بخشی از مقاله
چکیده: مطالعه و بررسی عملکرد سازمانهای مختلف نشان میدهد که برای تحقق اهداف کلان هم بایستی به داخل سازمان و هم به بیرون توجه نمود. یکی از مهمترین عناصر داخلی که میتواند مزیت رقابتی را برای سازمان فراهم آورد منابع انسانی و در صدر منابع انسانی کارکنان سازمانی هستند. اما کارکنان میتوانند با توانمندی خود شرایط بهینه برای استفاده از منابع درون و برون سازمان را فراهم نموده و موجبات ارائه خدمات با کیفیت سازمانی برای مشتریان را فراهم آورند، مطالعه حاضر اهمیت سرمایه اجتماعی کارکنان را مورد بررسی قرار داده و تاثیر آن را بر عملکرد کارکنان مورد ارزیابی قرار میدهد. به این منظور جامعه تحقیق حاضر کارکنان جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی شهر تهران هستند. مطالعه حاضر از انواع مطالعات توصیفی- پیمایشی است که هدف آن کاربردی است. ابزار پژوهش حاضر پرسشنامه استاندارد است که روایی و پایایی آن نیز مورد بررسی قرار گرفته است. جهت تجزیه و تحلیل دادهها از معادلات ساختاری با استفاده از نرم افزار لیزرل استفاده شده است. نتایج نشان داد که ابعاد مختلف سرمایه اجتماعی بر عملکرد کارکنان جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی شهر تهران تاثیر گذار هستند و در این میان بعد ارتباطی سرمایه اجتماعی بیشترین تاثیر را بر کارکنان جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی شهر تهران دارد.
واژگان کلیدی: سرمایه اجتماعی، اعتماد؛ شبکهسازی، عملکرد، جهاد دانشگاهی
-1 مقدمه
در سالهای اخیر اهمیت سرمایه اجتماعی به مثابه یک دارایی نامشهود سازمانی، مورد توجه علاقه-مندان مباحث سازمان و مدیریت قرار گرفته است. بخشی از مفهوم سرمایه اجتماعی در درون سازمانها زیرعنوان سازمان غیررسمی و مفاهیم مربوط به آن مطالعه میشود. - انوریپور، خلیلی و ویسه، . - 1393 سرمایه اجتماعی با تعدیل یا از کار انداختن نارساییهایی چون کارایی تخصیصی، کسادی سازمانی، مشکل کارگزاری و فساد در بخش عمومی و نیز تنش و تعارض-های احتمالی بین سیاستمداران و بوروکراتها و تقویت نظارت درونی امکان ارائه کالای عمومی بهتری را فراهم میکند - خضری، . - 1394 سازمانها نیز با بهرهمندی از سرمایه اجتماعی میتوانند توان سازمانی خود را بهبود بخشند. مطالعه و بررسی سازمانهای ارائه دهنده خدمات به مشتریان نشان داده است که سازمانهای خدماتی به راحتی میتوانند با تقویت اعتماد درون شبکه کارکنان خود، به تقویت و توسعه فعالیتهای خدماتی خود بپردازند.
رسیدن به اهداف سازمان در گروی توانایی نیروی انسانی در انجام امور محوله است. نیروی انسانی به عنوان یکی از مهمترین عوامل در پیشبرد اهداف و ارتقای بهرهوری سازمانها محسوب میشود. بنابراین بهبود عملکرد و بهسازی نیروی انسانی نیاز انکارناپذیری برای سازمانها است و سازمان ها با بهبود عملکرد کارکنان خود می توانند به ارتقا عملکرد خود دست یابند. هر چه مدیریت در نیل به اهداف مذکور موفقتر باشد، بهرهوری نیز افزایش یافته در نتیجه موفقیت و استمرار سازمان تضمین خواهد شد. مسئولین جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید بهشتی علی رغم برنامه ریزی های مختلف برای بهبود وضعیت سازمانی خود؛ چندان از وضعیت عملکرد سازمانی خود رضایت خاطر ندارند. بر این اساس به دنبال راهی برای بهبود عملکرد سازمانی خود هستند. مطالعه و بررسی وضعیت عملکرد سازمانی در سازمانها نشان داده است که سرمایه انسانی از مهمترین ابعاد رشد در سازمان به حساب می آیند. سرمایه اجتماعی بخشی توانی است که در مرکز آن انسانها قرار دارند. مطالعه حاضر ضمن توجه به این موضوع، به دنبال شناسایی راهی است تا با بررسی روند تاثیرگذاری سرمایه اجتماعی بر عملکرد سازمانی؛ برنامههای بهبود را معرفی نماید.
توجه به اینکه مساله تاثیر سرمایه اجتماعی بر مشتریان در سازمانهای ایران تاکنون موضوع پژوهش کمتر محققی در ایران بوده است و با توجه به مساله روند کاهشی این سرمایه، اهمیت و نیاز فوق العاده ای به پژوهشی جامع در این زمینه احساس می شود. بررسی تأثیر سرمایهی اجتماعی بر روی نگهداشت مشتریان میتواند راهکارهای جدیدی را درخصوص افزایش طول عمر مشتریان و نگهداشت آنان به همراه داشته باشد.
-2 پیشینه تحقیق
در این زمینه، نتایج مطالعات متعدد داخلی همچون مقیمی و همکاران - 1390 - ، حسین پور و آذر - 1390 - ، احمدی و فیض آبادی - 1390 - ، امامقلی - 1390 - و معمارزاده و همکاران - - 1388 حاکی از آن است که سرمایه اجتماعی دارای تأثیر مثبت و معنی داری بر عملکرد سازمانی می باشد، به نحوی که تقویت سرمایه اجتماعی و ابعاد آن منجر به بهبود عملکرد سازمانی در سازمانهای مختلف خواهد شد .به همین منوال، در مطالعات خارجی نیز این یافته در پژوهش های مختلفی مورد تأکید قرارگرفته است؛ برای نمونه، الینگر و همکاران در پژوهش خود در یافتند که - Ellinger et al., 2013 - سرمایه گذاری سازمان بر روی سرمایه اجتماع ی به طور قابل توجهی بر بهبود رفتار شهروندی سازمانی، تعهد کارکنان و عملکرد سازمانی مؤثر بود .در مطالعه دیگری، در بررسی تأثیر افری و ساکی در سال 2010 سرمایه اجتماعی بر عملکرد سازمانی در کشور غنا به این نتیجه رسیدند که سه بعد اصلی سرمایه اجتماعی شامل روابط متقابل، اعتماد و روابط نهادی رابطه مثبت و معنی داری با عملکرد سازمانی داشتند.
ناصر فقهی فرهمند و سعید زنجانی در سال 1392 تحقیقی با عنوان ارتباط بین امنیت اجتماعی با مولفه-های سرمایه اجتماعی و رفاه اجتماعی را به انجام رساندند. آنها طی تحقیق خود دو بعد فرهنگی - انواع اعتماد - و بعد ساختاری - مشارکت اجتماعی و حمایت-های عاطفی و مادی شبکه - از سرمایه اجتماعی را مورد بررسی قرار دادند.
در سال 1389 پیراهری به تحقیق دربارهی سرمایه اجتماعی در نظریات جدید پرداخت. او طی تحقیق خود در ارتباط با اهمیت و ضرورت مطالعهی سرمایه اجتماعی عنوان کرد که در سال اخیر شاهد ورود واژه سرمایه اجتماعی در گفتمانهای جامعهشناسی، علوم اجتماعی، اقتصاد و علوم سیاسی بودهایم. تمرکز بر مقوله سرمایه اجتماعی به دلیل نقشی است که سرمایه اجتماعی در تولید و افزایش سرمایههای انسانی واقتصادی ایفا می-کند. به همین دلیل امروزه در بررسی و تدوین شاخص-های اجتماعی توسعه توسط سازمانهای معتبر جهانی، سرمایه اجتماعی پایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است.
اجتماعی در تبیین مشارکت سیاسی - مطالعه موردی: دانشجویان دانشگاه اصفهان - را به انجام رساندند. آنها طی تحقیق خود عنوان کردند که هرچند هر دو بعد سرمایه اجتماعی، رابطه معنیداری با ابعاد مشارکت سیاسی دارند، اما سرمایه اجتماعی ارتباطی تأثیر بیشتری بر روی رفتار سیاسی دانشجویان دارد.
انوریپور و همکارانش - 1393 - طی تحقیقی با عنوان بررسی تأثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد کارکنان - مورد مطالعه: شرکت پالایش گاز استان ایلام - به این نتیجه رسیدند که سرمایه اجتماعی و ابعاد آن تأثیر معناداری بر عملکرد کارکنان دارند و در نهایت بعد شناختی بیشترین تأثیر و بعد ساختاری کمترین تأثیر را بر عملکرد کارکنان دارا میباشد.
جسیکا 2015 در تحقیق خود با عنوان عملکرد سازمانی، مطالعه موردی: نمایندگیهای ارائه خدمات حرفهای به این نتیجه دست یافت که کارکنان و شبکه های ارتباطی آنها می تواند تا حد زیادی بهبود بهره وری در سازمان را تضمین کند. شبکه های ارتباطی میان کارکنان در زمینه های تاثیرگذاری می تواند هم جنبه مثبت و هم منفی ایفا کند.
-3 مبانی نظری
زمینه تاریخی سرمایه اجتماعی سرمایه اجتماعی شیء واحد نیست، بلکه انواع چیزهای گوناگونی است که دو ویژگی مشترک دارند: همه آنها شامل جنبهای از یک ساخت اجتماعی هستند واکنش-های معین افرادی را که در درون ساختار هستند تسهیل میکنند. سرمایه اجتماعی، مانند شکلهای دیگر سرما یه مولد است و دستیابی به هدفهای معینی را که در نبودن آن دستیافتنی نخواهد بود امکانپذیر میسازد - الوانی-شیروانی، . - 1383 سرمایه اجتماعی اهمیت اساسی شبکه های قوی، روابط مبتنی بر اعتماد و همکاری را در اجتماعات آشکار میسازد.گوشال و ناهاپیتسرمایه اجتماعی را به عنوان جمع منابع بالفعل و بالقوه موجود در درون، قابل دسترس از طریق، و ناشی شده از شبکه روابط یک فرد یا یک واحد اجتماعی تعریف میکنند - قلیچلی، مشبکی، . - 1385
از دیدگاه برت سرمایه اجتماعی عبارت است از دوستان، همکاران و ارتباطات عمومی که فرصتهای لازم برای استفاده از سرمایه انسانی و مالی را فراهم میآورد. از دیدگاه پورتز سرمایه اجتماعی عبارت است از توانایی کنشگران برای تأمین منافع خود از طریق عضویت در شبکههای اجتماعی. ناهاپیت و گوشال سه بعد را برای سرمایه اجتماعی سازمانی در نظر میگیرند:
- بعد شناختی: این بعد شامل ادراک، باورها و تصورات فرهنگی و اجتماعی مشترک است که به وسیله مفاهیم و خاطرات مشترک و یا زبان مشترک پذیرش شده و میان آنها باقیمانده است به میزانی که کارمندان در درون یک شبکه اجتماعی، چشمانداز و فهم مشترک را ادراک میکنند سروکار دارد - بولینو و همکاران، . - 2002
- بعد رابطهای: این بعد دربردارنده میزان اعتماد متقابل اعضای یک واحد اجتماعی است اعتماد عامل بسیار مهم و حیاتی در فراهم کردن ارتباطات متقابل اثربخش میان اعضا میباشد مواردی مانند میزان اعتماد اعضا به یکدیگر، تمایل به همکاری با افراد با نظر مخالف در یک واحد و میزانی که اعضا روی گفته همکاران خود حساب میکنند نشاندهنده میزان اعتماد متقابل در میان اعضای یک واحد اجتماعی است - بیرگرین، . - 2009 این بعد از سرمایه اجتماعی نوع روابط شخصی را که فرد با دیگران دارد توصیف میکند، اعتماد و قابلیت اعتماد، هنجارها و ضمانتها، الزامات و انتظارات، و هویت و شناسایی در زمره مهمترین جنبههای این بعد به حساب میآیند - ناهاپیت و گوشال، . - 1998
