بخشی از مقاله
خلاصه
این پژوهش با هدف تعیین رابطه بین رهبری کاریزماتیک اعضای هیئت علمی با انگیزش تحصیلی دانشجویان دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز با استفاده از روش تحقیق توصیفی، همبستگی انجام گرفت. جامعه آماری تحقیق شامل کلیه اعضای هیئت علمی دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز و کلیه دانشجویان مشغول به تحصیل دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریزاست که تعداد آنها به ترتیب 148 نفر و 2325 نفر میباشد. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده حجم نمونه اعضای هیئت علمی با استفاده از جدول مورگان و فرمول تعدیل، 62 نفرانتخاب و محاسبه شد. برای تعیین حجم نمونه دانشجویان نیز، بدون توجه به جنسیت آنها، از کلاسهای درس هر یک از اعضای هیئت منتخب در حجم نمونه به صورت تصادفی 5 نفر انتخاب شدند که در مجموع تعداد310 نفر محاسبه گردید.
برای گردآوری دادهها از پرسشنامه محقق ساخته رهبری کاریزماتیک و پرسشنامه استاندارد انگیزش تحصیلی استفاده شد. پایایی پرسشنامه رهبری کاریزماتیک 0 /92 و انگیزش تحصیلی 0/87 از طریق تکنیک آلفای کرونباخ بدست آمد. داده ها بوسیله نرم افزارSPSS و با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون تجزیه وتحلیل شدند. نتایج حاصله از تحقیق نشان داد که بین الهام بخشی اساتید با انگیزش تحصیلی دانشجویان رابطه مستقیم و ضعیف معنی داری وجود دارد. بین چشمانداز و بیان ماهرانه آن با انگیزش تحصیلی دانشجویان نیز رابطه مستقیم و ضعیف معنی داری وجود دارد. این رابطه بین حسا سیت نسبت به نیازهای پیروان اساتید با انگیزش تحصیلی دانشجویان دانشکده و همچنین بین برانگیختگی وتحریک ذهنی اساتید با انگیزش تحصیلی دانشجویان نیز برقراراست.
کلمات کلیدی: رهبری کاریزماتیک، انگیزش تحصیلی، الهام بخشی، چشم انداز و بیان ماهرانه آن.
مقدمه
سیمون کوزنتز برنده جایزه نوبل 1971 می گوید:90 درصد از توسعه در کشور های صنعتی به دلیل افزایش سرمایه نبوده است، بلکه به سبب بهبود زمینه های انسانی،مهارت، کاردانی، مدیریت و... بوده است. ظرفیت های انسانی به عوض سرمایه، عامل نخست در فرایند توسعه بوده است. ثروت و سرمایه اصیل هرکشوری نیروی انسانیمتخصص آن کشور است نه منابع طبیعی و فیزیکی. نیروی انسانی متخصص نیز برای کار و ابتکار به انگیزه نیاز دارد. انسان ها مانند معادن طلا و نقره هستند. نیروی عظیماستعداد و خلاقیت انسان ها جزء در پرتو انگیزش شکوفا و بارور نمی شود - خدیوی،. - 1386رهبران در ایجاد احساس خوب نسبت به خودمان و انتخاب هایی که می کنیم، توانایی های منحصر به فردی دارند.
معمولا به خاطر ریسک های بالقوه کاری و سایر مسائل، به رهبری نیاز داریم تا با پیروی از او به جایی برسیم که خود به تنهایی از رسیدن به آن ناتوانیم . رهبران پل های می سازند و ما را تشویق می کنند تا با استفاده از این پل ها برای رسیدن از امروز به فردا، با آنان همراه باشیم - گیلی،. - 1390روز به روز بر تعداد تحقیقاتی که نشان می دهد میان رهبری کاریزماتیک و عملکرد بالا و رضایت شدید پیروان، رابطه قابل توجهی وجود دارد افزوده می شود. مردمی که برای رهبران کاری زماتیک کار می کنند، تحریک شده اند تا بیشتر از معمول تلاش کنند و به دلیل احترامی که برای رهبر قائل هستند، رضایت بیشتری از خود بروز می دهند. همچنین به نظرمی رسد سوداوری سازمان هایی که مدیران عامل کاریزماتیک دارند، بالاتر است. نمرات دانشجویان اساتیدی که کاریزماتیک هستند نیز بالاتر است - رابینز و جاج، . - 1389
رهبری کاریزماتیک: شکلی از جذاب بودن شخصی است که الهام بخش حمایت و اطاعت بوده، و می تواند موجب موفقیت بیشتر رفتار سرپرستی که از این ویژگیبرخوردار است در مقایسه با رفتار سرپرستی که بدون این ویژگی است، گردد - حقیقی و همکاران،. - 1390 وبر رهبری کاریزماتیک را کیفیت خاص یک فرد از تواناییالهام بخشی و نفوذ در دیگران تعریف کرده است - هاگتون، . - 2010 ماکس وبر - - 1947 کاریزما را یک ویژگی شخصیتی خاص در افراد که در نتیجه آن فرد از انسانهای عادی متمایز شده و طوری رفتار می کند که گویا موهبت قدرتی، ماوراء طبیعی و مافوق بشری به او اعط ا شده و یا حداقل دارای قدرت با ویژگی های منحصربه فردی است می داند. این ویژگی ها برای افراد عادی قابل دسترس نیست، به همین دلیل آن را دارای سرمنشا الهی و ستودنی دانسته و فرد حائز آن را رهبر تلقی میکنند.
به گفته وبر - 1968 - ، یک رهبر زمانی کاریزماتیک است که او " فوق العاده در نظر گرفته شده و به مانند موهبتی با کیفیات و نیروهای ماورای طبیعی و بشری و یا حتی بطور خاصی استثنایی رفتار شود". بنابراین، رهبر کاریزماتیک ممکن است زیردستان خود را سحرکرده؛ در نتیجه، احتمال دارد زیردستان رهبری را دنبال کنند که کاریزماتیک است - نقل از وو و ونگ،. - 2012 رهبری یک فرایند اجتماعی از تحت نفوذ قرار دادن اعمال است که شامل دو یا چند نفر می شود - یوکل و ون فلت،1990، نقل از جکسون و جانسون،. - 2012رهبران کاریزماتیک، پیروان را با تعیین اهداف و انتظارات بزرگ و عالی ، توانمند می سازند و اغلب فداکاری های شخصی را زیادتر می کنند تا به اهداف گروه برسند.در واقع، رهبران کاریزماتیک اغلب انتخاب شده هستند - اتلین و همکاران،. - 2012 رهبران کاریزماتیک کمیاب هستند. رهبران کاریزماتیک بی نظیر و منحصر به فردهستند، هر یک دارای جنبه های بخصوصی برای قدرت و نیرو دادن هستند.
آنها با ارزش و گرانبها هستند و از ارزش و بها آنها به سازمان ها نیز افزوده می شود - برانداو،. - 2012 تحقیقات نشان داده که شخصیت هم با رهبری کاریزماتیک مرتبط است. رهبران کاریزماتیک برون گرا، مطمئن به خود و موفقیت گرا هستند. - رابینز و جاج،. - 1389 برون گرایی به طور مثبت مربوط به رهبری کاریزماتیک است. در مطالعات انجام شده توسط دوریز - 2008 - قوی ترین و مهم ترین لازمه رهبری کاریزماتیکبرونگرایی بود - دوریز و همکاران، . - 2012 با وجود این که گروه اندکی معتقدند کاریزما ارثی بوده و به همین جهت قابل یادگیری نیست. اما اکثر متخصصین بر اینباورند که می توان به مردم آموزش داد تا از خود رفتارهای کاریزماتیک بروز دهند و بدین ترتیب از مزایای ملقب شدن به لقب - - رهبر کاریزماتیک - - سود ببرند - رابینزو جاج، . - 1389کوهن - 2012 - مهارتهای رهبری کاریزماتیک را این چنین بیان می کند:
طرز بیان : وظیفه کلیدی و اصلی رهبری کاریزماتیک رساندن مطلب است. هر کلمه و عبارت باید تاثیری در شنونده گذاشته و به دل او بنشیند. مارک زنی: با اصلاح و بهترکردن مارک ظاهری، شما در دیدگان افراد متمایزتر و با کفایت تر می شوید.
عطوفت و مهربانی: رهبری کاریزماتیک بودن تحسین و احترام را در ذهن هر کسی شکل میدهد، خواه موافق با مقام و منصب شما باشند و یا نباشند. برای تقویت کردن تواناییهای رهبری کاریزماتیک شما باید به آنچه که بیان می کنید معتقد باشید و باور کنید. اگر چنین بکنید، بیشتر در مقابل چشمان شنوندگان خود باارزش می شوید - کوهن،. - 2012
کانگر و کانونگو - 1998 - ویژگی های کلیدی رهبران کاریزماتیک را این گونه ذکر کرده اند:
چشم انداز و بیان ماهرانه آن: دارای چشم انداز هستند به عنوان هدف آرمانی مطرح شده و آینده ای را ترسیم می کنند که از وضعیت فعلی بهتر است، می تواننداهمیت چشم انداز را به شکلی بیان کنند که اهمیت آن برای دیگران به وضوح قابل درک باشد.
ریسک شخصی: برای دستیابی به چشم انداز، حاضرند به شخصه ریسک کنند، هزینه های سنگین تر را تحمل کرده و حتی خود را فدا کنند.حساسیت نسبت به نیازهای پیروان: توانایی های دیگران را تشخیص داده و خود را نسبت به نیازها و احساسات آنها متعهد می دانند.
رفتارهای خلاف عرف: رفتارهایی بروز می دهند که جدید بوده و باهنجارها در تقابل است - کانگر و کانونگو، نقل از رابینز و جاج ،. - 1389
ابعاد رهبری کاریزماتیک به شرح زیر می باشند:
الهام بخشی:ازعلائم ونشانه ها برای تاکید برتلاشها استفاده می کند،انتظارات بالا را با دیگران در میان می گذارد و هدفهای مهم را بطور ساده بیان می کند - شرموهورن و همکاران،. - 1386
چشم انداز و بیان ماهرانه آن: دارای چشم اندازی هستند که به عنوان هدف آرمانی مطرح شده و آیندهای را ترسیم می کنند که از وضعیت فعلی بهتر است و می توانند اهمیت چشم انداز را به شکلی بیان کنند که اهمیت آن برای دیگران به وضوح قابل درک باشد - رابینز و جاج ،. - 1389
حساسیت نسبت به نیازهای دیگران: توانایی های دیگران را تشخیص داده و خود را نسبت به نیازها و احساسات آنها متعهد می داند - کانگر و کانانگو، . - 1998 برانگیختگی و تحریک ذهنی: در انرژی بخشی به پیروان در جهت ارتقا خلاقیت و نوآوری قوی بوده تفکر و تصور زیر دستان تاثیر جدی داشته ، هوش، عقلانیت و مشکل گشایی از روی دقت را بهبود می بخشد - خدیوی،. - 1386
انگیزش
انگیزش انسان اعم از خود آگاه یا ناخود آگاه ناشی از نیازهای اوست. انگیزه یا نیاز عبارت است از حالتی درونی که انسان را به انجام یک سری فعالیت وا می دارد. بعضی از نیازها مانند نیازهای زیستی جزء نیازهای اولیه بوده و برخی نیازها مانند نیازهای روانی جزء نیازهای ثانویه می باشند، که شدت آنها در افراد مختلف متفاوت است. بنابراین، اثربخش بودن فعالیت های مدیریت به تمایلات افراد درون سازمان در انجام وظایف محوله به آن ها بستگی دارد. از سوی دیگر، همه رفتارهای افراد هدف دار است. در واقع، دو عامل رفتار را شکل می دهند، یکی انگیزه و دیگری هدف - سید جوادین،. - 1390
انگیزش عبارت است از نتیجه تلفیق و رابطه مناسب فرد با موقعیت، یا وضعیتی که در آن قرار می گیرد. درتعریف دیگر آورده شده است که میل به کوشش زیاد برای تامین هدف های سازمان به گونه ای که این تلاش به خاطر ارضای برخی از نیازهای فردی نیز باشد. بنابراین، اگر انگیزه ها شناسایی شود و از سوی مدیران اقداماتی انجام گیرد که کارکنان احساس کنند بین اهداف فردی و اهداف سازمانی همخوانی وجود دارد، سیستم انگیزشی سازمان موفق خواهد بود. لذا در تعاریف انگیزش این اصل مهم گنجانده شده که بین نیازهای فردی با اهداف سازمانی سازگاری وجود دارد - رابینز،به نقل از زارعی،. - 1391انگیزش مجموعه نیروهای پیچیده ای است که شامل سائق ها، حالات تنش، نیازها یا دیگر مکانیسمهایی که فعالیت اختیاری را برای کسب اهداف مشخصی شروع و حفظ می کنند، می باشد - هوی و میکسل،. - 1382
در تعاریف گوناگون، اغلب انگیزش با واژه هایی نظیرمیل، خواست، آرزو، هدف، نیاز، سائق، انگیزه مواجه می شویم. رایج ترین آنها در روانشناسی مفهوم انگیزه است. انگیزه یک وضع روانی است که رفتار را در جهت هدف یا هدف هایی نیرو می دهد، فعال می سازد، به حرکت در می آورد، هدایت می کند و بالاخره آن را در مسیر هدف قرار می دهد. برای فهم انگیزش رابطه بین نیازها، سائق ها و هدف ها را مورد توجه قرار می دهیم - علاقه بند،. - 1386انگیزش نیرویی است که انسان را برای ارضای نیازها، برآورده شدن خواسته ها و ایجاد گرایش هایی که تعیین کننده رفتار نو هستند سوق می دهد و در نتیجه یک حالت تعادل را در فرد به وجود می آورد - خدیوی،. - 1386دامنه وسیعی از انواع انگیزه های تحصیلی شناسایی شده است. به این ترتیب می توان طبقه بندی های متفاوتی از انگیزه ی تحصیلی ارائه نمود.
طبقه بندی انگیزه های تحصیلی ازنظر اهداف:
انگیزه تحصیلی بیرونی: بعضی از دانش آموزان برای رسیدن به باز شناسی اجتماعی، خشنود سازی والدین و یا رسیدن به پاداشهای بیرونی مانند نمرات خوب برانگیخته می شوند. انگیزه تحصیلی بیرونی اگرچه ممکن است برای دانش آموزان موثر باشد، اما تاکید زیاد و استفاده نابه جا از این شیوه می تواند پیامد های منفی زیادی را به همراه داشته باشد.انگیزه تحصیلی درونی: بعضی از دانش آموزان جهت ارضای نیازهای درونی خود عمل ویژه ای را انجام می دهند. اطلاعات و باورهای آموخته شده درباره ی خود مثل خود پنداره ی فرد درباره این که "من در ریاضیات قوی نیستم" نقش اساسی در یادگیری و انگیزه تحصیلی او دارد - مصطفوی،. - 1387
طبقه بندی انگیزه های تحصیلی از نظر کیفیت:
انگیزه های تحصیلی خوشایند: این انگیزه ها و رویدادهای مثبت در جهت کسب امتیاز انجام میشوند.
انگیزه های تحصیلی نا خوشایند: رویدادهای منفی و ناخوشایندی هستند که جهت فرار از این عوامل، شخص به تحصیل می پردازد.
طبقه بندی انگیزه های تحصیلی از نظر مدت:
انگیزه های تحصیلی کوتاه مدت: مدت این انگیزه ها محدود هستند برای مدت کوتاهی جزو انگیزه تلقی می شوند و بعد از دستیابی به آن یا با تغییر شرایط از بین می روند.
انگیزه های تحصیلی بلند مدت: این نوع از انگیزه ها بلند مدت و طولانی می باشند و ممکن است سال های سال برای یک فرد انگیزه باشند - همان منبع - .
انگیزه پیشرفت تحصیلی
از دیدگاه آموزشی، انگیزه ساختاری چند وجهی است که با یادگیری و پیشرفت تحصیلی مرتبط است - سالیوان، . - 1385تفاوت ها و برداشت های متعددی از انگیزش وجود دارد. در حوزه آموزش، انگیزه یک پدیده سه بعدی است که در برگیرنده باورهای شخص درباره توانایی انجام فعالیت مورد نظر، دلایل یا اهداف فرد برای انجام آن فعالیت و واکنش عاطفی مرتبط با انجام آن فعالیت می باشد - استاپیک،. - 1379صاحب نظران، انگیزش را به دوگروه اصلی، یعنی انگیزه درونی و بیرونی تقسیم کرده اند . انگیزه درونی جذابیت لازم را برای انجام یک فعالیت، ایجاد کرده در حالی که فرد تحت تاثیر انگیزه بیرونی با هدف مستقلی به فعالیت خاصی دست می زند - سالیوان،. - 1385یکی از سازه های اولیه ای که برای تبیین این انگیزش ارائه کرده اند، انگیزش پیشرفت تحصیلی است. انگیزه پیشرفت تحصیلی به رفتارهایی اطلاق می شود که منجر به یادگیری و پیشرفت می گردد - مثلی،. - 1386
به عبارت دیگر، انگیزش پیشرفت تحصیلی، تمایل فراگیر است، به آن که کاری را در قلمروخاصی به خوبی انجام دهد و عملکردش رابطور خود جوش ارزیابی کند. غالب رفتارهایی که انگیزش تحصیلی را نشان می دهند عبارتند از پافشاری به انجام تکالیف دشوار، سخت کوشی یا کوشش در جهت یادگیری در حد تسلط و انتخاب تکالیفی که به تلاش نیاز دارد - عابدی،. - 1387بنابراین، انگیزش پیشرفت تحصیلی، یا به عبارتی انگیزش درونی، یک حالت روان شناختی است و هنگامی حاصل می شود که انسان خود را دارای کفالت لازم و خود مختاری ادراک بداند - همان منبع - .به دلیل تاثیر انگیزش پیشرفت تحصیلی در موفقیت دانشجویان، در دهه های اخیر، روان شناسان در صدد بررسی و شناسایی عوامل موثر در انگیزش پیشرفت تحصیلی بوده اند. یافته ها ی پژوهش آنان نشان داد که متغیرهای شخصیتی، خانوادگی، دانشگاهی ، اجتماعی با این سازه مرتبط می باشند - مثلی،. - 1386
- هاشمی و همتی - - 1390 مقاله ای تحت عنوان بررسی عوامل موثر برانگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد لامر ارائه داده اند. این تحقیق از نوع توصیفی-پیمایشی است. یافته های تحقیق نشان دادکه عامل شخصیتی بیشترین سهم را درانگیزش پیشرفت تحصیلی دانشجویان دارد و پس از آن به ترتیب، عوامل آموزشی،فرهنگی - اجتماعی، جغرافیایی قراردارند.
