بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر به منظور رابطه سرمایه روانشناختی با سبکهای مقابلهای دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج طراحی شده است. بدین منظور 374 نفر از دانشجویان به صورت نمونه گیری خوشهای چند مرحله¬ای انتخاب شدند. در پژوهش حاضر از دو پرسشنامه مقابله با موقعیت های فشار زا اندلر و پارکر - 1990 - و پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز و همکاران - PCQ - که روایی آنها قابل تایید است استفاده شده است. پایایی پرسشنامه سبک های مقابله با استرس طبق یافته های فتوت احمدی - 1380 - ، در گروه دانشجویان از آلفای کرونباخ استفاده شده است که در مقابله مساله مدار پسران 0/92 و دختران 0/85 و هیجان مدار پسران 0/82 و دختران 0/85 و دختران 0/82 به دست آمده است؛ همچنین پایایی پرسشنامه سرمایه روانشناختی بر اساس آلفای کرونباخ 0/85 محاسبه گردید.
برای سنجش ارتباط بین متغییرهای پژوهش، از آزمونهای آماری توصیفی، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون خطی استفاده شده است. نتایج آزمون نشان داد که رابطه معنی داری بین سبک مقابله متمرکز بر مساله و سه بعد سرمایه روانشناختی یعنی امید، خوش بینی، خودکارآمدی؛ بین سبک مقابله متمرکز بر هیجان و هر چهار بعد سرمایه روانشناختی - امید، خوش بینی، خودکارآمدی و تاب آوری - و ی ک بعد از چهار بعد سرمایه روانشناختی یعنی خوش بینی با مقابله اجتنابی وجود دارد.
مقدمه
روانشناسی مثبت نگر به عنوان رویکردی تازه در روان شناسی بر فهم و تشریح شادمانی و احساس ذهنی بهزیستی و همچنینی پیش بینی دقیق عواملی که بر آن ها موثرند تمرکز دارد .[1] سرمایه روانشناختی شاخص های روانشناسی مثبت گرایی می باشد که با ویژگی هایی از قبیل باور فرد به توانایی هایش برای دستیابی به موفقیت، داشتن پشتکار در دنبال کردن اهداف، ایجاد اسنادهای مثبت درباره خود و تحمل کردن مشکلات تعریف می شود .[
2] همچنین برخوردار بودن از سرمایه روانشناختی، افراد را قادر می سازد تا علاوه بر مقابله بهتر در برابر موقعیت های استرس زا، کمتر دچار تنش شده، در برابر مشکلات از توان بالایی برخوردار باشند، به دیدگاه روشنی در مورد خود برسند و کمتر تحت تأثیر وقایع روزانه قرار بگیرند، لذا اینگونه افراد دارای سلامت روانشناختی بالاتری نیز هستند. سلیگمن معتقد است که سرمایه روانشناختی، جنبه های مثبت زندگی آدمی را در بر می گیرد. او معتقد است که سرمایه انسانی و اجتماعی آشکار بوده، به آسانی قابل مشاهده است و می توان آن را به سادگی اندازه گیری و کنترل کرد. در حالیکه سرمایه روانشناختی، بیشتر بالقوه بوده، اندازه گیری و توسعه آن دشوار است.
بنابراین سرمایه روانشناختی شامل درک شخص از خودش، داشتن هدف برای رسیدن به موفقیت و پایداری در برابر مشکلات تعریف می شود. سرمایه روانشناختی، سازه ای ترکیبی و به هم پیوسته است که چهار مؤلفه ادراکی- شناختی یعنی امید، خوشبینی ، خودکارآمدی و تاب آوری را در برمی گیرد. این مؤلفه ها در یک فرایند تعاملی و ارزشیابانه، به زندگی فرد معنا بخشیده، تلاش فرد برای تغییر موقعیت های فشارزا را تداوم می دهد و او را برای ورود به صحنه عمل آماده نموده، مقاومت و سرسختی وی در تحقق اهداف را تضمین می کند .[3]
مفهوم مقابله برای اولین بار در سال 1996 توسط لازاروس معرفی شد. او معتقد بود، افراد به منظور کنار آمدن با مشکل و جلوگیری از پیامدهای منفی در شرایط تنیدگی زا، از سبک های مقابله ای استفاده می کنند. لازاروس و فولکمن سبک های مقابله ای را تلاش های شناختی و رفتاری تعریف می کنند که در ی ک موقعیت استرس زا به کار گرفته می شود. آن ها انواع مقابله را بر مبنای کانون مقابله به دو گروه تقسیم کرده اند، مقابله متمرکز بر مسئله و مقابله متمرکز بر هیجان. گروه اول پاسخ های مقابله ای هستند که قصدشان از میان برداشتن مشکل یا تعدیل آن است، در حالی که پاسخ های دوم در صددند تا پیامدهای هیجانی عامل استرس زا را مهار کنند.
افراد برای مقابله با استرس از سبک های مختلفی استفاده می کنند. انتخاب سبک های مقابله ای مناسب در برابر فشارهای روانی می تواند از تاثیر فشارها بر سلامت روان کاسته و در نتیجه به سازگاری هرچه بیشتر فرد منجر شود بنابراین مدیریت کردن استرس بسیار حیاتی و مهم است که اگر صورت نگیرد، استرس شدیدتر می شود .[4] صاحب نظران معتقدند که استرس یکی از عواامل موثر بر سلامت فیزیولوژیک و روانی و منشاء 50 تا 80 درصد بیماری ها است.
میزان شیوع اختلالات سلامت عمومی در دانشجویان کشورهای پیشرفته 10-12 درصد می باشد که صرف نظر از شدت آن به عنوان یکی از علت های مهم اخراج، شکست تحصیلی و ترک تحصیل دانشجویان شناخته شده است. همچنین شیوه های مقابله با استرس یعنی فرآیندی که بوسیله آن افراد مسائل تاشی از استرس و هیجان منفی ایجاد شده را تحت کنترل خود در می آورند جایگاه بسیار مهمی را به خود اختصاص داده است .[5] به طور کلی، شناسایی ویژگی های مقابله ای یکی از موضوع های مورد بررسی در جوانان و نوجوانان می باشد که کمبود در این زمینه می تواند پیامدهای زیانباری مانند افسردگی و خودکشی را به دنبال داشته باشد. سبک های مقابله ای با پارامترهایی همچون سلامت روان، استرس و افسردگی بررسی شده است.
گودرزی و معینی رودبالی - 1385 - پژوهشی را با هدف بررسی رابطه سبک های مقابله ای سلامت روانی در دانش آموزان دبیرستانی انجام دادند و نتایج آن ها نشان داد که سبک های مقابله ای توانستند شاخص های سلامتی را پیش بینی کنند .[6] آزادی، اکبری بلوطبنگان، واعظفر و رحیمی - 1393 - پژوهشی را با هدف نقش سبک های مقابله ای و خودکارآمدی در استرس شغلی پرستاران شاغل در بیمارستان انجام دادند و دریافتند که برای به حداقل رساندن استرس پرستاران و بهبود فرآیند انجام کار، آموزش سبک های مقابله با استرس بسیار کارآمد است .
7] فرامرزی، عابدی و کریمی - 1392 - پژوهشی در رابطه سبک های مقابله ای با افسردگی نوجوان انجام دادند و بیان داشتند که سبک های مقابله ای مسئله محور، هیجان محور و ناکارامد توانایی پیش بینی معنادار افسردگی نوجوانان را دارند .[8] با توجه به مطالب ذکر شده، این پژوهش به منظور بررسی رابطه بین سبک های مقابله ای و سرمایه روانشناختی در قالب یک فرضیه اصلی و و سه فرضیه فرعی طراحی شده است.
فرضیات پژوهش فرضیه اصلی
بین سبک های مقابله ای و ابعاد سرمایه روانشناختی - امید، تاب آوری، خودکارآمدی، خوش بینی - دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی رابطه وجود دارد.
فرضیه های فرعی
· بین سبک مقابله متمرکز بر مسئله و ابعاد سرمایه روانشناختی - امید، تاب آوری، خودکارآمدی، خوش بینی - رابطه وجود دارد.
· بین سبک مقابله متمرکز بر هیجان و ابعاد سرمایه روانشناختی - امید، تاب آوری، خودکارآمدی، خوش بینی - رابطه وجود دارد.
· بین سبک مقابله اجتنابی و ابعاد سرمایه روانشناختی - امید، تاب آوری، خودکارآمدی، خوش بینی - رابطه وجود دارد.
مدل پژوهش
با توجه به موضوع پژوهش جاری با عنوان »رابطه سرمایه روانشناختی با سبک های مقابله ای دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج« باید یک مدل برای روشن شدن روند کار در نظر گرفت. با توجه به این مسئله که این پژوهش دارای دو متغیر، سرمایه روانشناختی و سبک های مقابله ای است، و همچنین برای سنجش این متغیرها از دو پرسشنامه استاندارد اندلر و پارک برای سبک های مقابله ای، که دارای سه زمینه اصلی برای پارامتر مورد سنجش است، و پرسشنامه لوتانز برای سرمایه روانشناختی، در نهایت مدل زیر به عنوان مدل مورد نظر برای پژوهش در نظر گرفته شد.
روش شناسی پژوهش
باتوجه به اینکه هدف از انجام این پژوهش بررسی رابطه بین سرمایه روانشناختی با سبکهای مقابلهای دانشجویان می باشد، و با استفاده از نتایج این پژوهش سعی در بهبود و توسعه دیدگاه می شود، می توان گفت این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی است. به لحاظ اینکه در این پژوهش برای جمع آوری اطلاعات علاوه بر پرسشنامه از اسناد، مدارک، کتب، مقالات، پایان نامه ها و همچنین پایگاه های اطلاعاتی اینترنتی نیز جهت جمع آوری اطلاعات درخصوص تاریخچه و ادبیات موضوع پژوهش استفاده شده است، لذا پژوهش حاضر از نظر ماهیت و روش، پژوهشی توصیفی از نوع پیمایشی می باشد.جامعه آماری پژوهش حاضر شامل کلیه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج در سال تحصیلی 1393-94 می باشد که بر اساس آمار به دست آمده، حدوداً برابر با 13000 نفر می باشد که حجم نمونه با استفاده از جدول مورگان تعداد 374 نفر محاسبه شده است. جهت نمونه گیری از بین جامعه آماری، از روش نمونه گیری خوشهای چند مرحلهای استفاده شده است.
روش شناسی پژوهش
در این پژوهش از پرسشنامههای سنجش مقابله با موقعیت های فشار زا - CISS - توسط اندلر و پارکر - 1990 - شامل 48 سوال و پرسشنامه سنجش سرمایه روانشناختی لوتانز و همکاران - PCQ - شامل 29 سوال در مقیاس طیف لیکرت برای بدست آوردن داده های میدانی پژوهش استفاده گردیده است.
پرسشنامه سنجش مقابله با موقعیت های فشار زا - CISS -
پرسشنامه مقابله با موقعیت های فشار زا اندلر و پارکر - 1990 - شامل 48 ماده است. این پرسشنامه سه بعد دارد که در جدول - 1 - ابعاد آن و نیز سوالات مربوط به هر بعد ارائه گردیده است. دامنه تغییرات سه نوع رفتار رویارویی به این شکل است که نمره ی هر یک از رفتارهای رویارویی سه گانه یعنی مسئله مدار، هیجان مدار و اجتنابی از 16 تا 80 است. به عبارتی شیوه رویارویی غالب فرد با توجه به نمرهای که در آزمون کسب می کند مشخص می شود. یعنی هر کدام از رفتارها نمره ی بالاتری را کسب کند، آن رفتار به عنوان شیوه رویارویی فرد در نظر گرفته میشود. پایایی پرسشنامه سبک های مقابله با استرس در گروه دانشجویان از آلفای کرونباخ استفاده شده است که در مقابله مساله مدار پسران 0/92 و دختران 0/85 و هیجان مدار پسران 0/82 و دختران 0/85 و دختران 0/82 به دست آمده است .[9]
روش شناسی پژوهش
در این پژوهش از پرسشنامه های سنجش مقابله با موقعی ت های فشار زا - CISS - توسط اندلر و پارکر - 1990 - شامل 48 سوال و پرسشنامه سنجش سرمایه روانشناختی لوتانز و همکاران - PCQ - شامل 29 سوال در مقیاس طیف لیکرت برای بدست آوردن داده های میدانی پژوهش استفاده گردیده است.
پرسشنامه سرمایه روانشناختی لوتانز - PCQ -
پرسشنامه سرمایه روانشناختی - PCQ - شامل 24 سوال است. این پرسشنامه چهار بعد دارد که در جدول - 2 - ابعاد آن و نیز سوالات مربوط به هر بعد ارائه گردیده است. برای بدست آوردن نمره سرمایه روانی ابتدا نمره هر خرده مقیاس به صورت جداگانه بدست میآید و سپس مجموع آنها به عنوان نمره کل سرمایه روانشناختی محسوب می شود. نتایج تحلیل عاملی تأییدی حاکی از این بود که این آزمون دارای عوامل و سازههای مورد نظر سازندگان آزمون است. میزان پایایی این پرسشنامه بر اساس آلفای کرونباخ 0/85 میباشد .[10]
روشها و ابزار تجزیه و تحلیل دادهها
جهت تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده در بخش آمار توصیفی از تکنیکهای محاسبه فراوانی، درصد و میانگین ها برای ویژگی های عمومی پاسخ دهندگان استفاده شده است. در بخش آمار استباطی از آزمون t دو نمونه ای برای گروه های مستقل، ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون خطی با استفاده از نرم افزار آماری spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند.
نتایج نتایج توصیفی
در این بخش شاخص های فراوانی، درصد فراوانی نسبی مربوط به اطلاعات دموگرافیک جامعه آماری - جنسیت، سن، تاهل، میزان تحصیلات، سابقه اشتغال، پست سازمانی و حوزه کاری - بررسی می شود که در جداول - 3 - و - 4 - ، وضعیت آنها آمده است.
نتایج استنباطی
در این بخش به منظور تحلیل داده های پژوهش و استنباط آماری از تحلیل های مختلفی استفاده گردیده است.بعد از توصیف متغیرها و پاسخ های بدست آمده از جامعه آماری در این بخش به بررسی فرضیه های مطرح شده و آزمون آماری مورد استفاده در پژوهش پرداخته شده است. به بیان دیگر در این فصل به تحلیل یافته های بدست آمده پرداخته می شود تا از نظر آماری بتوان صحت و سقم فرضیات را مورد بررسی قرار داد.
