بخشی از مقاله
چکیده
طراحی یک مکان خوب یکی از مفاهیمی است که باید مورد توجه قرار گیرد . مراکز تفریحی از جمله سینما از مراکزی هستند که باید به مسائل زیبایی شناختی و خدماتی این مراکز توجه شود.در واقع در ساخت یک فضای معماری مسائلی از قبیل ویژگیهای روانی انسان، مسائل اقتصادی و غیره نیز دخالت دارند. در اینجا سعی بر این است که به ارزیابی میزان تأثیر طراحی معماری سینما بر جذب بیشتر استفاده کنندگان پرداخته شود. بدین منظور پردیس سینمایی ملت به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شده است.که با بهره گیری از تنظیم پرسشنامه و نرم افزار spss به بررسی این مسایل پرداخته شده است.پرسشنامه با 19 سوال تستی و 1 سوال تشریحی بسته و توسط 50نفر از شهروندان تکمیل گردید .در بخش آمار توصیفی از فراوانی و درصد فراوانی و در بخش آمار استنباطی از آزمون مجذور2 و آزمون t تک نمونه ای استفاده شده است. با توجه معنادار شدن تفاوت میانگین ها، با 0/95 اطمینان بیان می کنیم که میزان تاثیر معماری سینما بر جذب بیشتر استفاده کنندگان معنادار است. در پژوهش پیشرو از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بهره برده شده است.
واژه های کلیدی:
طراحی مکان خوب، معماری سینما، پردیس سینمایی ملت، پرسشنامه، spss
مقدمه
سینما به عنوان هنری که مهمترین عامل ارتباطی اش با مخاطب و وسیله ی بیان اصلی اش تصویر است،مسلماً با هر آنچه که از لحاظ بصری دارای اهمیت باشد، ارتباط خواهد داشت. نقاشی، مجسمه سازی، عکاسی، معماری و... همه از انواع هنرهای بصری هستند که بی شک نقاط اشتراک متعددی با سینما خواهند داشت.[1]
در اینجا سعی بر این است که به ارزیابی میزان تأثیر طراحی معماری سینما بر جذب بیشتر استفاده کنندگان پرداخته شود. بدین منظور پردیس سینمایی ملت به عنوان نمونه مورد مطالعه انتخاب شده است.
سینما با هر شات یا پلانی که نمایش می دهد، در واقع رویدادی را در یک فضا معرفی می کند و همانطور که می دانید موضوع معماری، فضا است. از همین جا می توان رابطه ی صریح و دقیق معماری و سینما را دریافت. از نظر معماری هر مکان مادی یک فضا محسوب می شود. حتی یک بیابان خالی هم یک فضا شمرده می شود. تعداد المان ها یا عناصر موجود در یک فضا و همچنین نوع آنها سبب تغییر ارزش فضا می شود.[1]
نور، صدا و ... همه می توانند فضایی را از فضای دیگر متفاوت کنند. اما سه عنصر مهم در معماری: حجم، نور و رنگ تأثیرات عمده ای در ایجاد فضا دارند. مفاهیمی مثل نقطه، خط، سطح و... که در هنرهای تجسمی مطرح هستند، در معمار ی نیز مورد استفاده دارند؛ اما همگی در قالب حجم و بافت معنا می یابند. با این اطلاعات می توان مغهوم فضا در معماری را درک کرد.فضا ممکن است طبیعی باشد؛مثل بیابان، کهکشان، دریا و... و نیز می تواند ساخته دست انسان باشد؛ مثل انواع مکان های مورد نیاز زندگی بشر که تاکنون ساخته شده است. معمار کسی است که براساس نیازهای بشر و براساس تفکرات و فرهنگ حاکم اجتماعی و نیروی تخیل خویش فضا سازی می کند و یا به بیان دیگر به فضاهای مختلف انتضام های مورد نظر خود را می بخشد. در ساخت یک فضای معماری مسائلی از قبیل ویژگیهای روانی انسان، مسائل اقتصادی و غیره نیز دخالت دارند.[1] حال با آنچه در مورد فضا در معماری گفتیم باید دید که تأثیر طراحی فضا بر استفاده کنندگان چگونه است ؟ و تأثیر طراحی معماری سینما بر جذب بیشتر استفاده کنندگان به چه صورت است؟
طراحی یک مکان خوب
تلاش همه معماران، منظر آرایان، برنامه ریزان و طراحان شهری باید در جهت طراحی مکانی خوب، برای مردم باشد. شروع محیط ساخته شده دست بشر باید با تقویت فرصتهای مناسب از طریق به حد اعلاء رساندن گستره گزینه های قابل عرضه نامیده شده » مکان پاسخده « به مردم، ی ک محیط دموکراتیک برای استفاده کنندگان فراهم آورد - نظریه های متعددی در رابطه با طراحی مکان خوب وجود دارد، در این نوشتار به مولفه های مکان پاسخده بنت لی پرداخته شده است - .
از آنجا که مراکز تفریحی به عنوان یکی از اصلی ترین فضاهای شهری محسوب می شوند، ارتقای کیفیت اینگونه مکان ها برای دستیابی به یک مکان خوب - پاسخده - و بررسی مولفه های محیط پاسخده در آنها لازم می باشد.
مولفه هایی را که بنت لی1 برای ایجاد یک مکان خوب یا پاسخده معرفی میکند به ترتیب زیر می باشد:
حواس ما به عنوان عامل ارتباطی انسان با محیط نقش مهمی را در این فرآیند بازی میکند و برای ادراک، ارزیابی و رفتار در فضا نقش اساسی دارد[6] از میان انواع حواس، بیشترین مقدار اطاعات از طریق دیدن در اختیار انسان قرار می گیرد. همچنین بینایی حسی است که انسان با آن فکر میکند و حواس دیگر در واقع الحاقاتی برای دیدن هستند که مشاهده را تکمیل کرده و دریافت پیام را تأیید یا تقویت می کنند[7] حس بینایی مهمترین حس است و بیشترین اطلاعات را نسبت به مجموعه بقیه حس ها از محیط جمع آوری می کند و اهمیت آن تا حدی است که جهت یابی در محیط از طریق این حس انجام می گیرد. حس بینایی فی نفسه "فعال و جستجوگر" است.[5]
ادراک بصری
بیشتر از هشتاد درصد از ورود یهای حسی ما بصری است و درست به همین دلیل اغلب اوقات وقتی صحبت از ادراک می کنیم، منظورمان ادراک بصری است، چرا که علاوه بر دلایل فرهنگی، حس بینایی در مقایسه با سایر حواس برایمان ملمو از دریافتهای محیطی است[8] هدمن2، با اشاره به اهمیت تجربه بصری در ادراک مردم از فضا، هشدار می دهد که در پروژ ه های طراحی شهری باید به ای ن نکته توجه کرد که مردم، خیلی بیشتر از آنچه که تصور می کنیم، پیرامون خود را می بینند. مردم از تجربه دوباره جاهایی که از نظر ویژگی های بصری، پرکشش هستند و جاهایی که همواره به نظر می رسد روابط و تأثیرات فضایی تازه ای دارند، لذت می برند[9] برای ایجاد افتراق بین یک فضای خاص با سایر فضاها در ذهن بیننده، استفاده از عوامل جاذب با تأ کید بر ویژگی های خاص محلی، میتواند بسیار مؤثر باشد. در واقع برای رسیدن به ادراک بهتر، توجه به نقش زیبایی شناسی و ترجیحات بصری مردم نسبت به مشاهدات محیط پیرامونی و نقش این امر در ارتقای کیفیت و تقویت رابطه دو سویه انسان B محیط و در نتیجه حضور بیشتر انسان در فضای شهر ی و احساس تعلق به آن و همچنین احساس مسئولیت برای حفظ و بهبود کیفیت چنین فضاهایی بسیار مهم است.[10]
برای تحلیل چگونگی ادراک محیط بصری شهری و معیارهای شکل گیری آن توسط آنچه که چشم می بیند، تئور یهای بسیاری مطرح است که از میان آنها دو تئوری گشتالت و فرمالیسم برای ارزیابی ادراک بصری در این پژوهش انتخاب شد ه اند. گشتالت مکتب روانشناسی است که با فرآیندهای ادراک سروکار دارد، این تئوری بر این باور است که تمام ادرا کات بصری انسان در اشکال سازماندهی شد ه اند. میراث به جای مانده از تئوری گشتالت، هم بر روانشناسی و هم بر طراحی محیط تأثیر زیادی گذاشته است. مشاهدات تجربی تئوری گشتالت در روشهای نظم بخشیدن به محیط و در مواردی چون زیبایی شناسی و وحدت فضای معماری و شهری، هنوز در طراحی محیط استفاده زیادی دارد.[11]
فرمالیسم درقرن بیستم ازروانشناسی تأثیرمیگیرد. رویکردفرم گرای زیبایی شناسی، مدیون دیدگا ههای آرنهایم است که بر نقش الگوهای فرم در تجربه زیبایی شناسی تأ کید دارد. نکته اصلی زیبایی شناسی فرمی، توجه به ساختار بصری محیط است که فضای شهری یکی از جلو ه های آن میباشد. این زیبایی شناسی که از گشتالت تأثیر زیادی گرفته، عناصر اصلی هندسه محیط را در نظر گرفته و کاربرد آنها در ترکیب را بررسی می کند[11] مطابق آموزه های این تئوری، شناخت ویژگیهای فرمی عناصر بصری موجود در یک محیط و همچنین روابط متقابل میان آنها با اهمیت است.
در عین حال به بعد احساسی ادراک ، یعنی : توقع فرد از فضا ، وحدت ، تعادل ، تنوع ، دلپذیری بصری ، نظم ، پیچیدگی ، هارمونی و بعد تفسیری ادراک ، یعنی : تداعی معنی ، خوانایی و جهت یابی ، انعطاف پذیری ، مقیاس انسانی - از لینچ ، اسمیت ، تیبالدز و کاپلان ها - و بعد ارزش گذاری ادراک ، یعنی : میزان زیبایی فضا ، خاطره انگیزی ، تصویر ذهنی ، میزان حضور پذیری ، اختلاط اجتماعی و حس مکان توجه شده است .
مفهوم فضا
لازم است تا کلیاتی در رابطه با مفهوم فضا و فضاهای شهری بیان گردد. تبیین این مفاهیم در طول تاریخ تفکر اجتماعی و در قالب مکاتب تئوری کلاسیک و نو، شکل گرفته است. برای مثال " ازنظر ارسطو، فضا مجموعه ای از مکان هاست و زمینه ای است پویا با اعراض کیفی متفاوت. این اعراض و آن زمینه، فضا را با اصالت عمل تنظیم کرده و اسلوب می بخشند".[12]
بنابراین فضا نیز همانند سایر مفاهیم در ترمینولوژی علوم اجتماعی دارای نسبیت و پیچیدگی هایی است که در مواقعی با مفاهیمی همچون مکان و محیط هم پوشانی پیدا می کند؛ در صورتیکهواقعاً این طور نیست و باید با نگاهی خاص و دقیق به مفهوم هر یک از واژه های فضا، مکان و محیط نگریست. "فضا مفهومی به خودی خود بدیهی نیست . این مفهوم معنایی به مراتب گسترده تر از تعریف نسبتاً ساده ی فضای فیزیکی یا طبیعی که به طور ضمنی در مباحث
مطرح می شود و به ابعاد سه گانه ی جهان بیرونی یعنی به تواترها، جدایی ها و فاصله ی میان افراد و اشیاء و میان اشیاء اطلاق می شود، دارد".[13]
آمیختگی مفهوم فضا با این پیچی دگی ها، سبب شده است تا متفکران نتوانند تعریف کاملی از آن بیان نمایند. به نظر می رسد اینکه مفهوم فضا در حوزه و حیطه ای اعم از جامعه شناسی، انسان شناسی، معماری، شهرسازی، حقوق، و... بکار برده شده است، معنی خاص خود را می یابد. » از نظر راپاپورت3 ، نظری اتی که در مورد مفهوم فضا به عنوان بعد مهمی از محیط بویژه در ارتباط با روابط انسانی ارائه می شود، مختلف است. برخی فضا را بعد مادی جامعه فرض می کنند و روابط اجتماعی را در شکل دادن به آن موثر می دانند. بعضی معتقدند فضا امکانات و محدودیت هایی ایجاد می کند که مردم بر اساس معیارهای خود آن را انتخاب می کنند.[14]«
گروهی از صاحبنظران هم چون رابرت کریر4 ، فضای شهری را بعنوان
ساخت شهر مطالعه می کنند و گروهی هم چون کامیلوسیته5 از حوزه ی زیبایی شناسی به موضوع می نگرند و برخی نیز مانند گیدنز6 ، فضای شهری را از منظر اکولوژی اجتماعی بررسی می کنند. مفهوم فضای شهری در قالب مفهوم اهداف انسانی- اجتماعی در انطباق با هدف های انسانی و فعالیت های اجتماعی تعریف می شود و فضاهای شهری خیابان، میدان و... وسیله ای می گردد برای تقویت روح همکاری جمعی، روابط متقابل چهره به چهره، فضایی محصور، اندام وار و دارای هویت. عملکرد اساسی شهر در جمعی بودن فعالیت ها و وفور عرصه های عمومی شهر نهفته است، زمینه ای برای نمایش زندگی اجتماعی افراد و گروه های اجتماعی متفاوت. عرصه عمومی به صحنه ای بدل می شود که بازیگران و تماشاگران به ترتیب نقش خود را عوض می کنند و در اینجا به جای مفهوم فضای شهری در مقیاس شهر بر تصور عمومی مردم از آن فضا منطبق می گردد.[15]
ضوابط طراحی سینما
این ضوابط برای طراحی سینما باید رعایت شوند: ورودی سالن انتظار کافی شاپ
سرویس بهداشتی سالن اجرا
نسبت های قسمت تماشاگران بخش خدماتی قسمت اداری
ساختار عمومی فضاهای نمایشی حال به بررسی پردیس سینمایی ملت می پردازیم:
شکل:1 پردیس سینمایی ملت؛ منبع: گوگل
پروژه مجموعه پردیس سینما گالری ملّت در محدوده منطقه 3 شهرداری تهران و در زمینی کشیده و نامعین به مساحت 6000 متر مربع در منتهی الیه جنوب غربیپارک ملّت طرح و اجرا گردیده است. این مجموعه با توجه به استقرار در محوطه ی پارک از کلیه مزایای آن به عنوان محوطه بهره مند است. احداث این پروژه نه تنها ضرورت منطقه ای را که با توجه به وسعت و جمعیت آن دارای کمبودهای شدید فضاهای فرهنگی و سینمایی است برطرف می نماید بلکه حوزه نفوذ آن کل شهر را متأثر می سازد. این مجموعه از سمت شمال و شرق به محوطه پارک و از سمت جنوب به بزرگراه نیایش و از غرب به محوطه مجموعه ورزشی انقلاب محدود می شود. این پروژه با زیربنای 15000 مترمربع، شامل 4 سالن سینما هر یک به ظرفیت 280 نفر و یک سالن نمایش کوچک به ظرفیت 30 نفر به همراه فضاهای نمایشگاهی، رستوران و کافی شاپ، فروشگاه کتاب و محصولات فرهنگی و فضاهای اداری و خدماتی مورد نیاز قادر است جمعیتی در حدود 2500 نفر را در خود جای دهد.
شکل:2 پردیس سینمایی ملت؛ منبع: گوگل
معمار این ساختمان، رضا دانشمیر است. پردیس سینمایی پارک ملت رتبه نخست ساختمانهای عمومی جایزه معمار 1387 و همچنین عنوان پروژه منتخب در فستیوال 2009 بارسلونا را به خود اختصاص داده است.
چرا پردیس سینماییملّت ؟
چون اولین سینمایی است که به ویژگیهای زیبایی شناختی در آن توجه شده است. طراحی نما، امکانات رفاهی و مکان قرار گیری آن مدنظر قرار گرفته شده است. دارای فرم شاخص و خاص می باشد. به همین منظور پرسشنامه ای تنظیم نموده تا تأثیر این موارد را بر جذب استفاده کنندگان از این مجموعه مورد ارزیابی قرار دهیم.
تنظیم پرسشنامه
با توجه به جدید بودن موضوع تحقیق نویسندگان مجبور به ساخت پرسشنامه جدیدی برای کسب اطلاعات مورد نیاز در خصوص تاثیر طراحی معماری سینما بر جذب بیشتر استفاده کنندگان - پردیس سینمایی ملت - لذا پرسشنامه با 19سوال بسته و 1 سوال تشریحی تدوین گردید.
جامعه مورد مطالعه
توسط 50 نفر از مردمی که به این سینما مراجعه می کردند تکمیل گردید.
تجزیه وتحلیل با نرم افزار Spss
نوع پاسخ ها با 5 گویه - خیلی کم، کم، متوسط، زیاد، خیلی زیاد - است. در بخش آمار توصیفی از فراوانی و درصد فراوانی استفاده شده است. در بخش آمار استنباطی از آزمون مجذور 2 و آزمون t تک نمونه ای استفاده شده است. و تحلیل نهایی انجام گرفت که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد.
