بخشی از مقاله
چکیده
راهبرد مقابله ای عبارت است از، تلاش های فکری ، هیجانی و رفتاری فرد که هنگام رو به رو شدن با فشار روانی به منظور غلبه کردن، تحمل کردن و یا به حداقل رساندن عوارض استرس، به کار گرفته می شود. این پژوهش با روش مروری - اسنادی - کتابخانه ای - انجام شده است و ضمن مرور مطالعات و پژوهشهای انجام شده در این حوزه به راهبردهای مقابله ای و اثرات آن بر سلامت روان افراد جامعه به ویژه دانشجویان پرداخته است. نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که راهبردهای مقابله ای مسأله مدار منجر به بهبود سلامت روان دانشجویان می گردد و بالعکس راهبردهای مقابله ای اجتنابی و هیجان مدار منجبر به بدتر شدن وضعیت سلامت روان دانشجویان می گردد. بر اساس یافته های پژوهش حاضر پیشنهاد می شود آموزشهای راهبردهای مقابله ای مسأله مدار بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و سیاستگذاران نظام آموزشی از اوان کودکی این آموزشها را در مدارس تدارک ببینند تا در آینده جامعه ای سالمتر داشته باشیم و این مهم گامی در راستای ارتقای سلامت روان جامعه است.
کلید واژه ها : سلامت روان ، راهبردهای مقابله ای، مقابله مسأله مدار، مقابله هیجان مدار، مقابله اجتنابی
مقدمه
طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت در سال2008 میلادی 14 درصد جمعیت دنیا در معرض ابتلا به یکی از اختلالات روانی هستند که حدود نیمی از آنها را اختلالات خفیف روانی همچون افسردگی و اضطراب تشکیل می دهد - سازمان جهانی بهداشت، . - 2011 مفهوم سلامت روانی، در واقع جنبه ای از مفهوم کلی سلامتی است و بر کلیه روش ها و تدابیری اطلاق میشود که برای جلوگیری از ابتلا به بیماریهای روانی، درمان و توان بخشی آنها به کار می رود. روانشناسان بر این باورند که خصوصیات فردی، فشارهای روانی ومحیطی، وضعیت اقتصادی، اجتماعی وخانوادگی، عدم دستیابی به اهداف زندگی و فقدان انگیزه بر سلامت روانی افراد مؤثر است.
از سوی دیگر تحقیقات نشان می دهد هر گونه تغییر در زندگی انسان اعم از خوشایند و ناخوشایند، مستلزم نوعی سازگاری مجدد است. روش های مقابله با تغییرات زندگی و تنش های حاصله از این تغییرات در افراد مختلف و بر حسب موقعیت های گوناگون متفاوت است. مجموعه ای از تلاش های شناختی و رفتاری راهبردهای مقابله فرد است که در جهت تعبیر و تفسیر و اصلاح یک وضعیت تنش زا به کار می رود و منجر به کاهش رنج ناشی از آن می شود. راهبردهای مقابله ایٌ به عنوان واسطه بین استرس و بیماری شناخته شده اند - کارورٍ و همکاران، . - 1993 استرس و شیوه های مقابله با آن نیز یکی از مفاهیمی است که در روانشناسی و سلامتی به آن توجه شده است و می تواند در سلامتی فرد مؤثر واقع شود.
گادیَ و کوریجُ - - 2004 معتقدند امروزه به رغم ایجاد تغییرات عمیق فرهنگی و تغییر در شیوه زندگی، بسیاری از افراد در مواجهه با مسایل و مشکلات روزمره آسیب پذیرند و به کارگیری روش های مقابله ای می تواند در غلبه بر مشکلات جسمانی و روانی و مشکلات اجتماعی و تعارضات فردی کمک کننده باشد و می توان آنرا به عنوان یکی از عوامل مؤثر در سلامت عمومی و بهداشت روانی فرد در نظر گرفت - به نقل از حسنیان و همکاران، . - 1385 این پژوهش قصد دارد ضمن بررسی ارتباط راهبردهای مقابله ای با سلامت روان ، مکانیسم تأثیر گذاری آن را نیز بر اساس مطالعات انجام شده در ایران و جهان تشریح نماید. با توجه به مطالب ذکر شده، امید است بتوان با نتایج حاصل از این برنامه ریزان نظام آموزشی بتوانند گامی در تدوین بر نامه های ارتقاء سلامت آنان بردارند.
تعاریف مقابله
تاکنون تعاریف متعددی برای مقابله و رفتار مقابله ای ارائه شده است که در اینجا به چند نمونه از آنها اشاره می شود :"لازاروس - 1996 - مقابله را فرآیند اداره خواست هایی می داند که تهدید کننده منافع شخص بوده و فراتر از آن می باشند.وایتٌ - 1974 - مقابله را تلاش فعال برای حل استرس و ایجاد راه حلهای کارآمد برای چالش ها و خواسته های هر مرحله از تحول دانسته و شامل سه مؤلفه، فهم معنایی موقعیت چالش انگیز، انجام عمل مناسب - حل مسأله - و داشتن هیجانات قدرتمند می داند.اسکینر - والروندٍ - 1986 - بر این باورند که رفتار مقابله ای، اعمال هدفمند فرد برای رسیدن به یک هدف مرتبط با محیط است" - محمدی، . - 1385
اکسیَ - - 2004 مقابله را به عنوان تلاش های رفتاری و شناختی در مهار نیازهای بیرونی یا درونی خاص در نظر گرفته است.به نظر می رسد که اغلب مؤلفین مقابله را تلاش فرد برای کاهش استرس می دانند، برخی از این تلاشها را هشیار و منطقی، برخی در جهت تسلط و برخی در جهت اداره مهار استرس می دانند، اما در هر صورت نقش فرد را در این میان نمی توان نادیده گرفت، در حالی که در پژوهشهای رایج درباره تنیدگی، عوامل تنیدگی زا را نتیجه اختلال در کارکرد فرد می دانند، پژوهش هایی مبتنی بر مقاومت در برابر تنیدگی بر ظرفیت فرد در جهت حفظ سلامتی به هنگام قرار گرفتن در برابر عوامل تنیدگی زا تأکید می کنند - محمدی، . - 1385
انواع مقابله
برای طبقه بندی فرایند مقابله دو رویکرد مفهوم سازی وجود دارد. تأکید یکی از این فرایندها بر مسئله مقابله جهت گیری در فعال بودن شخص در پاسخگویی به یک عامل استرس زا است.شخص می تواند به مسأله نزدیک شود و به طور فعال کوشش کند تا آن را حل کند یا از مسأله اجتناب کند وعمدتاً بر مهار هیجانات مرتبط با آن متمرکز شود. تأکید رویکرد دوم روش مقابله ای است که توسط شخص
