بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و استرس شغلی به استرس با رویکرد استرس پویا - اُسترس - و استرس مخرب - دیسترس - می پردازد و پژوهش حاضربه لحاظ روش توصیفی- تحلیلی، به شیوه همبستگی در سال 1390 انجام شد. جامعه آماری شامل شعب بانک ملت غرب استان 27نفر و تعداد نمونه 155 بود.که با روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند.
ابزار های پژوهش شامل تست نشانگان استرس ،پرسشنامهاسترس شغلی - HSE - و پرسشنامه سرمایه اجتماعی به لحاظ پایایی و آلفای کرونباخ هر کدام به ترتیب 0/959 ،0/823 و 0/911 میباشد.برای تحلیل داده ها از آزمون کای اسکور و از همبستگی کندال و اسپرمن برای آزمون فرضیه ها استفاده شد. نتایج همبستگی در سطح معنا داری ارتباط میان سرمایه اجتماعی و استرس شغلی را به طور معکوس و قوی با آزمون کندال - 0/648 و آزمون اسپرمن - - -0/727 با توجه به فرضیات تحقیق تبیین نمود.
نتایج پژوهش حاضر مبنی بر این است که چنانچه سرمایه اجتماعی در کلیه بعد ها افزایش یابد میتواند استرس شغلی در بعد مرتبط با آن را کاهش دهد . بنابراین تاکید برشناخت و افزایش کلیه ابعاد سرمایه اجتماعی به منظور کاهش استرس و نهایتا افزایش عملکرد و بهره وری در سازمان مورد توجه سازمان های پویا و پیشرو می باشد.
کلید واژه ها : استرس شغلی، سرمایه اجتماعی.
مقدمه
امروزه تقریبا تمامی افراد با واژه استرس آشنایی دارند، و توجه پژوهشگران را در علوم مختلف به خود جلب کرده است. استرس، واکنشی برای سازش با عامل یا شرایطی که فشارروانی یا فیزیکی بر فرد وارد می کند، تعریف شده است. در این وضعیت، فرد تحت تاثیر محرک های بیرونی استرس زا از وضعیت عادی خارج می گردد و ناخودآگاه برای تطبیق خود با محرک های یادشده تلاش می کند.
- خواجه دادی و همکاران،1386،ص . - 94 اهمیت بررسی عوامل استرسزای شغلی ولزوم اقدام در جهت کاهش اثرات ناشی از آن ، طی تحقیقیاتی محرز گردید. از آن جمله می توان به تحقیقی که توسط دانشگاه شیکاگو انجام شدو نشان داد بیش از 40 درصد از آمریکایی ها از استرس محیط کار رنج می برند - انتشارات دانشکده دانشگاه هاروارد،1388،ص - 14اشاره کرد.
همچنین می توان به تحقیق موسسه سلامت و ایمنی طی سالهای 2007 تا2009 اشاره کرد که نتایج آن، خسارت ناشی از استرس شغلی را سالیانه بیش از 4 میلیارد پوند و 13/5میلیون روز کاری ، پیش بینی نمود - Health . - & Safety Executive,2011 مقداری اضطراب و استرس، بخش ضروری وعامل محرکه ی زندگی محسوب می شود، اما در جهان پرسرعت کنونی،این واکنش های انسانی و طبیعی اغلب از کنترل خارج، و به عاملت مخرب در بهره وری، آرامش ذهنی و سلامتی افراد بدل می شود - انتشارات دانشکده دانشگاه هاروارد، .1388 - بطوری که تقریبا هر کسی در هر محلی و در هر موقعیتی درجاتی از استرس را در محیط کار و سازمان، احساس می کند - ویتمن، .1999 -
مروری بر ادبیات
علی رغم تاثیرات منفی گسترده استرس بر ابعاد چهارگانه نیروی انسانی، نقش سرمایه اجتماعی در کارآمدی، توانایی و دانایی و سلامت نیروی انسانی در تحقق اهداف سازمانی امری غیر قابل انکار میباشد که این موضوع از نظر پژوهشگران دور مانده است. سرمایه اجتماعی مثل همه اشکال دیگر سرمایه، یک دارائی پایدار است، که میتوان برای کسب مزایای آینده بر روی آن سرمایه گذاری کرد.
از طریق سرمایه گذاری در برقراری شبکه روابط بیرونی، فرد و گروه میتوانند سرمایه اجتماعیشان را ارتقاء دهند و بدین طریق، به مزایای دسترسی بهتر به اطلاعات، قدرت و همبستگی، دست یابند. دوم اینکه، سرمایه اجتماعی مثل اشکال دیگر سرمایه، هم قابل تخصیص1 است و هم قابل تبدیل2 است . - Coleman, 1988, p:98 - همه برنامه ریزان و فعالان اجتماعی با دیدگاهی خوش بینانه سرمایه اجتماعی را، راه حلی برای مسائل و مشکلات اجتماعی چون عدم توسعه اقتصادی، ناکارآمدی نهادهای دموکراتیک و مدنی، جرم و بزه کاری، همچنین کاهش سلامتی و بهداشت می دانند.
مرور نظریه و دیدگاه های مربوط به سرمایه اجتماعی نشان می دهد که این مفهوم ایده ای کهن به قدمت اندیشه های اجتماعی را خاطر نشان می نماید. بنابراین پرداختن به ارزیابی استرس شغلی و ارائه راه های مقابله با استرس مخرب، بعنوان ضروری ترین اولویت پژوهشی در حساب رسی مطرح می گردد. با توجه به غیر قابل تغییر بودن ماهیت شغل، محقق در پی یافتن اینست که آیا بین استرس شغلی و سرمایه اجتماعی ارتباط وجود دارد؟
و اگر این رابطه وجود دارد از میان ابعاد تشکیل دهنده استرس شغلی، کدام بیشترین رابطه را با سرمایه اجتماعی دارد؟ امروزه به دلیل گسترش عوامل تنش زا3 و کاهش توان مقابله انسان در برابر آنها – به دلیل تغییرسبک زندگی- استرس به پدیده ای پیچیده و بزرگ تبدیل شده است با توجه به اینکه انسانها بیش از نیمی از اوقات بیداری خود را صرف انجام مشاغل خود می کنند، لذا شغل می تواند از مهمترین عوامل ایجاد کننده استرس محسوب گردد.
متخصصان بهداشت روانی بر این باورند که واکنش افراد در برابر رویدادهای استرس آمیز شغلی و نیز میزان فشارزایی رویدادها تحت تاثیر عوامل گوناگون فردی و سازمانی است. محققین بر این باورند که عوامل سازمانی نسبت به عوامل فردی تاثیر بیشتری دارند - . - Maslach,et al,2001; Maslach ,Leiter, 2008از طرف دیگر، از آنجا که سرمایه اجتماعی مفهومی جدید در مباحث سلامت - معنوی، روانی، اجتماعی - است و به عنوان سرمایه ای با ارزش در کنار سرمایه انسانی و مالی در سازمان مورد بررسی قرار گرفته است.
بعلاوه اثربخشی سایر سرمایه ها در سایه سرمایه اجتماعی صورت میپذیرد، لذا، سازمانها با شناخت و شناسایی ابعاد سرمایه اجتماعی خود میتوانند سیستم های سازمانی خود را بهتر هدایت نموده و به مدد سرمایه اجتماعی، فضای مملو از اعتماد، همدلی، مشارکت و حمایت را برای افراد سازمان بوجود آورند که به حفظ و بهبودی سلامتی افراد سازمان، کاهش استرس و هزینه های مرتبط با آن و نهایتا بهره وری بالای سازمان بیانجامد. - شلیله، 1388 -
علاوه براین محقق با انجام مصاحبه های متعدد با تمام رده های شغلی در حرفه حسابرسی و مشاهده بازتاب های استرس شغلی در رفتار حسابرسان، هدف خود را از پژوهش حاضر بررسی عوامل تاثیر گذار سرمایه اجتماعی به منظور کاهش استرس شغلی کارکنان شعب بانک ملت غرب استان قرار داد.ویسی و دیگران - 1379 - در تحقیقات خود به این نتیجه رسیده اند که در شرایط پر استرس افراد دارای سرسختی بالا بیش از افراد دارای حمایت اجتماعی پایین از خشنودی شغلی برخوردارند اما از نظر سلامت روان تفاوتی میان آنها دیده نشد.
ماکویی و خورشیدفر - 1389 - نیز بررسی هایی انجام داده و به این نتیجه رسیده اند که نوع غالب کانون کنترل آزمودنی ها درونی، سطح استرس شغلی آنها در حد متوسط و سطح عملکرد و رضایت آنها در حد بالا است. همچنین از عوامل استرس زای شغلی، چهار عامل ابهام نقش، گرانباری کمی، توسعه مسیر شغلی و داشتن مسئولیت دیگران بر روی رضایت شغلی و عامل توسعه مسیر شغلی بر روی عملکرد شغلی حسابداران از نقش واسط برخوردارند.
در تحقیقات ارشادی - 1388 - نتایج نشان میدهد که هر چه سرمایه اجتماعی افراد در بعد کارکردی بیشتر شود، سلامت روانی نیز افزایش مییابد. افراد شاغل و متأهل از سرمایه اجتماعی بالاتر و سلامت روانی بیشتری برخوردارند. زنان انواع زنانه تر حمایت - عاطفی - و مردان انواع مردانه تر حمایت - مالی، عملت، اطلاع رسانی - را فراهم میکنند.
نتایج پژوهش خمرنیا ودیگران - 1389 - نشان داده که پرستاران زن شاغل در بیمارستان دارای فرسودگی شغلی بالایی بوده و سرمایه اجتماعی نیز در برخی مؤلفه ها بر آن تاثیر گذار است. لذا به نظر میرسد جهت افزایش و ارتقاء ابعاد سرمایه اجتماعی در پرسنل بیمارستان ها که از مهمترین سازمان های ارائه دهنده خدمات میباشند، تلاش گردد.نتیجه پژوهش باسخا و دیگران - 1389 - نیز حاکی از آن بود که روابط گسترده ای در ابعاد فردی و اجتماعی میان سرمایه اجتماعی و سلامت وجود دارد.
