بخشی از مقاله
چکیده
یکی از شاخصهای مهم در زیستگاه های آبی، نور است که میتواند روی رشد، تحرک، سوختوساز و ویژگیهای ظاهری ماهیان تاثیرگذار باشد. ماهیان بدلیل وجود رنگهای مختلف در محیط خود سیستم بینایی متفاوتی برای تشخیص و واکنش به نور دارند. در این مطالعه تأثیر رنگ نورهای سفید، آبی و سبز بر رشد و رنگ بدن ماهی زبرا - Danio rerio - برای مدت 33 روز بررسی گردید. برای انجام آزمایش 6 آکواریوم با 2 تکرار برای رنگ نورهای موردنظر انتخاب شد. در شروع آزمایش، میانگین وزن و طول اولیه ماهی زبرا در نورهای سفید، آبی و سبز به ترتیب 3/21 ± 3/32 گرم، 2/59 ±3/33 سانتی متر؛ 3/23 ± 3/32 گرم، 3/29 ± 3/29 سانتی متر؛ 3/22 ± 3/32 گرم، 3/99 ± 3/33 سانتی متر بود. شدت نور مورد استفاده در هر آکواریوم 2 لوکس بود که توسط المپ فلورسنت مخصوص آکواریوم با نورهای مورد نظر تامین گردید. بعد از اتمام آزمایش و نمونهگیری از ماهیان نتایج نشان داد میزان نرخ رشد در نورهای سفید، آبی و سبز برابر بود و اختالف معنی داری مشاهده نشد . - P>3/39 - بیشترین میزان درصد افزایش وزن بدن در نور آبی مشاهده گردید که با نور سفید اختالف معنی داری نداشت - P>3/39 - ولی با نور سبز اختالف معنی داری را نشان داد . - P<3/39 - بیشترین میزان ضریب رشد ویژه در نور سفید و آبی مشاهده شد که با نور سبز اختالف معنی داری داشت . - P<3/39 - باالترین میزان شاخص وضعیت در نور سفید مشاهده گردید که با نور آبی و سبز اختالف معنی داری را نشان داد . - P<3/39 - هرچند که میزان شاخص وضعیت در نور آبی افزایش معنی داری را نسبت به نور سبز نشان داد . - P<3/39 - تاثیر رنگ نور سفید، آبی و سبز بر رنگ بدن ماهی زبرا نشان داد که نورهای آبی و سبز موجب رنگپریدگی بدن ماهیان شدند در حالیکه در نور سفید هیچ گونه تغییری در رنگ بدن ماهیان مشاهده نگردید.
واژگان کلیدی: ماهی زبرا، نور، رشد، رنگ بدن
مقدمه
تأثیر نور بر ویژگیهای زیستی ماهیان نشان میدهد که میتواند برای هر گونه اختصاصی باشد. بعنوان مثال هنگامیکه الرو ماهی سی بس اروپائی - - Dicentrarchus labrax در معرض نور آبی - 463 nm - قرار میگیرد شرایط تغذیهای مناسبی پیدا میکند. محیطهای آبی درگیر مخاطرات خاصی برای مکانیسم دریافت نور هستند که در طول شبانه روز آنها را تحت تاثیر قرار میدهد. ستون آب بعنوان یک فیلتر رنگی قوی عمل میکند و پروفایل طیفی خورشید را اصالح نموده از آنجائیکه طول موج های پائین ماوراء بنفش - λ <353 nm - و باالی مادون قرمز - λ >633 nm - را بطور انتخابی جذب میکند . - Villamizar et al., 2014 - نور یکی از شاخصهای محیطی مهم و موثر در محیطهای آبی بشمار میرود که روی رشد، تحرک، سوختوساز و ویژگیهای ظاهری ماهیان تاثیرگذار میباشد. گونههای مختلف ماهیان واکنشهای متفاوتی نسبت به نور از خود نشان میدهند. ماهیان بدلیل وجود رنگهای مختلف در محیط خود سیستم بینایی متفاوتی برای تشخیص و واکنش به نور دارند . - Levin and MacNichol, 1982 - بعضی گونهها با استفاده از نور و از طریق حس بینایی تغذیه میکنند. در برخی نور باعث افزایش سوختوساز شده و در برخی دیگر باعث افزایش استرس و همچنین تحرک و بیقراری میگردد. بنابراین نور میتواند تأثیرات متفاوتی در ماهیان مختلف داشته باشد. از طرفی طیفهای مختلف نوری نیز تأثیرات متفاوتی میگذارند - . - Downing and Litval,1999; Head and Malison, 2000 ماهیان دارای سلولهای مخروطی هستند که آنها را قادر به واکنش در مقابل طول موج های مختلف و تمایز رنگها میسازد . - Karakatsouli et al., 2008 - این تأثیرات روی سیستم ها و بخشهای مختلف بدن ماهی مانند تولیدمثل، استرس، رشدو نمو، هورمونها، تغذیه و غیره قابل سنجش و اندازهگیری است . - Naor et al., 2003; Marchesan et al., 2005 - همچنین مطالعات نشان دادهاند برخی نورهای محرک رشد، میتواند موجب افزایش رشد کم در اندازه بدن ماهی و تغییر رنگ بدن شود که در این زمینه طیفهای رنگی مختلف میتواند تأثیرات متفاوت بگذارند و باعث پررنگ شدن و یا کمرنگ شدن رنگ بدن و یا باعث افزایش طول بدن ماهی شوند. همچنین میتواند روی تغذیه ماهی اثر منفی گذاشته و تغذیه ماهی را مختل نموده و در نتیجه رشد چندانی نداشته باشد و یا ماهی دچار استرس شده و نور گریز شود. ماهیان زینتی از جمله ماهیانی هستند که در محیط محصور نگهداری شده و برای زیبائی محیط زندگی آنها از وسایل مختلفی مانند نورهای با طیف رنگی مختلف استفاده میشود. ولی این سوال مطرح است که این طیف های نوری مختلف چه تاثیری روی ویژگیهای ظاهری ماهیان خواهند داشت. در این تحقیق طیف های نوری سفید، آبی و سبز بر عملکرد رشد و رنگ بدن ماهی زبرا برای مدت 33 روز مورد بررسی قرار گرفت.
مواد و روشها
-1 آماده سازی آکواریوم:
برای انجام این آزمایش از 6 عدد آکواریوم شیشهای به حجم 63 لیتر استفاده شد که روی قفسههای آهنی قرار گرفته بودند. در ابتدا آکواریومها با استفاده از آب ژاول و سپس محلول نمک ضدعفونی شده و سپس به منظور جلوگیری از ورود نور از محیط بیرون و افزایش تاثیر رنگ نور مورد آزمایش، اطراف آکواریومها ابتدا با کاغذ و سپس با نایلون مشکی پوشانده شد. برای اعمال نور مورد نظر از المپ فلورسنت با شدت 2 لوکس استفاده شد که در باالی هر آکواریوم در فاصله حدود 33 سانتیمتری از سطح آب نصب گردید. این فاصله از قبل و بصورت تجربی و در آزمایشهای دیگر به دست آمده که هیچ گونه افزایشی در دمای آب ایجاد نشود و نورهای مختلف در سطح آب شدت یکسانی داشته باشند - شکل . - 1 برای آبگیری آکواریومها از آب لوله کشی شهری استفاده گردید بطوریکه آب ابتدا در مخازن 133 لیتری برای مدت 24 ساعت هوادهی شده تا عمل کلرزدایی انجام شود و سپس به آکواریوم ها منتقل گردید. از 6 آکواریوم 2 عدد برای رنگ نور سفید، 2 عدد برای رنگ نور آبی و 2 عدد برای رنگ نور سبز برای ماهی زبرا در نظر گرفته شد. نظافت آکواریومها 2 روز یک بار به وسیله سیفون کردن انجام میشد. دوره نوری مورد استفاده 24 ساعته و به مدت یک ماه انجام گردید. دمای آب آکواریومها برای ماهی زبرا در 22 درجه سانتی گراد با کمک بخاری مخصوص آکواریوم تنظیم گردید و توسط دماسنج بصورت روزانه کنترل گردید. pH آب نیز توسط دستگاه pH متر دیجیتال اندازهگیری شده که در حدود 7/4 بود.
-2 تهیه و نگهداری ماهی:
در این تحقیق 42 عدد ماهی زبرا تهیه شده و بعد از عمل همدمایی به داخل آکواریومها رهاسازی شدند بطوریکه برای هر آکواریوم 2 عدد ماهی در نظر گرفته شد. میانگین وزن و طول اولیه ماهی زبرا در در شروع آزمایش در نورهای سفید، آبی و سبز به ترتیب 3/21 ± 3/32 گرم، 2/59 ±3/33 سانتی متر؛ 3/23 ± 3/32 گرم، 3/29 ±3/29 سانتی متر؛ 3/22 ±3/32گرم، 3/99 ±3/33 سانتی متر سانتی متر بود. برای جلوگیری از ورود استرس ناشی از حمل و نقل در روز اول غذادهی و نوردهی انجام نشد و پس از گذشت 24 ساعت آزمایش آغاز گردید. تغذیه ماهیان نیز به میزان 3 درصد وزن بدن و روزانه 3 بار با استفاده از غذای بیومار انجام میگرفت.
شکل -1 آماده سازی آکواریوم مورد آزمایش با کمک لامپ فلورسنت با شدت 8 لوکس
-3 نمونهگیری و تعیین شاخص های رشد:
بعد از 33 روز از نوردهی ماهیان، از هر آکواریوم 2 عدد ماهی انتخاب و با استفاده از سوزن قطع نخاع شد. سپس طول کل و وزن هر یک از ماهیان اندازهگیری شده و رنگ آنها مورد بررسی قرار گرفت و شاخص نرخ رشد، درصد افزایش وزن بدن، شاخص وضعیت و ضریب رشد ویژه بر اساس فرمول های زیر تعیین شد.
-1-3 نرخ رشد GR = Wf - Wi
که در این فرمول، Wi متوسط وزن اولیه - گرم - و Wf متوسط وزن نهایی - گرم - است.
-2-3 درصد افزایش وزن بدن BWI = - BWf - BWi - / BWi × 100
که در این فرمول، BWi متوسط وزن اولیه - گرم - و BWf متوسط وزن نهایی - گرم - است.
-3-3 شاخص وضعیت CF = - BW/ TL3 - ×100 - Condition Factor -
که در این فرمول BW وزن نهایی بدن - گرم - و TL طول کل نهایی - سانتیمتر - است.
-4-3 ضریب رشد ویژه SGR = - LnWt - LnWo - / t × 100 - Specific Growth Rate -
که در این فرمول، Wo وزن اولیه - گرم - ، Wt وزن نهایی - گرم - و t تعداد روزهای پرورش است.
-4 آنالیز آماری:
در این تحقیق برای بررسی آماری داده ها از نرم افزار SPSS نسخه 23 استفاده گردید. ابتدا نرمال بودن داده ها با استفاده از آزمون کولموگروف – اسمیرنوف بررسی شده و سپس وجود اختالف معنی دار بین شاخص های مورد آزمایش در آکواریوم
