بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف کلی تحلیل وضعیت سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی کارکنان جهاد کشاورزی شهرستان دیواندره انجام شد. جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی شهرستان دیواندره از توابع استان کردستان بود - N=80 - که به روش سرشماری کل این کارشناسان برای مطالعه انتخاب شدند. ابزار اصلی پژوهش پرسشنامهای بود که روایی آن توسط پانل متخصصان و پایایی آن به وسیله ضریب آلفای کرونباخ محاسبه گردید
تحلیل دادهها بهوسیلهی نرمافزار SPSSwin18 انجام شد. نتایج آزمون t در بخش رضایت شغلی نشان داد که تفاوت معنیداری بین مولفههای آن - به جز رضایت از مدیریت و سرپرستی و رضایت از وضعیت اجرایی - با میانگین فرضی وجود دارد. همچنین نتایج گویای آن است که از بین مولفههایی که معنیدار شده سه مولفه رضایت از همکاران، رضایت از ماهیت کار و رضایت از ارتباطات در سازمان بالاتر از میانگین فرضی بود و از مقدار مناسبی برخوردار بودند.
بقیه مولفهها پایینتر از مقدار میانگین قرار دارند. علاوه بر این، نتایج گروهبندی وضعیت رضایت شغلی نشان داد که 80 درصد از کارکنان جهاد کشاورزی شهرستان دیواندره دارای سطح رضایت کم و متوسط هستند. همچنین بررسی وضعیت سرمایه اجتماعی نشان داد که تفاوت معنیداری بین تمامی مولفهها با میانگین فرضی وجود دارد و تمامی مولفهها بالاتر از از میانگین فرضی قرار دارند. نتایج گروهبندی در این بخش نشان داد که تنها 20/79 درصد آنها سرمایه اجتماعی بالایی دارند.
.1 مقدمه
سازمان، اجتماعی است که حیات و پایداری آن به وجود پیوندی قوی بین اجزا و عوامل تشکیل دهنده آن بستگی دارد. احساس بی عدالتی در رضایت شغلی افراد اثرات مخربی بر روحیه همکاری دارد. چرا که اهتمام نیروی انسانی و انگیزش کارمند را تحت تاثیر خود قرار میدهد. بیتوجهی و بیعدالتی و توزیع ناعادلانه دستاوردها روحیه کارمند را تضعیف کرده و انگیزه تلاش، فعالیت و همکاری آن را تنزل میدهد.
پس همانطور که ذکر گردید عنصر اصلی و موثر هر سازمان را منابع انسانی آن سازمان تشکیل میدهد که در بین آنها روابط متقابل برقرار است، و بهترین راه سازماندهی این منابع استفاده شایسته سالاری در میان آنها است. در نهایت میتوان گفت که سازمان چیزی جز روابط متقابل بین افراد نیست و ساختار سازمانی این روابط متقابل را که شامل تعیین نقشها، سلسله مراتب هدفها و سایر ویژگیهای سامان است منعکس مینماید که همه آنها در جهت رضایت کارکنان و جلوگیری از ترک خدمت آنهاست.
لذا رضایت شغلی مهمترین مؤلفه در حیطه رفتار سازمانی است هر سیستمی برای این که موفق باشد و بتواند به بقای خود ادامه دهد و بتواند مسئولیتها و وظایف خود را به نحو موثری انجام دهد و همچنین اعضای درون سیستم و ذینفعان و استفاده کنندگان از نتایج خود را راضی نگاه دارد، در اولین وهله میبایست از خود شناخت خوبی داشته باشد و از نقاط قوت و ضعف خود به شایستگی آگاه باشد تا از این طریق بتواند تصویری جامع و دقیق از خود بدست آورد .
این تصویر به او کمک میکند تا عیوب خود را ترمیم نموده و با استفاده از شایستگیها، ظرفیتها و قابلیتها به سودآوری و رشد بیشتری نائل شود. خاصیت منحصر به فرد دیگر این شناخت این است که به او این امکان را میدهد تا میزان انحراف از اصول، اهداف و برنامههای خود را تشخیص داده و میزان حصول اهداف و برنامههای خود را نیز اندازهگیری نماید.
یک سازمان موفق، توسط کارکنان با انگیزه و دارای مهارتها و قابلیتهای سطح بالا انجام میشود. از سوی دیگر، یکی از عوامل مهم در جذب و جلب رضایت مشتریان ارائه خدمات در بالاترین سطح کیفیت ممکن است. بنابراین ارائهی خدمات با کیفیت به عنوان یک ارزش، موفقیت در رقابت برای جذب مشتریان بیشتر را تضمین مینماید و علاوه بر این تعهدات و مسئولیتپذیری مشتریان را به طور متقابل در مقابل سازمان افزایش میدهد.
در ارتباط سازمان با جامعه میتوان قائل به دو نوع تعامل بود. در تعاملات اولیه سازمان با مشتریان، سهامداران، کارکنان، عرضهکنندگان، سازمانهای مشابه و رقیب سرو کار دارد، و در تعاملات ثانویه سازمان با دولت، جامعه، گروههای ذینفوذ، رسانههای گروهی و مانند آنها ارتباط دارد. تعاملات ثانویه، روابط سازمان با جامعه فراتر از صرف روابط کاری و تجاری میباشد این نوع تعاملات زمانی شکل میگیرد که گروهها و نهادهای جامعه، خود را در آنچه که سازمان انجام میدهد، ذینفع بدانند.
به عبارت دیگر، ارتباطات ثانویه سازمان با جامعه از اثرات حاصل از اهداف کاری و عملکردهای سازمان بوجود میآید و میتواند شامل شبکه وسیعی از گروههای اجتماعی باشد
تحقیقات به عمل آمده نشان میدهد افرادی که از شغل خود رضایت دارند کمتر غیبت میکنند و یا سازمان خود را برای پیدا کردن شغلی بهتر ترک نمیکنند، برخورد نامناسب با ارباب رجوع ندارند، برای خود و سازمان، مشکل ایجاد نمیکنند، با دلگرمی و رغبت بیشتری وظایف خود را انجام میدهند و از سلامت جسمی خوبی برخوردارند. یکی از جنبههای رضایت شغلی که معمولا نادیده گرفته میشود، ارتباط آن با سلامت کارمندان است .
افراد ناراضی از شغل خود مستعد ابتلا به امراض گوناگون، از سردردهای جزیی گرفته تا بیماریهای قلبی هستند. یکی دیگر از نشانههای نارضایتی شغلی، وجود پریشانی روانی در سازمان میباشد. مدیران با تجربه میدانند که بخشی از آفتهای سازمانی، مربوط به نیروی انسانی ناسالم و پریشان حال است. کارمندی که گرفتار روان پریشی است میتواند عمدی یا غیر عمدی مجموعهای را به تخریب بکشد و موجب ضرر و زیان شود. رضایت شغلی مهمترین متغیر در حیطه رفتار سازمانی محسوب میشود و عاملی برای افزایش کارایی و احساس رضایت فردی کارکنان است. در سایه رضایت شغلی، امنیت شغلی کارکنان تضمین میشود و تا میزان اطمینان 95درصد بر بهرهوری کارکنان موثر است .
در بحث عوامل موثر بر رضایت شغلی، وودمن و هلریجل به عواملی چون صفات کارمند، نوع کار، محیط کار و روابط انسانی کار اشاره کردهاند و همچنین آنان عوامل موثر بر بر رضایت شغلی را شامل عوامل درونی و بیرونی سازمان میدانند.
در مطالعات انجام شده در اسکاتلند در 2004 نشان داده شد که ساعات کاری، حجم کاری، ارتباط مسئولین و همکاران، آینده شغلی و میزان درآمد بر رضایت شغلی اعضای هیئت علمی تاثیر دارد
یکی از عوامل دیگر که در افزایش رضایتمندی شغلی کارکنان موثر است، سرمایه اجتماعی است حاکم در میان کارکنان است. سرمایه اجتماعی یکی از مفاهیمی است که در سالهای اخیر در مباحث توسه و بهرهوری، و کیفیت زندگی مطرح شده است
لینچ و کاپلان سرمایه اجتماعی را نوعی انباشت سرمایه و شبکههایی معرفی کردهاند که همبستگی اجتماعی، تعهد اجتماعی و در نتیجه نوعی وفاداری را در سازمان به وجود میآورد
روز بر این باور است که سرمایه اجتماعی به طور خاص با فراهم کردن حمایتهای عاطفی و روانی نقش موثری در ارتقای عملکرد دارد .[14] از دیدگاه سازمانی گوشال و ناهاپییت سرمایه اجتماعی به عنوان جمع منابع بالفعل و بالقوه موجود در درون، قابل دسترس از طریق، و ناشی شده از شبکه و روابط یک فرد یا یک واحد اجتماعی تعریف میکنند. از دیدگاه آنان سرمایه اجتماعی یکی از قابلیتها و داراییهای مهم سازمان است که میتواند به سازمانها در خلق و تسهیم دانش کمک بسیار نماید و برای آنها در مقایسه با سازمانهای دیگر مزیت سازمانی پایدار ایجاد میکند
ناهاپیت و گوشال با رویکرد سازمانی جنبههای مختلف سرمایه اجتماعی را در سه طبقه ساختاری رابطه ای و شناختی دسته بندی کردند که عنصر ساختاری اشاره به الگوی تماسهای بین افراد دارد. و عنصر شناختی سرمایه اجتماعی اشاره به منابعی دارد که فراهم کننده مظهر، تعبیرها و تفسیرها و سیستمهای معانی مشترک در میان گروههاست. و عنصر رابطهای توصیف کننده نوعی روابط شخصی است که افراد با یکدیگر به خاطر سابقه تعاملاتشان برقرار میکنند. مهمترین جنبههای این بعد از سرمایه اجتماعی عبارتند از: اعتماد؛ هنجارها؛ الزامات و انتظارات؛ و هویت است
به طور کلی میتوان گفت که نیروی انسانی به عنوان مهمترین رکن یک سازمان، در رسیدن به هدفهای سازمانی نقش مهمی را ایفا نموده و نیروی محرکه سازمان محسوب میشود. آنچه که باعث حداکثر استفاده از نیروی انسانی در یک سازمان میشود انتظارات و رضایت آنان از سازمان است. بنابراین بررسی آنچه که بر رضایت شغلی کارکنان یک سازمان تاثیرگذار است از اهمیت بسیاری برخوردار است. بنابراین این پژوهش با هدف کلی بررسی نقش سرمایه اجتماعی در رضایت شغلی کارکنان جهاد کشاورزی شهرستان دیواندره - استان کردستان - انجام شد. جهت نیل به آن اهداف اختصاصی زیر دنبال می شود.
1 -بررسی ویژگیهای شخصی و حرفهای کارشناسان مورد مطالعه؛
-2 بررسی وضعیت مولفههای سرمایه اجتماعی و رضایت شغلی؛
.2 مواد و روشها
این تحقیق از نظر هدف، کاربردی، از نظر امکان کنترل متغیرها غیرآزمایشی، از نظر شیوه جمعآوری دادهها میدانی به شمار میرود. با توجه به محدوده زمانی، این تحقیق تک مقطعی بوده و دادهها و اطلاعات در یک مقطع زمانی گردآوری شدهاند. جامعه آماری تحقیق شامل کلیهی کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی شهرستان دیواندره - استان کردستان - بود . - N=80 - حجم نمونه بصورت سرشماری برآورد گردید که در نهایت تعداد 77 پرسشنامه به صورت کامل تکمیل گردید و عودت داده شد.
پرسشنامه مذکور شامل سه قسمت بود که قسمت اول: مربوط به ویژگیهای فردی، اجتماعی و اقتصادی، بخش دوم؛ مقیاسی برای سنجش رضایت شغلی آنان بود که در این بخش از مقیاس سنجش رضایت شغلی اسپکتور - - 1985 استفاده شد. این پرسشنامه از 36 پرسش در قالب طیف لیکرت - از -1کاملاً مخالفم تا -5کاملاً موافقم - تشکیل شده بود که 9 مولفهی تشکیل دهنده رضایت شغلی، یعنی رضایت از حقوق، رضایت از مدیریت و سرپرستی، رضایت از مزایا، رضایت از پاداش، رضایت از وضعیت اجرایی، رضایت از همکاران، رضایت از ماهیت کار و رضایت از ارتباطات در سازمان را میسنجید.
این مقیاس به زبان فارسی ترجمه و روایی آن توسط گروهی از متخصصان تعیین و بهمنظور برآورد پایایی آن ضریب آلفای کرونباخ محاسبه شد. بخش سوم پرسشنامه؛ در این بخش پرسسشنامه الگوی الگوی سنجش سرمایه اجتماعی گوشال و ناهاپیت - 1989 - ، مبنای کار قرار گرفت و بر اساس آن 23 پرسش در چارچوب طیف 5 درجهای لیکرت -1 - کاملاً مخالفم تا -5کاملاً موافقم - تهیه و تنظیم شد که سه شاخص سرمایه اجتماعی را بر اساس مدل گوشال و ناهاپیت - 1989 - ، یعنی:
سرمایه رابطهای، سرمایه ساختاری و سرمایه شناختی را میسنجید. بهمنظور برآورد روایی پرسشنامه توسط پانل متخصصان که شامل متخصصان گروه ترویج و آموزش کشاورزی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان بود و بر اساس نظرات و پیشنهادهای آنان اصلاحات لازم در پرسشنامه به عمل آمد. بهمنظور برآورد پایایی پرسشنامه از آزمون ضریب آلفای کرونباخ استفاده گردید
با توجه با اینکه ضرایب آلفای کرونباخ محاسبه شده پرسشنامه بالاتر از 0/7 است، بنابراین، پرسشنامه از پایایی خوبی برای انجام تحقیق برخوردار بود. به منظور طبقهبندی و گروهبندی کارکنان جهاد کشاورزی مورد مطالعه براساس میزان رضایت شغلی و سرمایه اجتماعی از معیار تفاوت انحراف معیار از میانگین یا معیار - ISDM - به صورت زیر استفاده شد
