بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر طراحی ارگونومیکی محیط زندگی بر کاهش آسیب های ناشی از افتادن سالمندان است. تحقیق حاضر از نوع تحقیقات نیمه تجربی محسوب می شود. جامعه آماری این پژوهش را سالمندان بالای 65 سال استان البرز تشکیل می دهند. نمونه آماری آن را 30 سالمند با سابقه حداقل یک بار افتادن در یک سال گذشته تشکیل می دهند که به شیوه نمونه در دسترس از مراکز توانبخشی، پارک ها و مراکز خدماتی سالمندان انتخاب شد. آزمودنی ها پس از انتخاب به دو گروه تجربی و کنترل تقسیم شدند و پرسشنامه به ترس از افتادن FES-I یاردلی و همکاران - - 2005را تکمیل کردند و میزان بهم خوردن تعادل در 12 هفته گذشته آنها نیز ثبت شد. سپس محل زندگی گروه تجربی بر اساس اصول ارگونومیک از لحاظ نور، ناهموار بودن، لغزندگی کف، کوچک بودن محل رفت و آمد، طراحی محل نشیمن و خواب، سرویس بهداشتی، گذاشتن دستگیره در محل های مورد نیاز و ... با توجه به محیط زندگی سالمندان ، استاندارد سازی شد. پس از 12هفته دوبار سالمندان پرسشنامه های تحقیق را پر کردند. پس از جمع آوری پرسشنامه ها، داده ها توسط نرم افزار SPSS 22 و آزمون های آماری توصیفی - میانگین، انجراف استاندارد و ... - و آزمون های آماری استنباطی - تی مستقل - مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته های پژوهش حاضر نشان داد که مداخلات ارگونومیکی باعث کاهش افتادن و همچنین ترس از افتادن در سالمندان می شود.
کلمات کلیدی: طراحی ارگونومیکی محیط زندگی ، آسیب های ناشی از افتادن سالمندان، ترس از افتادن
.1 مقدمه
بسیاری از ملت ها پدیده قرن 21 را رشد سریع جمعیت افراد سالم دانسته اند. جمعیت افراد سالمند بالای 60 سال جهان بیش از 605 میلیون نفر در جهان تخمین زده شده است و برآورد گردیده که تا سال 2050 این تعداد به 2 میلیارد نفر برسد - کانیوس1 و همکاران،. - 2005در ایران نیز براساس سرشماری سال 1375 جمعیت سالمندان بالا تراز 60سال 6/4 درصد کل جمعیت کشور بوده است که پیش بینی می شود تاسال 1410 به 25 الی 30 در صد افزایش یابد بنا براین لزوم توجه بیشتر به رفع احتیاجات و مشکلات این قشر از جامعه به طور روزافزونی احساس می شود - حاتم آبادی،. - 2016 به زمین خوردن یا افتادن و کاهش توانایی حفظ تعادل یکی از شایعترین وجدی ترین مشکلات دوران سالمندی است که بسیارتکرار می شود و دارای عواقب و عوارض جسمانی - شکستگی لگن، ازکارافتادگی، از دست دادن توانایی فیزیکی و مرگ و میر - و روانی - از دست دادن اعتماد به نفس و عزت نفس و کاهش امیدبه زندگی - زیادی است که با توجه به هزینه های بالای آن، شناسایی علل وعوامل آن و روشهای پیشگیری از آن مورد توجه قرار گرفته است. لذا بررسی عوامل تاثیر پذیر از افزایش سن و سالمندی و کنترل و بهبود این فاکتور ها در جامعه ضروری است. با بالا رفتن سن، سیستم های مختلف بدن از جمله، دستگاه عصبی و عضلانی هم که از اجزاء اصلی در راه رفتن و حفظ تعادل هستند دچار ناتوانی می شوند و به دنبال آن افتادن یکی از مشکلات اساسی است که در سالمندی شیوع پیدا می کند - نیلسون1 و همکاران،. - 2013
حدود یک سوم تا نصف سالمندان در سال دچار سقوط می شوند و اغلب این افراد سقوط مکرر دارند و میزان سقوط سالمندان ساکن در مراکز نگهداری و درسنین بالاتر در افراد دارای نقایص عملکردی بالاتر است. حدود 22 تا 60 درصد افتادن ها منجر به آسیب می شوند و حدود 10 تا 15 درصد آن ها منجر به آسیب های جدی مثل انواع شکستگی و ضربه مغزی می شوند - اورکس و همکاران،. - 2013 آسیب های ناشی از سقوط باعث بستری شدن، درد طولانی، نقص عملکرد، ناتوانی و مرگ و میر بیشتر می شود. حوادث، پنجمین علت مرک سالمندان است و شایعترین حادثه در این گروه سقوط است و 80درصد پذیرش های بیمارستانی به علت حوادث در سالمندان، ناشی از سقوط است. و این نکته حائز اهمیت است که یک بار سقوط و آسیب ناشی از آن باعث ترس از سقوط، افزایش وابستگی، پذیرش در خانه سالمندان، افسردگی و اضطراب می شود - اسکاندول2 و همکاران،. - 2013
با این حال با تغییرات جسمانی، فیزیکی، روانی و اجتماعی همراه با سالمندی، اصلاح یا بهسازی محیط زندگی برای این افراد الزامی به نظر می رسد. در صورتی که تغییرات مناسب در محیط زندگی سالمندان ایجاد شود، نه تنها زندگی آنها با رضایت بیشتری همراه خواهد بود بلکه کیفیت زندگی آنها نیز افزایش خواهد یافت - علم گیر ، همکاران،. - 2012
سالمندان مدت زمان طولانی از روز را در منزل می گذرانند. از این رو، توجه به محیط زندگی سالمندان حوزه مهمی در مراقبت از این افراد می باشد. به دلیل تنوع محیط در خانه های مختلف، لازم است بر اساس کاربرد هریک از اجزاء و اشیاء موجود در منزل، بر اساس علم ارگونومی طراحی مناسب زندگی سالمندان در خانه ها لحاظ شود - زمانی، . - 2010 ارگونومی یا همان مهندسی فاکتورهای انسانی، علمی ترکیبی است که سعی دارد ابزارها، دستگاه ها، محیط کار و مشاغل را با توجه به توانایی هایی جسمی فکری و محدودیت ها و علائق انسانها، طراحی نماید. این علم با هدف افزایش بهره وری، با عنایت بر سلامتی، ایمنی و رفاه انسان در محیط، شکل گرفته است. همچنین این علم در تلاش است بجای متناسب سازی انسان با محیط، محیط را با انسان متناسب سازد. با این حال ایویس 3و همکاران - - 2017 کم بودن فضای ایمن برای حرکت در سالمندان باعث افزایش ترس از افتادن و در نتیجه کاهش تحرک و جابه جایی در آنها می شود. مصباح و همکاران - 1391 - دریافتند مداخلات ارگونومی می تواند باعث بهبود وضعیت بدن، و همچنین کاهش میزان شیوع اختلالات اسکلتی عضلانی در بین افراد شود. مارتین و همکاران - - 2017 نیز اظهار می کنند که بررسی محیط زندگی سالمندان و ایمن سازی آن باعث کاهش میزان سقوط و افزایش میزان جا به جایی و کاهش ترس از سقوط سالمندان می شود. با این حال خلأ تحقیقاتی در مورد محیط زندگی سالمندان شایان توجه است و اینکه تحقیقات اندکی به بررسی محیط زندگی سالمندان و نقش آن در افتادن و ترس از افتادن پرداخته است، با توجه به موارد مطرح شده هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر طراحی ارگونومیکی محیط زندگی بر کاهش آسیب های ناشی از افتادن سالمندان است.
.2 روش تحقیق
تحقیق حاضر از نوع تحقیقات نیمه تجربی محسوب می شود. جامعه آماری این پژوهش را سالمندان بالای 65 سال استان البرز تشکیل می دهند . نمونه آماری آن را 30 سالمند با سابقه حداقل یک بار افتادن در یک سال گذشته تشکیل می دهند که به شیوه نمونه در دسترس از مراکز توانبخشی، پارک ها و مراکز خدماتی سالمندان انتخاب شد. معیار های ورود به تحقیق شامل: عدم استفاده از وسایل کمکی برای راه رفتن، داشتن سابقه افتادن و شکستگی در یک سال گذشته، عدم محدودیت حرکتی در مفاصل لگن، زانو و مچ پا، استفاده نکردن از داروهای اعصاب برای بیماری های مزمن و عدم استفاده از سمعک و رضایت کامل برای حضور در پژوهش بود. آزمودنی ها پس از انتخاب به دو گروه تجربی و کنترل تقسیم شدند و پرسشنامه مربوط به ترس از افتادن را تکمیل کردند و میزان بهم خوردن تعادل در 8 هفته گذشته آنها نیز ثبت شد.
سپس محل زندگی گروه تجربی بر اساس اصول ارگونومیک از لحاظ نور، ناهموار بودن، لغزندگی کف، کوچک بودن محل رفت و آمد، طراحی محل نشیمن و خواب، سرویس بهداشتی، گذاشتن دستگیره در محل های مورد نیاز و ... با توجه به محیط زندگی سالمندان ، استاندارد سازی شد. پس از 12هفته دوبار سالمندان پرسشنامه های تحقیق را پر کردند. در این پژوهش از پرسشنامه FES-I دارای 16 گویه است که توسط یاردلی و همکاران - - 2005 ساخته شده است، استفاده شد - حاتم آبادی،. - 2016 گویههای این پرسشنامه دارای 4 گزینه اصلاً" نگران نیستم" تا کاملاً" نگرانم" می باشد و نمره هر آزمودنی، مجموع امتیازات وی از 16 سؤال خواهد بود - بین 16 تا . - 64 نمره بالاتر به معنی ترس بیشتر از افتادن یا خودکارآمدی پایینتر است. ترجمه این ابزار به روش ترجمه فارسی و معکوس توسط خواجوی و همکاران انجام شده است. ضریب همبستگی درونطبقهای - ICC - برای این پرسشنامه 0/98 و همسانی درونی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 0/98 محاسبه شد. ضریب همبستگی به روش دونیمه کردن، ضریب همبستگی اسپیرمن- براون 0/97 و ضریب همبستگی دونیمه گاتمن نیز 0/97 به دست آمد. در این مطالعه ضریب آلفای کرونباخ این پرسشنامه مجدداً محاسبه و 0/909 به دست آمد. پس از جمع آوری پرسشنامه ها، داده ها توسط نرم افزار SPSS 22 و آزمون های آماری توصیفی - میانگین، انجراف استاندارد و ... - و آزمون های آماری استنباطی - تی مستقل - مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
.3 یافته ها
همانطور که در جدول1 مشاهده می شود، میانگین قد آزمودنی های مورد مطالعه172/93 و انحراف معیار 6/483 می باشد. همچنین میانگین وزن آزمودنی ها70/33 و انحراف معیار آن 8/20 بوده و همچنین میانگین سن آنها 73/40 و انحراف معیار آن 5/42 می باشد. شایان ذکر است که میزان میزان افتادن و ترس از افتادن در بین گروه های تجربی و کنترل در مرحله پیش آزمون تفاوت معنی داری ندلشت.
جدول:1 اطلاعات دموگرافیک آزمودنی ها
جدول:2 نتایج آزمون t مستقل جهت مقایسه میزان افتادن در 12 هفته گذشته
