بخشی از مقاله
چکیده
استرس و حل و فصل کردن آن انرژی بسیار زیادی را از فرد می گیرد. بنابراین وجود استرس خواه نا خواه با بهداشت روانی در ارتباط خواهد بود. هدف این تحقیق ابتدا شناسایی راهبردهای مقابله ای است که دانشجویان در موقعیت های مختلف از خود بروز می دهند، سپس با توجه به یافته ها شناخت ارتباط بین روش مقابله ای افراد با سلامت روانی بالا و افراد با سلامت روانی پایین است. در پژوهش حاضر از روش تحقیق علی-مقایسه ای و مقطعی استفاده شد. تعداد 100 نفر از دانشجویان پسر و دختر مقطع کارشناسی، به پرسشنامه های مقابله با شرایط پراسترس - CISS - و پرسشنامه سلامت عمومی - GHQ - پاسخ دادند. یافته ها معناداری سلامت روانی بالا و استفاده از مقابله مسئله مدار، و همچنین سلامت روانی پایین و استفاده از مقابله هیجان مدار را نشان داد. درنتیجه هرچه سلامت روانی بالا باشد، افراد از مقابله مسئله مدار و هرچه سلامت روانی پایین باشد، افراد از مقابله هیجان مدار استفاده خواهند کرد. این موضوع نشان می دهد که مقابله مسئله مدار رابطه مثبت با رفتارهای مروج سلامت دارد و بیماری های استرس مدار بیشتر در کسانی مشاهده می شود که پیوسته از مقابله هیجانی استفاده می کنند.
کلمات کلیدی: سلامت روان، راهبرد های مقابله ای، استرس، دانشجویان
.1 مقدمه
فشار روانی » استرس«1 شایعترین و مخرب ترین، نیروی موثر در جامعه امروزی ماست. این پدیده نسبت به هر جاندار آلوده کننده ای آسیب زننده تر و جهانی تر است - کلمن و ورنون، . - 1373 افراد در برابر استرس مجبور به صرف انرژی و حل و فصل کردن مشکل میباشند. پس وجود مشکل خواه ناخواه با بهداشت روانی ضعیف در ارتباط خواهد بود - موسوی نسب، . - 1386
فشار روانی عبارت است از هر وضع یا پیشامدی که بدن را به استفاده از منابع و تولید انرژی بیشتر از معمول وادار می کند - احمدوند، . - 1389 رویارویی با استرس نیز فرایندی پویا است. فرد در راهبردهای رویارویی ارزیابی می نماید که آیا تلاشهای صورت گرفته موقعیت استرس زا را بهتر یا بدتر کرده است و اینکه آیا راهبردهای به کار گرفته شده سازگارانه است یا خیر. به گفته لازاروس2 و فولکمن - 1984 - 3، ارزیابی ها نقش مهمی در تعیین پاسخ رویارویی فرد دارند. توافق زیادی درباره ارزیابی های مربوط به استرس وجود دارد. بنابراین اینکه فرد درگیر پاسخ رویارویی شود و چه میزان رویارویی کند، به این موضوع بستگی دارد که آیا فرد یک موقعیت را از نظر شخصی مربوط و تهدید آمیز درک کرده است یا خیر. لذا درک این مطلب با سلامتی فرد در ارتباط خواهد بود.
روان شناسی نوین رفتار بهنجار را معادل سلامت روان4 و رفتار نابهنجار را معادل بیماری به کار برده است - کاپلان و سادوک، . - 1371 همچنین سلامت روانی از سوی سازمان بهداشت جهانی1 به عنوان یکی از اصول اولیه مراقبت های بهداشت روانی قلمداد می شود
- ماینیک2 و امپیولینین 3، . - 2001 لذا اکثریت روان پزشکان توانایی سازش با محیط، انعطاف پذیری، قضاوت عادلانه و منطقی در مواجهه با محرومیت ها و فشار روانی را ملاک سلامت و تعادل روان می دانند. بنابراین باید گفت با توجه به عملکرد یک فرد می توان به وضعیت روانی وی پی برد - احمدوند، . - 1389
میان آن دسته از کسانی که موقعیت را تنش زا ارزیابی می کنند، عوارض فشار روانی می تواند بسته به نحوه کنار آمدن آن فرد با رویداد مزبور فرق کند - لازاروس و فولکمن، . - 1984 به طور کلی سبک مقابله ای به تلاشهای شناختی و رفتاری برای جلوگیری، مدیریت و کاهش تنیدگی اشاره می کند - لازاروس و فولکمن، 1984؛ به نقل از پنلی4 و توماکا5، . - 2002
لازاروس و همکارانش دو بعد گسترده از کنار آمدن با فشار روانی را شناسایی کرده اند: سبک مقابله مسئله مدار6 و سبک مقابله هیجان مدار7؛ اندلر8 و پارکر - 1990 - 9 نیز بعد سومی به آن افزوده اند که سبک مقابله اجتنابی10 نامیده می شود. راهبرد های مقابله ای مسئله مدار شیوه هایی را توصیف می کند که بر اساس آن فرد اعمالی را که باید برای کاستن یا از بین بردن یک تنیدگی انجام دهد محاسبه می کند. به عبارت دیگر این راهبرد عبارت است از دست به کار شدن برای حل مشکل یا جست و جوی اطلاعاتی که مرتبط با راه حل های آن مشکل است - لازاروس و فولکمن، 1984؛ جرالد سی، . - 1388
راهبرد مقابله ای هیجان مدار شیوه هایی را توصیف می کند که بر اساس آن، فرد بر خود متمرکز شده و تمام تلاش او متوجه کاهش احساسات ناخوشایند خویش است. واکنش های مقابله ای هیجان مدار شامل گریه کردن، عصبی و ناراحت شدن، پرداختن به رفتار های عیب جویانه، اشتغال ذهنی و خیال پردازی است - هرن11 و میشل12، . - 2003 در این روش فرد از شیوه هایی که بر اساس آن سطح بهینه ای از تنظیم هیجانی و توانایی برخورد با موقعیت ها و احساسات شدید و بحرانی را ایجاد می کند، دست می یابد - سارنی13، . - 1999 راهبرد مقابله ای اجتنابی نیز مستلزم فعالیت ها و تغییرات شناختی است که هدف آن اجتناب از موقعیت تنیدگی زا است. رفتارهای مقابله ای اجتنابی ممکن است به شکل روی آوردن و درگیر شدن در یک فعالیت تازه و یا به شکل روی آوردن به اجتماع و افراد دیگر ظاهر شود - هرن و میشل، - 2003کارایی. روش کنار آمدن یا مقابله غالباً بسته به موقعیت ها فرق می کند - لازاروس و فولکمن، . - 1984 همینطور، کوشش مستمر برای یافتن راه حل برای مشکلی که لاینحل است، باعث افزایش ناکامی می شود، بدون اینکه نفعی روان شناختی دربر داشته باشد. لیکن شواهد حاکی از آن است که در مجموع کنار آمدن به روش فرار یا اجتناب، کم اثرترین روش برای کنار آمدن با بسیاری از مشکلات زندگی است - اندلر، . - 2000
پژوهشگران معتقدند میزان تأثیر فشار روانی تا اندازه ای به ارزیابی شناختی14 مهارت های مقابله ای فرد بستگی دارد. لذا باید گفت در بسیاری از شرایط استرس زا به کارگیری شیوه های مقابله ای متمرکز بر مسئله سازگارانه تر از به کار گیری راهبرد های متمرکز بر هیجان و اجتناب است - ساراسون15 و ساراسون، 1984؛ لازاروس و فولکمن، . - 1989 اکثریت افراد از چندین راهبرد رویارویی در موقعیت های استرس زا استفاده می کنند که اغلب ترکیبی از اشکال رویارویی مسئله مدار و هیجان مدار است - لازاروس، . - 1993 راهبرد های رویارویی مختلف در مراحل متفاوتی از مواجهه استرس زا استفاده می شوند. در مراحل ابتدایی یک تجربه استرس زا اغلب بر راهبرد های هیجان مدار تکیه می شود. که به افراد کمک می کند تا از نظر هیجانی از مشکل دوری کنند. زمانی که تعادل هیجانی برقرار شد، بر راهبرد های رویارویی مسئله مدار تکیه می شود تا راه حل های ممکن شناسایی شوند - لازاروس و فولکمن، . - 1984 زمانی که رویارویی مؤثر است، فرد با موقعیت سازگار می شود و استرس کاهش می یابد. متأسفانه تلاشهای رویارویی همیشه به سلامت روان کمک نمی کنند. رویارویی نابهنجار نیز می تواند شامل افکار یا رفتارهایی باشد که ناراحتی را تشدید یا تداوم می بخشند و یا اینکه منجر به شکست فرد می شوند - هوکنبری1 و هوکنبری، . - 1998
اصولاً دانشجویان به دلیل شرایط خاص سنی مستعد از دست دادن سلامت روانی بوده و با توجه به مشکلات خاص خود دچار فشارهای روحی و روانی هستند - سلطانیان، . - 1383 پژوهش ها رابطه معناداری را بین ارزیابی های مربوط به استرس و ابعاد مختلف رویارویی یافته اند - پورتلو2، لونگ3، . - 2001 به عنوان مثال در پژوهشی روی دانشجویان، کارور4 و شی یر5، دریافتند که ارزیابی های های تحدید آمیز و مضر مربوط به یک امتحان به فعالیت های مختلف رویارویی از جمله رویارویی مسئله مدار، جست و جوی حمایت اجتماعی و بازسازی مثبت ارتباط داشته است - کارور6 و شی یر 7، 1994؛ نیوفیلد8، . - 1976 همچنین پژوهش های دیگری رابطه معناداری را بین سبک های مقابله ای مسئله مدار و هیجان مدار با سلامت روانی بدست آورده است. در حالی که طبق این پژوهش بین سبک های مقابله ای اجتنابی و سلامت روانی رابطه ای بدست نیامده است - اندلر و پارکر، . - 1990
باید گفت پژوهش های بسیاری وجود دارند که برای بررسی وضعیت سلامت روانی افراد تهیه دیده اند و این مطلب اهمیت مسئله سلامت روان مخصوصاً در برخورد با موقعیت هایی که فشار روانی را ایجاد می کنند را تأکید می کند. لذا پژوهش حاضر سعی کرده است تا با استفاده از راهبردهایی که افراد در مقابله با موقعیت های استرس زا به کار می گیرند و ارتباط آن با سلامت روانی افراد به این موضوع بپردازد که آیا بین سلامت روان و استفاده از راهبرد های مقابله با استرس بین نمونه ای از دانشجویان پسر و دختر در مقطع تحصیلی کارشناسی تفاوت معنی داری وجود دارد؟
.2 روش
در پژوهش حاضر از روش تحقیق علی-مقایسه ای یا - پس رویدادی - و مقطعی استفاده گردیده است. جامعه تحقیق حاضر شامل کلیه دانشجویان پسر و دختر مقطع کارشناسی دانشگاه پیام نور شهرستان رودسر از توابع استان گیلان بوده است. از کل جامعه تحقیق تعداد 100 نفر از دانشجویان پسر و دختر مقطع کارشناسی با میانگین سنی 23/63 و انحراف معیار 1/28 که در سال -90 1389 مشغول به تحصیل بوده اند، با روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای تک مرحله ای و نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شده است. پرسشنامه ها به صورت گروهی به آن ها ارائه شد. در دستورالعمل آزمون ها ضمن ارائه راهنمایی در مورد نحوه پاسخگویی به سوالات، به طور شفاهی به آزمودنی ها توضیح داده شد که درج نام و نام خانوادگی برای حفظ صحت پاسخگویی آزمودنی ها ضرورتی ندارد. بعد از انجام و تکمیل پرسشنامه ها، تعدادی از پرسشنامه ها که بی اعتبار بودند، حذف گردید. لذا تجزیه و تحلیل آماری پژوهش بر روی 100 نفر انجام شده است که به عنوان حجم نمونه در نظر گرفته می شود.
در پژوهش حاضر از دو پرسشنامه استفاده شده است که عبارتند از:
الف-پرسشنامه مقابله با شرایط پر استرس : - CISS - پرسشنامه مورد نظر برای ارزیابی انواع روشهای مقابلهای که توسط فرد در موقعیتهای استرس زا مورد استفاده قرار میگیرد توسط اندلر و پارکر - 1990 - مطرح شد. این آزمون دارای 48 عبارت است و سه سبک مقابلهای اصلی، یعنی مقابله مسئله مدار، که به معنای کنترل هیجانات و برنامهریزی برای حل گام به گام مسئله است - با 16 عبارت - ، مقابله هیجان مدار، که در آن فرد به جای تمرکز بر خود مسئله بر هیجانات ناشی از آن تمرکز کرده و به جای حل مشکل برای کاهش دادن هیجانات منفی تلاش می کند - با 16 عبارت - و سبک مقابله اجتنابی که در فرد از روبهرو شدن با مشکل اجتناب میکند - با 16 عبارت - ، زیر مقیاس مقابله اجتنابی خود به دو بعد سرگرمی اجتماعی - با 5 عبارت - و توجه گردانی - با 8 عبارت - تقسیم می شود، 3 عبارت باقیمانده در زیر مقیاس مقابله اجتنابی پرکننده هستند و بنابراین در تخمین نمر ه زیر مقیاس مقابله اجتنابی محاسبه نمیشوند. این پرسشنامه یک ابزار خود گزارشی است و آزمودنیها باید در یک طیف لیکرت پنج درجهای - از هرگز: 1، تا بسیار زیاد: - 5 مشخص کنند که تا چه حد از هر یک از راهبردهای ارائه شده استفاده می کنند. در نهایت سبک غالب فرد با توجه به
