قرار میدهد - پیشبین، . - 1392
کیفیت سود - به عنوان متغیر وابسته -
-3 یافتههای تحقیق
.1 رتبه اطلاع رسانی و افشای مناسب بر نقدشوندگی سهام شرکتهای پذیررفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر مستقیم دارد. 2رتبه اطلاع رسانی و افشای مناسب بر کیفیت سود شرکتهای پذیررفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر مستقیم دارد. برازش مدلها:
برای آمادهسازی متغیرها جهت تحلیل ابتدا کیفیت سود با مدل دیچو و همکاران به دست آمده و سپس نقدشوندگی سهام محاسبه شده و این متغیرها به عنوان متغیرهای وابسته وارد مدلهای اصلی میشوند.
قدر مطلق پسماندهای این مدل به عنوان کیفیت اقلام تعهدی و معیاری برای کیفیت سود در نظر گرفته میشوند.
مدل آزمون فرضیههای تحقیق
فرضیههای تحقیق با استفاده از تکنیک تجزیه و تحلیل رگرسیونی در قالب دادههای تابلویی مورد آزمون قرار میگیرند. به منظور آزمون فرضیه اول تحقیق از مدل - 1 - استفاده میشود :
مدل - 1 -
با توجه به توضیحات پیش گفته شده، فرضیه تحقیق زمانی تایید میگردد که ضریب 1 معنیدار و باشد، یعنی افزایش یا کاهش نقدشوندگی با افزایش یا کاهش رتبه اطلاع رسانی و افشای مناسب همراه گردد.
اطلاعات شرکتها در طول 5 سال با استفاده از مدل اقتصادسنجی پانل دیتا به برازش مدل مناسب به دادهها همت گماشته میشود. در مدلهای پنل، به 3 روش تلفیقی، اثر ثابت و اثر تصادفی مدل برازش میشود و سپس آزمون F لیمر برای تشخیص مدل برتر بین تلفیقی و اثر ثابت و آزمون هاسمن برای تشخیص مدل برتر از میان اثر ثابت و تصادفی برگزار شده، مدل نهایی گزینش و تفسیر میگردد.
جدول زیر نتیجه آزمونهای یاد شده و نتیجه آنرا در خود دارد: فرض صفر آزمون لیمر مناسب بودن روش تلفیقی نسبت به روش تابلوییاست. چون سطح معنی داری آزمون کمتر از 0/05 است در نتیجه مدل مناسب مدل تابلوییخواهد بود و چون سطح معنیداری آزمون هاسمن از 0/05 بیشتر است پس مدل با اثرات تصادفی مناسب تر میباشد.
ناهمسانی واریانسها:
با توجه به سطح معنی داری بیشتر از 0/05 آزمون وایت در هر دو نوع میتوان گفت که مدل دارای مشکل ناهمسانی واریانس نیست. مدل تابلویی با اثرتصادفی به خودی خود مدلی است که برآوردهای آن به صورت وزنی محاسبه میگردد.
برای بررسی همخطی چندگانه از عامل تورم واریانس - VIF - استفاده میگردد. اگر این مقدار بیش از 5 باشد باید به همخطی شدید چندگانه مشکوک شد. طبق جدول بالا این مقدار برای همه متغیرها کمتر از 5 است، پس این مفروضه نیز مخدوش نشده است.
خودهمبستگیک مقدار آماره دوربین واتسن مدل اصلی حدودا 1/68 است که با توجه به جدول آزمون دوربین-واتسن و تعداد متغیرهای مدل در منطقه مطمئن عدم خودهمبستگی خطاها قرار میگیرد نرمال بودن خطاها:
آزمون جاکوبرا برای پسماندهای مدل یکم اجرا شده و سطح معنی داری آزمون 0/00 به دست آمده است و نشان از نرمال نبودن پسماندهای مدل است. ولی همانطور که در شاخصهای توصیفی مدل مشاهده میگردد، متغیر وابسته چولگی چندانی ندارد و این نرمال نبودن به دلیل کشیدگی زیاد متغیر وابسته است.
آزمون مانایی متغیرها: لازم به توضیح است که این آزمون برای متغیرهای سری زمانی که معمولا تعداد سالهای آن زیاد است 30 - یا بیشتر - اجرا میشود و پیشنهادهایی برای ورود متغیرها با یک یا دو یا بیشتر لگ - تاخیر زمانی - را ارایه میدهد و در مورد مدلهای پنل با تعداد سالهای محدود چنین آزمونی نیاز نیست زیرا تعداد سالها اندک است و اگر متغیرهایی بخواهند با لگ بالا وارد مدل شوند بیشتر دادههای اساسی را حذف خواهند نمود، به همین خاطر چنین آزمونی انجام نشده است.
