بخشی از مقاله
چکیدهْ هدف این تحقیق سنجش تأثیر سرمایه اجتماعی بر مدیریت دانش میباشد. این تحقیق بر حسب هدف کاربردی و براساس روش توصیفی از نوع همبستگی است. ابزار جمعآوری دادهها پرسشنامه است. جامعه آماری تحقیق مورد مطالعه شامل شعب بانکهای غرب استان گیلان میباشد. که در سطح واحد سازمانی مورد تحلیل و بررسی قرارگرفته است جامعه آماری تحقیق برابر182 شعبه بانک دولتی وخصوصی در سطح غرب استان گیلان میباشد.که حجم نمونه 96 میباشد. برای تجزیه و تحلیل توصیفی پژوهشی دادههای از شاخص فراوانی، درصد فراوانی و از شاخصهای مرکزی استفاده شده است. برای بررسی نرمال بودن دادهها از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف استفاده شده و جهت آزمون فرضیههای تحقیق از آزمون رگریسیون استفاده شده است. یافتهها تحقیق نشان از تأثیر مثبت و معنادار سرمایه اجتماعی بر مدیریت دانش دارد و همچنین تاثیر مثبت و معنادار متغیرهای سرمایه ساختاری بر مدیریت دانش، سرمایه شناختی بر مدیریت دانش و سرمایه ارتباطی بر مدیریت دانش است.
کلید واژه: سرمایه اجتماعی، سرمایه ساختاری، سرمایه شناختی، سرمایه ارتباطی، مدیریت دانش
مقدمه
در عصر امروزی پیشرفت علم وتکنولوژی با سرعت خارق العاده در حال حرکت به سمت جلو است و جهان امروز را خیلی متفاوت از جهان دیروز گردانیده است. و همه انسانها و سازمانها تحت تأثیر این تحولات میباشند. بانکداری امروزی با بانکداری گذشته تفاوت پیدا کرده است. و مشتری امروزی نیز با مشتری دیروزی فرق میکند مشتری دیروز به دنبال بانک و بانکدار بود تا بتواند نیازهای خود را مرتفع و از آن بهرهمند شود ولی امروز این بانکها هستند که باید در این فضای کاملا رقابتی بدنبال مشتری بگردند و زمینه رضایت آنها را فراهم کنند. چون دیگر مشتری وقت و فرصت آن را ندارد که بدنبال بانک و بانکدار باشد. و بانکها باید با برخورداری از علم روز و تشخیص نیازهای مشتریان زمینه دلخواه مشتری را فراهم بیاورند. سازمانها باید توان این را داشته باشند که خود را با شرایط روز وفق دهند و برای این کار لازم است تا سازمانها از حالت یادگیری سازمانی تغییر جهت داده و به سمت مفاهیم سازمانهای یادگیرنده و سازمانهای دانشی و مدیریت دانش حرکت کنند.
این روزها دانش بیشترین ارزش را در سازمانها دارد - Brito , Cardoso and Ramalho , 2010 - و موفقیت شرکتها در قرن 21 با توجه به بازارهایی که هر روز رقابتیتر میشوند منوط به استفاده از دانشی است که شرکتها در فرایندهای کلیدی خود بدان نیاز دارند - , Ndlela . - duToit , 2001 و با توجه به اینکه نیاز اساسی سازمانها در این عرصه رقابتی دانش جدید و نو است، و این همان چیزی است که موجب پیشرفت سازمانها در سطح ملی و فرا ملی شده است و بوسیله همین دانش سازمان میتواند از سازمانهای دیگر پیشی بگیرد . و دانش یعنی همان چیزی که کارکنان سازمان میدانند. و کارکنان باید در پی افزایش آن در سازمان باشند. در این میان سازمانهایی که درجه بالایی از خلاقیت و عملکرد کاری دارند دانش خود را به صورت اثر بخشی مدیریت میکنند . - Curado , and ramos .2010 - بیشتر شرکتهای خصوصی به اهمیت دانش و مدیریت آن برای کسب مزیت رقابتی و بقا در صحنه رقابتی پی برده اند. سرعت بالای توسعه تکنولوژی های جدید و ارتباطات دیجیتال منجر به افزایش اهمیت مدیریت دانش به عنوان یک منبع حیاتی برای کسب مزیت رقابتی گردیده است - , Ndlela - 2010 مدیریت دانش عبارت است از فرآیند ایجاد ارزش از دانش سازمان البته پیاده سازی و اجرای مدیریت دانش کارا و موثر که مستلزم توجه به عوامل مهمی مانند فرهنگ سازمانی و فن آوری اطلاعات میباشد که اهمیت این عوامل در سازمانهای مختلف با توجه به اهداف سازمان، زمینه فعالیت سازمان، محیطی که سازمان در آن قرار دارد - معتمدی جویباری و قلیپور ، یزدانیچراتی ،. - 1391
مدیریت دانش با تسهیم دانش در سازمان و به حافظه سپردن دانش افراد در حافظه سازمانی میتواند کارکنانی دانشی بار آورد که پاسخگوی نیاز مراجعین خود باشد. مراجعینی که روز به روز آگاهتر میشوند و توقعات بالاتری را از سازمانها دارند. در چنین فضایی خلق و مبادله دانش یک فاکتور اساسی در سازمانهای دولتی برای ارائه خدمات بهتر و تصمیم گیری های منطقیتر میباشد . - Ndlela ,2010 - مفهوم سیستم مدیریت دانش سازمانی میتواند درک کاملتری از مدیریت دانش و عناصر اصلی آن را نشان دهد. سیستم مدیریت دانش سازمانی، نظامی است که از طریق آسان سازی مبادله و نشر دانش - چه ضمنی و چه صریح - فرایند یادگیری سازمانی را بهبود و ارتقا میبخشد - Meso, . - Smith, 2000 دانش شامل تمام انواع دانش سازمانی - صریح یا ضمنی - است که در داخل سازمان و یا اذهان کارکنان سازمان موجود است. افراد نیز همه ذینفعان درون و بیرون سازمان میباشد. در میان تمامی این عناصر کارکنان سازمان مهمترین و اصلیترین جزسیستم مدیریت دانش سازمانی میباشند . - Meso, Smith, 2000 -
فناوری اطلاعات و تکنولوژی مناسب به عنوان ابزاری برای پشتیبانی از تعاملات انسانی و فرایندهای هماهنگی وهمکاری میان افراد سازمان وتسهیل جریان دانش و بکارگیری آن به شمار میآیند. پس چنانچه سازمانی بتواند هر چه بیشتر تعاملات اثربخش را در میان کارکنان خویش در داخل گروهها و واحدهای سازمانی افزایش دهد احتمال خلق دانش جدید در سازمان انتقال و تبادل دانش میان افراد سازمان و در نتیجه مدیریت اثربخش دانش سازمانی نیز بیشتر خواهد بود. پس توجه به ارتباطات و تعاملات اثربخش میان افراد سازمانی و ایجاد جوی آکنده از اعتماد میان آنان ما را به مفهوم سرمایه اجتماعی نزدیک میسازد - الوانی ، ناطق ، فراحی، . - 1386
سرمایه اجتماعی برای اهداف مدیریت دانش معنادار است و میتواند به عنوان مکمل و موازی با دیگر داراییهای نامحسوس از قبیل سرمایه انسانی و سرمایه فکری درک شود. تعدادی از مفاهیم هدایت که سازمانها میتواند خود را وفق به ابداع و افزایش سرمایه اجتماعی برای اهداف مدیریت دانش وجود دارد . - Manning , 2010 - وجود سرمایه اجتماعی در سازمان و تعاملات اثربخش میان افراد سازمان موجب تسهیل تضارب بیشتر آرا، انتقال دانش و خلق دانش در سازمان را فراهم خواهد آورد - الوانی و دیگران ، . - 1386 سرمایه اجتماعی به دلیل این که اقدامات جمعی را کارآمد میسازد باعث ارتقا کل فرایند مدیریت دانش شده و جایگزین خوبی برای تماسهای رسمی، پاداشها و مکانیزم-های نظارت است. به دلیل این که هدف مدیریت دانش، اثرگذاری بر کیفیت اقدام در سیستمهای اجتماعی از طریق کنترل منطق یادگیری و حل مساله است، میتوان آن را تحت عنوان مدیریت سرمایه اجتماعی نامگذاری نمود - محمدیفاتح، سبحانی، محمدی، . - 1387 مفهوم سرمایه اجتماعی بر تعامل و ارتباطات افراد در درون سازمان تاکید دارد، تا آنجا که سرمایه اجتماعی از دارائیهای مهم هر سازمانی است که میتواند در مدیریت دانش کمک کند و برای سازمانها مزیت رقابتی پایدار ایجاد نماید - مهدیانراد، فضلی،. - 1390
سرمایه اجتماعی آن دسته از شبکهها و هنجارهایی است که افراد را قادر به عمل جمعی میکند - رضاییکلیدبری و باقرسلیمی، صالحی-کردآبادی ،. - 1390 ناهاپیت وگوشال1 از دیدگاه سازمانی سرمایه اجتماعی را به عنوان جمع منابع بالفعل، بالقوه موجود در درون قابل دسترس از طریق و ناشی شده از شبکه روابط یک فرد یا یک واحد اجتماعی تعریف میکند. از دیدگاه آنها سرمایه اجتماعی یکی از قابلیتها و داراییهای مهم سازمانی است که میتواند به سازمانها در خلق و تسهیم دانش کمک بسیار نماید و برای آنها مزیت رقابتی در مقایسه با سازمانهای دیگرایجاد کند . - Nahapiet , Ghoshal 1998 -
بنابراین با توجه به اهمیت سرمایه اجتماعی بر مدیریت دانش در سازمانها این تحقیق در پی دستیابی به شناخت بیشتر عوامل موثر بر اجرای مناسب این راهبرد میباشد. با توجه به تعاریف و ابعاد مدیریت دانش و سرمایه اجتماعی که هر دو بر تعاملات و ارتباطات میان افراد تاکید دارد. در این تحقیق تلاش میشود تا چگونگی ارتباط میان سرمایه اجتماعی و مدیریت دانش و نیز سه بعد سرمایه اجتماعی یعنی بعد ارتباطی، شناختی و ساختاری بر مدیریت دانش در شعب بانکهای غرب گیلان بررسی شود و میزان تأثیرپذیری مدیریت دانش از سرمایه اجتماعی مورد آزمون قرار گیرد.
محقق بدنبال پاسخگوی به این سئوال است آیا سرمایه اجتماعی بر مدیریت دانش در شعب بانکهای غرب گیلان تأثیر دارد؟
مبانی نظری و پیشینه تحقیق
مدیریت دانش مجموعهای از فرایندهای ایجاد، ذخیرهسازی، تبادل و کاربرد دانش در سازمان است که قابلیت سازمانها را در درک از محیط افزایش میدهد - لاودن ،لاودن ، . - 1391 از دیدگاه بهات مدیریت دانش فرایند خلق، ارائه، توزیع و بکارگیری دانش در سازمان توسط افراد میباشد و چرخه مدیریت دانش را شامل فعالیتهای کسب، ثبت، انتقال، خلق و کاربرد دانش در سازمان میداند . - Bhatt, 2001 - پاول منینگ بیان میکند که سرمایه اجتماعی برای مدیریت دانش معنادار است و می تواند به عنوان مکمل وموازی با دیگر داراییها نامحسوس از قبیل سرمایه انسانی و سرمایه فکری درک شود . - Manning, 2010 - الوانی بیان میکند وجود سرمایه اجتماعی در سازمان و تعاملات اثربخش میان افراد سازمان موجب تسهیل تضارب بیشتر آرا، انتقال دانش و خلق دانش در سازمان را فراهم خواهد آورد - الوانی و دیگران ،. - 1386
مهدیانراد و فضلی بیان میکنند که دانش تنها دارائی شناخته شده ای است که وقتی دیگران در آن سهیم می شوند، افزایش می یابد. مفهوم سرمایه اجتماعی بر تعامل و ارتباطات افراد در درون سازمان تاکید دارد، تا آنجا که سرمایه اجتماعی از دارائی های مهم هر سازمانی است که می تواند در مدیریت دانش کمک کند و برای سازمان ها مزیت رقابتی پایدار ایجاد نماید - مهدیانراد و فضلی،. - 1390
ناهاپیت و گوشال سرمایه اجتماعی را به عنوان جمع منافع بالفعل و بالقوه موجود در درون، قابل دسترس از طریق، و ناشی شده از شبکه روابط یک فرد یا یک واحد اجتماعی تعریف میکنند. و از دیدگاه آنها سرمایه اجتماعی یکی از قابلیتها و دارائیهای مهم سازمانی است که میتواند به سازمانها در خلق و تسهیم دانش کمک بسیار نماید و برای آنها مزیت رقابتی در مقایسه با سازمانهای دیگر ایجاد کند و آن را دارای سه بعد ساختاری، شناختی و ارتباطی بیان میکند . - Nahapiet , Ghoshal 1998 - سرمایه اجتماعی به زندگی فرد، معنی و مفهوم می-بخشد و زندگی لذت بخشتر میسازد. از سوی دیگر یکی از جنبههای مهم زندگی هر فردی، شغل اوست - Noghani, Razavizadeh. - .2013
از جمله مطالعات محققان که در این حوزه جستجو کردهاند و به بررسی این موضوعات پرداختهاند، میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
هاو و همکاران - - 2012 به تأثیر انگیزه فرد و سرمایه اجتماعی بر تمایل کارکنان به تسهیم دانش ضمنی و آشکار در صنایع مختلف پرداختهاند نتیجه نشان داده است که پاداش سازمانی تأثیر منفی برتمایل به تسهیم دانش ضمنی داشته، اما تأثیر مثبتی بر تمایل به تسهیم دانش آشکار نیز داشته است. همچنین نتیجه تحقیق نشان داده است که سرمایه اجتماعی بطور معنیداری بر افزایش تمایل کارکنان به تسهیم دانش ضمنی و آشکار داشته است - . - Hau . et al, 2012 رکواینا و همکاران - 2010 - تأثیر میانجی سرمایه اجتماعی شناختی در کسب دانش در شرکت های خوشهای، تأثیر غیرمستقیم معنی داری را در کسب دانش سازمانی به واسطه توسعه سرمایه اجتماعی شناختی نشان دادند . - Requena, 2010 - پاول منینگ - 2010 - تبیین وتوسعه سرمایه اجتماعی برای اهداف مدیریت دانش بیان میکند سرمایه اجتماعی برای مدیریت دانش معنادار است و می تواند به عنوان مکمل وموازی با دیگر داراییها نامحسوس از قبیل سرمایه انسانی و سرمایه فکری درک شود - . - Manning, 2010 چو و چان - 2008 - در تحقیق خودشان به بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی بر تسهیم دانش در شرکتهای مختلف پرداخته اند و نتیجه تحقیق نشان داده است که شبکه اجتماعی و اهداف تسهیم رابطه معنیداری با تسهیم دانش سازمانی دارد، اما اعتماد اجتماعی تاثیر مستقیمی بر تسهیم دانش سازمانی ندارد . - Chow, Chan,2008 - استیر - - 2008 در تحقیق خود به عنوان نقش سرمایه اجتماعی در تسهیم دانش نشان داد که سرمایه اجتماعی یک نقش تعیین کننده را در زیرساخت تمام فعالیتهای تسهیم دانش در شرکتهای ساختمانی بازی میکند - Styhre,
