بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر یک مطالعه گذشته نگرعلّی،- مقایسه ای و مقطعی بود که با هدف بررسی تأثیر تغذیه با شیر مادر بر قلدری و مولفههای آن در کودکان پسر پیش دبستانی شهر سبزوار انجام شد. نمونه گیری بهصورت خوشهای چندمرحلهای انجام شد. در مجموع، 156 کودک پسر مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزارهای مورداستفاده شامل پرسشنامه قلدری ایلینویز - - 2001 بود. نتایج نشان داد کودکانی که حداقل 1.5 سال از شیر مادر تغذیه نمودهاند نسبت به مواردی که حداکثر شش ماه و کمتر و یا اصلاً شیر مادر تغذیه ننمودهاند، میزان قلدری، زدوخورد و قربانی بودن کمتری را نشان میدهند . - P<0/05 -
کلمات کلیدی: تغذیه با شیر مادر، قلدری، زدوخورد، قربانی بودن
مقدمه
قلدری رفتاری پرخاشگرانه یا آزاردهندهی تعمّدانه است که توسط یک فرد در یک دوره زمانی بهصورت مکرر اعمال میشود و شامل عدم توازن قدرت است که در قالب رفتارهای جسمانی، کلامی و ارتباطی پدیدار میشود .[1] قلدری در دوره دبستان شروعشده و در دوران راهنمایی و سال اول متوسطه تشدید مییابد، اما بعد از کلاس نهم روند کاهشی دارد .[2] مبتنی بر تحقیقات، اوج قلدری در پایهی ششم تا هشتم است .[2] یکی از ملاکهای اختلال سلوک همین قلدری میباشد که باعث میشود کودک از جامعه طردشده، نهاتاًی موردقبول اجتماع واقع نگردد. چنین رفتارهایی کهمعمولاً همراه انواع پرخاشگری میباشد میتواند کودک را از جامعه همسالان دور کرده و به سمت رفتارهای ضداجتماعیٌ سوق دهد .[3] آمارها نشان از شیوع قلدری در میان دانش آموزان و نوجوانان دارد بهطوریکه حدود 29 درصد دانش آموزان کلاسهای ششم تا دهم بهطور متوسط یا بیش از آن درگیر قلدری بودهاند [4]؛ نتیجه تازهترین تحقیقات زمینهیابی، میزان شیوع قلدری را در بین دانش آموزان کشورهای مختلف قریب به پنجاهدرصد گزارش میکند .[2]
در خانواده هایی که فرزندان سنین پایین تر - پیش دبستانی - دارند یکی از موضوعاتی کهمعمولاً مطرح است، قلدری و رفتارهای پرخاشگرانه بر مبنای زور در کودکان است. کودکان در محیط های مختلف مانند مهدکودک و خانه ممکن است در موقعیت های مختلف با همسالان و خواهران و برادرانشان قرار گیرند که اعمال زور و قلدری کنند یا تحت قلدری قرار گیرند. این قلدری میتواند موجب به دعوا و کشمکش بین کودکان شود .[1] در مطالعات انجام شده درباره تغذیه با شیر مادر و رفتارهای اختلال سلوک به افزایش چنین رفتارهایی در کودکانی که با شیر مادر تغذیه نشده اند اشاره شده است و مشاهدهشده است که این رفتارها در کودکانی که با شیر مادر تغذیه شدهاند کمتر مشاهده میشود .[5] برخی از مطالعات نیز حاکی از رابطه مؤثر تغذیه با شیر مادر و تکامل شناختی کودکان است .[6] همچنین نقش تغذیه با شیر مادر در کاهش ابتلا به اختلال بیش فعالی-کم توجهی و نیز اختلالات رفتار ایذایی چون اختلال سلوک، در بسیاری از تحقیقات به اثبات رسیده است .[5] بااین حال مطالعه ای که بطور خاص نقش مؤثر شیر مادر را در زمینه مولفه های قلدری کودکان سنین پیش دبستانی موردبررسی قرار داده باشد نمیتوان یافت؛ لذا هدف مطالعه حاضر بررسی نقش شیر مادر در میزان رفتارهای قلدری در کودکان پسر پیش دبستانی می باشد.
مواد و روشها
پژوهش حاضر یک تحقیقعلّی- مقایسه ای گذشته نگر می باشد. جامعه آماری، تمام کودکان 5-6 ساله پسر در مراکز پیش دبستانی سبزوار بودند. نمونه گیری در این پژوهش خوشه ای چندمرحله ای بود بدین صورت که در ابتدا، با توجه به نظر کارشناس مربوطه آموزشوپرورش سبزوار مبنی بر وجود 115 مرکز پیشدبستانی در این شهرستان، تعداد12 مرکز پیش دبستانی بصورت تصادفی انتخاب شد. سپس بر اساس اطلاعات موجود در پروندهی کودکان این مراکز و همچنین مصاحبه با والدین، کودکان پسری که حداقل یک سال و نیم از شیر مادر بهره برده اند در گروه شیر مادر خوار - گروه آزمایش - و کودکان پسری که حداکثر شش ماه کمتر و یا اصلاً شیر مادر نخوردهاند ، در گروه غیر شیر مادر خوار - گروه کنترل - قرار گرفتند. درنهایت از جامعه آماری موردنظر در هر گروه ، با توجه به نظر کارشناسان [7] ، تعداد 78 کودک از گروه آزمایش و تعداد 78 کودک از گروه کنترل انتخاب شد و هر دو گروه از طریق پرسشنامه ایلی نویز موردبررسی و مقایسه قرار گرفتند.
معیار ورود آزمودنیها در این تحقیق کودکان پسر 6-5 سال که حداقل به مدت یک سال و نیم از شیر مادر تغذیه شده اند می باشد و معیار آزمودنیهای غیر شیر مادر خوار کودکان پسر 6-5 سال که حداکثر شش ماه از شیر مادر استفاده کردهاند یا اصلاً شیردهی نشدهاند.
ابزار تحقیق:
ابزار مورداستفاده در این تحقیق پرسشنامه قلدری ایلینویز - - 2001 بود. که شامل 18 گویه است و سه بعد دارد: -1خرده مقیاس قلدری شامل 9 سؤال با ضریب آلفای کرونباخ 0/78 =؛ -2خرده مقیاس زدوخورد شامل 5 سؤال با ضریب آلفای کرونباخ 0/79 =؛ -3خرده مقیاس قربانی بودن شامل 4 سؤال با ضریب آلفای کرونباخ .0/70= اسپلاگه و هولت - 2001 - روایی و پایایی مطلوبی را برای این مقیاس ارائه دادهاند. نمرهگذاری بر اساس یک شاخص پنجدرجهای از نوع لیکرتی با دامنه یک - هرگز - تا پنج - همیشه - صورت میگیرد . هر بعد نمره جداگانهای دارد. نمره بالا در هر زیر مقیاس بیانگر بروز بیشتر همانگونه رفتار در آزمون است. اسپلاگه و هولت - 2001 - برای بررسی روایی مقیاس از تحلیل عاملی و روایی همگرا و واگرا استفاده کردند. برای بررسی روایی همگرا از مقیاس پرخاشگری آخن باخ استفادهشده بود که ضریب بدست آمده در حد متوسط و مطلوبی بود - . - r=0/65 همچنین بهمنظور بررسی پایایی مقیاس مذکور محققان از روش آلفای کرونباخ استفاده کردند که این ضریب برای هر یک از زیر مقیاسهای قلدری، زدوخورد و قربانی به ترتیب 0/87، 0/79 و 0/70 بوده است.در پژوهش چالمه پایایی ترجمه پرسشنامه قلدری تأیید شد که نتایج آن در جدول 1 آمده است .[8]
جدول :1 ضرایب آلفای کرونباخ، دونیمه سازی و باز آزمایی ترجمه فارسی پرسشنامه قلدری ایلی نویز
روش تجزیهوتحلیل اطلاعات:
از آمار توصیفی شامل جداول و نمودار توزیع فراوانی، در صد فراوانی متغیرهای مستقل و وابسته و تعیین شاخصهای گرایش مرکزی و پراکندگی متغیرهای تحقیق، همچون میانگین و انحراف استاندارد استفاده شد وازآمار استنباطی برای تجزیه وتحلیل سؤالات و فرضیات تحقیق، استفاده شد که شامل آزمون کلموگروف-اسمیرنف جهت بررسی نرمال بودن توزیع متغیرها در جامعه و آزمون نا پارامتری من-ویتنی جهت مقایسه دو گروه با یکدیگر میباشد. دادههای حاصل از این طرح با استفاده از نرم افزارآماری SPSS 20 مورد تجزیهوتحلیل قرارگرفته است.
یافته ها
برای تجزیه وتحلیل دادهها از روش آمار استنباطی و توصیفی استفادهشده است. از روش آمار توصیفی برای بررسی میانگین و انحراف استاندارد متغیرهای پژوهش در دو گروه مورداستفاده قرارگرفته است. از آمار استنباطی برای تجزیهوتحلیل فرضیات تحقیق استفاده شده که شامل آزمون کلموگروف-اسمیرنف و آزمون نا پارامتری من - ویتنی میباشد. با توجه به اینکه توزیع داده ها نرمال نبود از آزمونهای نان پارامتریک برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد. تجزیه وتحلیل آمار توصیفی متغیرهای قلدری - مؤلفه - ، زدوخورد و قربانی در دو گروه کودکان شیر مادر خوار کودکان غیر شیر مادر خواردر جدول 2 آمده است.
جدول :2 تجزیهوتحلیل آمار توصیفی متغیرهای قلدری، زدوخورد و قربانی در دو گروه کودکان شیر مادر خوار کودکان غیر شیر مادر خوار
همانطور که در جدول 2 مشاهده میشود میانگین نمرات متغیرهای قلدری - مؤلفه - ، زدوخورد و قربانی در گروه کوکانی که با شیر مادر تغذیه شده اند کمتر از میانگین این متغیرها در گروه کودکان غیر شیر مادر خوار است بهعبارتدیگر کودکانی که با شیر مادر تغذیه شده اند نسبت به کودکانی که با غیر شیر مادر تغذیهشدهاند نمرات پایینتری در قلدری، قلدری - مؤلفه - ، زدوخورد و قربانی کسب کردهاند.
جهت بررسی نرمال بودن توزیع متغیرهای قلدری - مؤلفه - ، زدوخورد و قربانی در دو گروه، از آزمون کلموگروف- اسمیرنف استفاده شد. نتایج این تحلیل در جدول 3 ارائه گردیده است.
جدول:3 نتایج آزمون کلموگروف- اسمیرنف جهت بررسی فرض نرمال بودن قلدری، زدوخورد و قربانی در دو گروه کودکان شیرمادرخواروکودکان غیرشیرمادرخوار
