بخشی از مقاله
چکیده:
تحقیق حاضر با هدف شناسایی تأثیر رهبری معنوی بر انگیزش درونی و سرمایه روانشناختی کارکنان دانشگاه آزاد شهرستان میانه انجام شده است. این تحقیق از نظر هدف کاربردی و از بعد روش جمع آوری داده ها، پژوهش توصیفی - پیمایشی میباشد. کلیه کارکنان دانشگاه آزاد میانه جامعه آماری تحقیق را تشکیل می دهند. به علت محدود بودن جامعه آماری، نمونه آماری - حدود 200 نفر - برابر با جامعه آماری در نظر گرفته شد. داده های تحقیق بوسیله پرسشنامه رهبری معنوی فرای - 2005 - ، پرسشنامه انگیزش درونی آمابایل و همکاران - - 1994 و سرمایه روان شناختی لوتانز و همکاران - 2007 - گردآوری شد. از آمار توصیفی برای طبقه بندی یافته ها و برای آزمون فرضیههای تحقیق از تحلیل رگرسیون چندگانه به روش اینتر استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که مولفه های - معناداری درکار، عضویت ، تعهد و بازخورد - رهبری معنوی بر انگیزش درونی کارکنان تاثیر گذار هستند و همچنین مولفه های - نوع دوستی، معناداری درکار، عضویت ، تعهد و بازخورد - رهبری معنوی بر سرمایه روانشناختی کارکنان تاثیر معنی داری دارند.
کلیدواژه: رهبری معنوی، انگیزش درونی، سرمایه روانشناختی، کارکنان دانشگاه آزاد میانه
مقدمه
نیروی انسانی مهم ترین دارایی سازمان محسوب می شود و نقش نیروی انسانی ماهر و کارآمد در تحقق اهداف سازمانی بدیهی و انکار ناپذیر است. بر همین اساس، عواملی مانند انگیزه درونی و سرمایه روانشناختی نیروی انسانی می تواند سازمان ها را در مواجهه با شرایط متحول کنونی آماده و موفق کند
انگیزش یکی از مفاهیم مطرح در راستای بالندگی منابع انسانی در محیط کار است. انگیزش نتیجه تعامل میان فرد و موقعیت است و بنا به تعریف عبارت است از فرایندی که شدت، راستا و ثبات فرد در تلاش برای دستیابی به یک هدف را مشخص می کند - روبینز و جاج1، . - 2010انگیزش به دو دسته انگیزش درونی و بیرونی تقسیم می شود. انگیزش درونی، مفهومی جدید است که هم اکنون نظر بسیاری از اندیشمندان مدیریت را به خود جلب کرده است. این مفهوم، که چندبعدی است برحسب ادراکات و باورهای کارکنان نسبت به نقش خودشان در شغل و سازمان آن ها تعریف شده است و حالت های روان شناختی مختلفی را از جمله احساس خودکارآمدی، احساس موثر بودن، احساس حق انتخاب داشتن و احساس معنادار بودن شغل به خود اختصاص می دهد - عبدالهی و نوه ابراهیم،. - 1385 در واقع انگیزش درونی ، انگیزشی است که بر عوامل شخصی همچون نیازها، علایق، کنجکاوی و احساس لذت مبتنی است درحالیکه انگیزش بیرونی، انگیزشی است که بر دسترسی عوامل بیرونی همچون پاداش و تایید دیگران یا اجتناب از تنبیه مبتنی است - ولفووک2، . - 1993
سرمایه روان شناختی، یک وضیعت توسعه ای مثبت روان شناختی با مشخصههای -1باور فرد به تواناییهایش - خودکارآمدی - برای دستیابی به موفقیت، -2داشتن پشتکار در دنبال کردن اهداف - امید - ، -3ایجاد اسنادهای مثبت درباره خود - خوش بینی - و -4تحمل کردن مشکلات - تاب آوری - تعریف میشود - فرد لوتانز، کیلی لوتانز و برت لوتانز 3،. - 2004 هر کدام از آنها به عنوان یک ظرفیت روانشناختی مثبت در نظر گرفته می شود، دارای مقیاس اندازه گیری معتبر است، مبتنی بر نظریه و تحقیق است و وابسته به حالت و قابلیت رشد دارد و به طور چشمگیری با پیامدهای عملکردی ارتباط دارد - لوتانز، یوسف و آوولیو 4، . - 2007 در حالی که پژوهش های پیشین هر کدام از چهارحیطه تشکیل دهنده سازه سرمایه روان شناختی را به طور جدای از هم مورد بررسی قرار داده اند، اما مطالعات مربوط به سرمایه روان شناختی این سازه ها را در ارتباط با یک دیگر می بینند و مشترکات این متغیرها را در نظر می گیرد - نورمان5 و همکاران ،. - 2010 سرمایه روانشناختی با تکیه بر نقاط قوت افراد به بهبود عملکرد و سازگاری آن ها کمک می کند - رجبی،. - 1393
توجه و تقویت انگیزه درونی و سرمایه روانشناختی کارکنان در بعد فردی و سازمانی ، مستلزم شناسایی عوامل پیشایندی آن می باشد. متغیرهای متعددی می توانند دخیل باشند که رهبری معنوی به عنوان یکی از متغیرها می تواند مورد توجه قرارگیرد. در محیط رقابتی و پرتلاطم امروزی بیشتر سازمانها توجه خود را معطوف به رهبران سازمانی کرده اند و با شجاعت و جسارت خاصی سعی در ایجاد تغییرات بنیادی درون سازمان دارند، چرا که رهبری با ایجاد تغییر سروکار دارد. از این رو نیاز به رهبری مقدس تری به وجودآمده است که چهار عرصه اساسی ماهیت انسان یعنی جسم فیزیکی، ذهن ، سرشت، و روح را در هم ادغام می کند این نیاز منجر به ظهور رهبران معنوی شده است. افراد در چنین سازمان هایی توانمند هستند و صلاحیت دستیابی به چشم انداز روشن سازمانی را به طور نمایانی دارند. بنابراین وجود رهبری معنوی در سازمان ها امری ضروری به نظر می رسد. در مجموع اهمیت و ضرورت معنویت در سازمان آنچنان است که می تواند برای سازمان ها، انسانیت و برای اجتماع، فعالیت و برای محیط، مسئولیت را به ارمغان آورد - نرگسیان، . - 1386
فرای رهبری معنوی را به عنوان ارزش ها، نگرش ها و رفتارهای لازم جهت انگیزش درونی خود و دیگران تعریف کرده است به طوریکه، احساس بقای معنوی از طریق معناداری و عضویت ایجاد می شود ، این امر مستلزم دو چیز است:-1 خلق بینش و بصیرتی است که در آن رهبر و پیروان احساس معنا، هدفمندی و اهمیت میکنند. -2 برقراری و خلق فرهنگ سازمانی بر مبنای ارزش های عشق به هم نوعان که به موجب آن رهبر و پیروان احساس عضویت، درکشدن، مورد قدردانی قرار گرفتن، مراقبت، توجه و تقدیر از خود و دیگران می نمایند - فرای6،. - 2003 هدف از رهبری معنوی خلق چشم انداز و ارزش های متجانس در سطوح فردی، تیمی، سازمانی و در نهایت تقویت سطوح بالاتری از تعهد و بهره وری سازمانی می باشد. رهبری معنوی می تواند با افزایش انگیزش در مهم ترین سرمایه سازمان ها یعنی نیروی انسانی باعث بهبود عملکرد کارکنان و اثربخشی آن ها شود - بل7، . - 2003 فرای تئوری رهبری معنوی - 2003 - را با گنجاندن مفاهیم سلامت انسان مثبت، بهزیستی روانی اخلاقی، رضایتمندی، پارادایم رهبری معنوی را گسترش داد، او اظهار می کند که این حوزه ها یک توافق برای ارزش ها، نگرش ها و رفتارهای ضروری برای سلامت انسان مثبت، بهزیستی روان شناختی، رضایتمندی و درنهایت مسئولیت پذیری ایجاد می کنند. به عبارت دیگر رهبران دارای سرمایه روان شناختی می تواند سرمایه روان شناختی کارکنان خود را به وجود آورند. درواقع رهبری معنوی نه تنها بر توانمندسازی، یادگیری وتعهد کارکنان تأثیر دارد بلکه یک منبع برای بهزیستی روانشناختی و سلامت انسان مثبت میباشد - فرای و ماثرلی8، . - 2006
فرای - 2003 - هفت بعد برای رهبری معنوی معرفی کرده که عبارتند از -1چشم انداز: مقصد واحدهای سازمان و آرمان های آنها را منعکس می کند، به کارها معنا می دهد -2 عشق به نوع دوستی: رهبری معنوی از طریق ایجاد عشق به نوعدوستی بین اعضای گروه برای دنبال کردن چشم اندازی مشترک عمل می کند. -3 امید: امید شوق به چیزی است که انتظار داریم تحقق یابد. -4معناداری: اشاره دارد و منشأ معنا و مقصود در زندگی می شود. افراد نه تنها شایستگی و بزرگی را از طریق کارشان دنبال می کنند، بلکه در آن معنا یا ارزش اجتماعی ایجاد می کنند-5عضویت: عضویت، ساختارهای اجتماعی و فرهنگی را دربرمی گیرد. -6تعهد سازمانی: رهبری معنوی با ایجاد تعهد سازمانی در کارکنان باعث احساس هویت، وفاداری و وابستگی آنان به سازمان می شود و حالتی در فرد به وجود می آورد که فرد، سازمان را معرف خود می داند و آرزوی باقی ماندن در سازمان را دارد. -7بازخورد عملکرد: رهبری معنوی با ارائه غیررسمی عملکرد روزانه کارکنان به آن ها و همچنین بازدیدهای رسمی دورهای، بازخورد عملکرد آنان را فراهم میآورد. - گیوریان، دیندار فرکوش و چرمیان، . - 1390
سپهوند و همکاران - 1392 - در تحقیق خود با استفاده با استفاده از رویکرد معادلات ساختاری به بررسی تاثیر رهبری معنوی بر انگیزش درونی در دانشگاه اصفهان پرداختند. نتایج حاکی از تاثیر گذاری رهبری معنوی بر انگیزش درونی کارکنان است.
نتایج تحقیق صادقی فر و همکاران - - 1393 نشان داد که براساس آزمون همبستگی پیرسون رابطه معناداری بین شش حیطه رهبری معنوی و انگیزش شغلی اساتید مورد مطالعه مشاهده شد. نتایج تحقیق شعبانی بهار و همکاران - 1394 - نشان داد که
