بخشی از مقاله
چکیده
امروزه اخلاق کار یکی از عوامل کلیدی موفقیت سازمان ها است به طوریکه رویکرد دنیای مدرن امروزی را میتوان بازگشت به عقلانیت و اخلاق دانست درواقع نقش ارزشهای اخلاقی در موفقیت سازمانهای امروزی ثابتشده است. این پژوهش باهدف بررسی تأثیر اخلاق کار اسلامی بر عملکرد شغلی فردی با در نظر گرفتن نقش واسطه گرایی رضایت شغلی و انگیزش درونی در بین کارکنان سازمان ثبت احوال استان همدان انجام شد. پژوهش ازنظر ماهیت و روش در دسته تحقیقات همبستگی قرار دارد و ازلحاظ هدف شناختی یک پژوهش کاربردی و مبنای پژوهش کمی است.
جامعه آماری این پژوهش تمامی کارکنان سازمان ثبت احوال استان همدان هست حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران100 نفر به دست آمد. بهمنظور جمعآوری دادهها از یک پرسشنامه 26 سؤالی استفاده شد که مشتمل بر متغیرهای پژوهش بوده است. روایی سؤالات پژوهش توسط خبرگان مورد تائید واقع شد همچنین برای بررسی پایایی از روش الفای کرون باخ استفاده شد که الفای محاسبهشده برابر با 0.89 به دست آمد که نشاندهنده تائید پایایی ابزار اندازهگیری است.
برای بررسی فرضیههای پژوهش از نرمافزارهای spss22 و نرمافزارsmartPLS استفادهشده است. نتایج تجربی این پژوهش نشان میدهد اخلاق کار اسلامی تأثیر قوی و مثبتی بر عملکرد شغلی کارکنان دارد سایر نتایج فرضیهها و سطوح برازش مدل پژوهش، به همراه نتیجهگیریهای تفصیلی و پیشنهادها اجرایی در پایان مقاله آورده شده است.
مقدمه
در آغاز قرن بیست و یکم میلادی، با توجه به تحولات عمیق و شگفتی که رخ داده، توجه کردن به ارزش ها و به طور خاص ارزش های اخلاقی در کسب وکار و تعاملات انسانی و سازمانی بیش از هر زمان دیگری احساس می شود - . - Alston,2007 شکست شرکتهای بزرگی همچون انرون1، آرتو اندرسن2 و ورلدکام3 لزوم توجه به مسائل اخلاقی و مطالعه اخلاق کار را بیش از بیش برجسته کرده است
ازاین رو موضوعات اخلاقی به طور گسترده و روزبه روز در زندگی کاری، حرفهای، فعالیتهای سازمانی و همچنین در میان پژوهشگران اهمیت زیادی پیدا کرد و بسیاری از کشورها در جهان صنعتی به این موضوع پی برده اند که بی اعتنایی به مسائل اخلاقی و فرار از مسئولیت ها و تعهدات اجتماعی، به از بین رفتن سازمان ها می انجامد. به همین دلیل، بسیاری از شرکت های موفق برای تدوین استراتژی اخلاقی احساس نیاز کرده و به این باور رسیده اند که باید در سازمان یک فرهنگ مبتنی بر اخلاق رسوخ کند .
ازاین رو، کوشیدهاند به تحقیقات درباره اخلاق جایگاه ویژهای بدهند اما نکته مهم این است که بیشتر مطالعات انجامشده در حوزه اخلاق کار، بر تجارب کسب وکارهای کشورهای غربی استوار است و اهمیت اخلاق کار اسلامی در سازمان های جوامع اسلامی کمتر تبیین شده است با توجه به این که اهمیت اخلاق کار در اسلام بسیار مورد تأکید است متأسفانه در جامعه ما برخلاف تأکیدات فراوان کتاب های دینی ما ازجمله قرآن بر اخلاق در جنبه های مختلف زندگی ازجمله در زندگی فردی ، اجتماع مخصوصاً در محیط کار، متأسفانه کمتر به اخلاق و اخلاق کار توجه می شود.
درحالی که در غرب، اخلاق کار به عنوان یک موضوع مهم در مدیریت موردتوجه است،اسلام به دنبال نهادینه سازی اخلاق در بافت جامعه است به طوری که پیامبر اکرم میفرماید من برای تکامل اخلاق فرستادهشدهام
در اسلام اخلاقیات و اصول اخلاقی از بحثهای است که استفاده از آن در جامعه مورد تأکید است - . - Meymand et al , 2016 اخلاق کار اسلامی موضوع بسیاری مهمی است که در سالهای اخیر با توجه به جهانیشدن کسب وکار و توسعه مفاهیم اخلاق وارد ادبیات مدیریت شده است ازاین رو اخلاقیات به عنوان مجموعه ای از ارزش ها، بایدها و نبایدها میتواند نقش مهمی را در مدیریت اثربخش سازمان ها ایفا کند.
ریزک - 2008 - 1 در تبیین اهمیت اخلاق کار اسلامی می گوید در قرآن کریم و دیگر جنبه های شریعت، راه های زیادی برای ساختن یک رویکرد اسلامی معتبر در اخلاق وجود دارد که میگوید" اشتغال در فعالیتهای اقتصادی یک تکلیف است. اخلاق کار در اسلامی سزاوار یک تحقیق جدی است زیرا که آنیک آرمان است که مسلمانان به دنبال تحقق بخشیدن به آن هستند
قران کریم، سنت پیامبران و رفتار امامان منابع اصلی کدهای اخلاقی و مدلهای اخلاقی هستند ازاینرو انجام تحقیقاتی بر روی اخلاق کار اسلامی و احیای استفاده از اخلاق کار اسلامی و ایجاد مدلهای اخلاق اسلامی در کسبوکارهای بینالمللی اهمیت زیادی دارد. این پژوهش به دنباله تبیین نقش اخلاق کار اسلامی در پیش بینی عملکرد شغلی کارکنان سازمان ثبتاحوال استان است ازآنجاکه کارکنان سازمان ثبتاحوال بهعنوان قشر مهمی از نیروی فعال جامعه، و با توجه به اینکه این سازمان در ردیف سازمان حاکمیتی کشور قرارگرفته است و به دلیل گستردگی وظایف قانونی این سازمان، لزوم توجه به مسائل اخلاقی در این سازمان ها از اهمیت بسیاری برخورد دارد ازاین رو مسئله اصلی این پژوهش این است که اخلاق کار اسلامی چه تأثیر بر عملکرد شغلی کارکنان سازمان ثبتاحوال استان همدان دارد؟
مبانی نظری تحقیق
اخلاق کار اسلامی
کلام الهی و آموزه های پیامبر اکرم - ص - و ائمه اطهار، مبین این است که اخلاق کار اسلامی به انکار زندگی مادی و تلاش برای آن نمیپردازد، بلکه کار را برای تحقق و تکامل زندگی لازم میداند و به تلاش اقتصادی و کاری توجه زیادی دارد. فداکاری برای کار را ارزش میداند و معتقد است افراد برای انجام کاری که در توان آنهاست، حداکثر تلاش خود را بکنند
دیدگاههای اخلاق کار اسلامی به کار فضلت و شرافت بخشیده و آن را بسان عبادت در نظر گرفته است. کار در اسلام بهعنوان یک ارزش در سایه نیازهای بشر و لزوم ایجاد تعادل در زندگی فردی و اجتماعی در نظر گرفته میشود
اخلاق کار اسلامی بهمنزله رفتار افراد در محل کار با توجه به چارچوب اسلامی است که شامل تلاش، فداکاری، همکاری، مسئولیت، روابط اجتماعی و خلاقیت فرد میشود و زمانی که نگرش و رفتار فرد سازگار با قوانین و مقررات دین باشد منجر به ارتباط نزدیک با خدا میشود - . - Rahman et al, 2006 اخلاق کار اسلامی مجموعه اصول اخلاقی است که درستی و نادرستی عملی را بر اساس قران و اصول شریعت تعریف میکند
رفیق و وهب - 2014 - اخلاق کار اسلامی را نگهداشتن عهد و پیمان، عدالت، صبر، فروتنی، کار سخت، همکاری، انصاف، حقیقت گویی میدانند، مالک - 2014 - 3 ارزش اخلاق کار اسلامی را در خیرخواهی آن میداند
آل عمار و همکاران4 - 2012 - اخلاق کار اسلامی را حقیقتگویی، اعتماد، عدالت، ثابتقدم بودن و بخشش میدانند اخلاق کار اسلامی رفتارهایی همچون تکنیک هایی در جهت به دست آوردن بهترین نتیجه از شغل هستند. زمانی که ما در چارچوب اخلاق اسلامی کار میکنیم اشتیاق و انگیزهای در فرد ایجاد میشود که باعث میشود آنها راضی و بهتر به نظر برسند
ارتباط اخلاق کار اسلامی، رضایت شغلی، انگیزش درونی و عملکرد شغلی
بیشتر صاحب نظران بر اهمیت اخلاق در سازمان تأکید دارند و اخلاق و رفتار اخلاقی در محیط کار را در دستیابی به اهداف سازمان مؤثر میدانند ازاین رو اخلاق کار نیز اهمیت زیادی پیداکرده است و در پیش بینی بسیاری از متغیرهای سازمانی و رفتاری نقش مهمی ایفامیکند
بهطوریکه میبینیم نتایج تحقیقات نشان میدهد که اخلاق و رضایت شغلی ارتباط نزدیکی باهم دارند - . - Haroon
ازنظر هارون و همکاران - . - 2012 درک ارتباط اخلاق کار و رضایت شغلی در تعیین روش ها و استراتژی های افزایش رضایت نسبت به شرایط کاری ضروری است. وجود محیط اخلاقی، ناشی از حرفه ای بودن، باعث کاهش عوامل ناخوشایند در کار گروهی و افزایش رضایت فرد میشود. اخلاق کار همچنین نگرش افراد را به شغل تحت تأثیر قرار میدهد و با ایجاد روحیه مثبت در فرد انگیزش فرد را بالا میبرد و درنتیجه منجر به عملکرد فردی بالاتر میشود. تحقیقات قبلی نشان میدهد که اخلاق کار اسلامی بر رضایت تأثیر مثبتی دارد
حیاتی و کانگیلتون - 2012 - در پژوهش نشان دادند که اخلاق کار اسلامی بر رضایت شغلی کارکنان تأثیر مثبتی دارد . یافتههای حسینی و همکاران2 - 2012 - نشان می دهد که بین اخلاق کار اسلامی با رضایت شغلی ارتباط وجود دارد. همچنین در این مطالعه رضایت شغلی بهعنوان نقش واسطه در رابطه بین اخلاق کار اسلامی و فرهنگسازمانی ایفا میکنند.
محمدی فاتح و همکاران - - 1394 در پژوهشی نشان دادند که اخلاق کار تأثیر مثبتی بر عملکرد کارکنان دارد. راکمن - 2016 - 3 در پژوهشی نشان داد که اخلاق کار اسلامی تأثیر مثبتی بر رضایت شغلی دارد. رفیق و همکاران - 2015 - 4 در تحقیقی نشان دادند که اخلاق کار اسلامی با عملکرد شغلی در ارتباط است عمران و همکاران - - 2014 در پژوهشی نشان دادند که رضایت شغلی بر عملکرد شغلی کارکنان تأثیر دارد.
فو و داشپندی - 2014 - 5 در پژوهشی نشان دادند رضایت شغلی بر عملکرد شغلی تأثیر دارد . یوسف و همکاران - 2015 - 6 در پژوهشی تحت عنوان تأثیر انگیزه درونی و انگیزه بیرونی بر عملکرد زمینهای با در نظر گرفتن نقش واسطه گرایی تعهد سازمانی انجام دادند نتایج حاصل از این پژوهش نشان میدهد انگیزش درونی بر عملکرد تأثیر مثبت دارد.
حیاتی و کانیوگا - 2012 - در پژوهشی تحت عنوان اخلاق کار اسلامی : نقش انگیزش درونی، رضایت شغلی، تعهد سازمانی و عملکرد شغلی انجام دادند نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد اخلاق کار اسلامی تأثیر مثبتی بر عملکرد شغلی کارکنان دارد. همچنین اخلاق بر رضایت، تعهد و انگیزش تأثیر دارد. از طرفی نتایج این پژوهش نشان میدهد رضایت شغلی و تعهد سازمانی نقش واسطه بین اخلاق و عملکرد دارند
کیوانلو و همکاران - - 1394 در پژوهشی با عنوان نقش میانجی انگیزش درونی در رابطهی بین اخلاق کار اسلامی با رضایت شغلی و تعهد سازمانی انجام دادند که نتایج این پژوهش نشان می دهد اخلاق کار اسلامی اثر مستقیمی بر رضایت شغلی دارد. همچنین، اثر واسطهای انگیزش درونی در رابطهی بین اخلاق کار اسلامی و رضایت شغلی و اخلاق کار اسلامی و تعهد سازمانی مورد تائید قرار گرفت.
شکل.1 مدل مفهومی پژوهش
فرضیه های تحقیق :
:H1 اخلاق کار اسلامی بر عملکرد شغلی فرد تأثیر دارد
:H2 اخلاق کار اسلامی بر رضایت شغلی فرد تأثیر دارد
:H3 اخلاق کار اسلامی برانگیزش درونی فرد تأثیر دارد
:H4 رضایت شغلی فرد بر عملکرد شغلی فرد تأثیر دارد
:H5 انگیزش درونی فرد بر عملکرد شغلی فرد تأثیر دارد
:H6 انگیزش درونی بر رضایت شغلی فرد تأثیر دارد
