بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر غلظتهای مختلف هورمون ایندول بوتیریک اسید بر ریشهزایی قلمههای خشبی پایههای هیبرید هلو و بادام آزمایشی بهصورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی ارومیه در سال 1393 تحت شرایط پاگرمایی طراحی و اجرا گردید. فاکتور اول شامل غلظتهای 2500، 3000، 3500 پی پی ام ایندول بوتیریک اسید همراه با یک تیمار شاهد و فاکتور دوم شامل هیبریدهای GF677 و GN15 هلو × بادام بود. نتایج تجزیه واریانس دادهها بیانگر تأثیر معنیدار - P<0.01 - غلظتهای مختلف ایندول بوتیریک اسید بر صفات ارتفاع قلمه، قطر قلمه، زمان کالوسزایی، درصد کالوسزایی و درصد ریشهزایی نسبت به تیمار شاهد بود، ولی هیبریدهای GF677 و GN15 تأثیر معنیداری از نظر آماری بر صفات ذکر شده نداشتند. بر اساس نتایج مقایسه میانگینها، بیشترین ارتفاع قلمه، قطر قلمه، زمان کالوسزایی، درصد کالوسزایی و درصد ریشهزایی در هر سه نوع قلمه تحتانی، میانی و انتهایی متعلق به غلظت 3500 ایندول بوتیریک اسید بود که اختلاف معنیداری از نظر آماری با غلظت 3000 نداشتند. با توجه به نتایج کلی از این بررسی هورمون ایندول بوتیریک اسید با تحریک ریشهزایی درصد ریشهزایی قلمهها را افزایش داده و در تمامی غلظتهای کاربردی تأثیر آن بر قلمههای تحتانی، میانی و انتهایی یکسان بود.
.1 مقدمه
درخت هلو و بادام متعلق به رده هستهداران از خانواده Rosaceae و از جنس Prunus و گونه Amygdaluss میباشد. بادام با دارا بودن ریشههای عمیق به عنوان یک منبع ژنتیکی مقاومت به آهک و خشکی در اصلاح پایههای بادام، هلو و آلو ایفای نقش میکند. از طرفی پایههای هلو درختان قویتری را تولید و نسبت به نماتد ریشه مقاوم است و سازگاری خوب با ارقام بادام دارد. تولید هیبریدهای هلو با بادام ایدهای مناسب است که در نتیجه آن میتوان به درختانی دست یافت که دارای خصوصیات مطلوبی نظیر مقاومت به خشکی و خاکهای آهکی، سیستم ریشهبندی قوی و مقاومت به آفات و بیماریها میباشند - نظامی و همکاران، . - 1389 در بین پایه-های بادام، پایههای GF677 و GN15 با توجه به قدرت رشد و مقاومت به خشکی و خاکهای آهکی، سازگاری بالا با ارقام پیوندی و ریشهزایی بالا آن، امروزه بیشتر مورد توجه میباشند بهترین روش حفظ خواص ژنتیکی این پایهها، ازدیاد رویشی آنها است. چون دسترسی به بذر این نوع پایهها مشکل و تفرق صفات آنها در نسل دوم به قدری است که غیر قابل استفاده میشوند. قلمه ساقه مهمترین روش اقتصادی تکثیر رویشی محسوب میشود. این روش در باغبانی مخصوصاً برای تولید انبوه پایههای اصلاحی در یک دوره کوتاه بهمنظور حفظ ویژگیهای ژنتیکی والدین مورد استفاده میباشد. در این راستا بررسی نوع بستر کشت، مقدار نور، کیفیت نور، مقدار اکسیژن، دی اکسید کربن، غلظت هورمون مورد استفاده، پلی آمینها، استعداد پایه، دما، رطوبت، اسیدیته بستر، مقدار مواد غذایی موجود در بستر و زمان تهیه قلمه در صفت ریشهزایی بسیار مهم و باید مورد بررسی قرار گیرد نمو سریع و یکنواخت ریشه در قلمه-ها را میتوان با کاربرد اکسینها سرعت بخشید. اکسین بر روی سرعت و افزایش درصد ریشه-زایی قلمهها اثر دارد. گیاهان اکسین طبیعی را در شاخه-ها و برگهای جوان تولید میکنند، اما برای ریشهزایی موفقیت آمیز باید اکسین مصنوعی بکار برده شود تا از مرگ قلمه-ها جلوگیری شود - کاسیم و رییای، . - 2009 اکسینهای مصنوعی که برای ریشهزایی قلمهها به کار برده می شوند مانند ایندول بوتیریک اسید و نفتالین استیک اسید اسید دو هورمون مهم از این گروه میباشند که با دوامتر از ایندول استیک اسید - اکسین طبیعی - بوده و اغلب برای ریشهزایی قلمهها مورد استفاده قرار میگیرند - خوشخوی، . - 1391 امروزه به خوبی ثابت شده است که به کارگیری اکسین به صورت طبیعی یا مصنوعی، لازمهای برای آغازیدن ریشه نابجا روی ساقه میباشد و در واقع نشان داده شده که تقسیم اولین یاختههای آغازنده ریشه، به وجود اکسین درونی و یا اکسینی که از خارج به کار برده میشود، وابسته میباشد ایندول بوتیریک اسید به عنوان محرک ریشهزایی، بر خلاف اکسین طبیعی به کندی از بین میرود و با توجه به اینکه قدرت انتقال آن در گیاه خیلی کم است معمولاً در محل استفاده باقی میماند. میرسلیمانی و راحمی - 1386 - اثرات دو نوع اکسین مصنوعی بر ریشه-زایی قلمههای چوب سخت دورگه هلو × بادام در شرایط فضای آزاد را بررسی نموده و نتیجه گرفتند که بیشترین درصد ریشهزایی مربوط به تیمارهای ایندول بوتیریک اسید با غلظت 1500 و تیمار مخلوط دو تنظیم کننده با غلظت 1500+1500 میلیگرم در لیتر بود. بوشان بات و همکاران - 2010 - نیز در بررسی تأثیر ایندول بوتیریک اسید بر ریشهزایی لیمو عمانی عنوان داشتند، قلمههای تیمار شده با غلظت 500 میلیگرم در لیتر از ایندول بوتیریک اسید و در شرایط گلخانه، بیشترین ریشهزایی، طول ریشه و ضخامت ریشه را داشتند. معلمی و چهرازی - 1383 - ، طی پژوهشی بیان نمودند که قلمههای برگدار گل کاغذی که با ایندول بوتیریک اسید در سطح 1000 میلیگرم در لیتر تیمار شده و در زیر تونل پلاستیکی نگهداری شدند با میانگین 90 درصد، بیشترین ریشهزایی را داشتند. با توجه به نقش موثر این هورمونها در ریشهزایی محققین بیان کردند که مصرف بیش از حد این هورمونها علاوه بر افزایش هزینه، سبب بر هم خوردن تعادل هورمونی در گیاه میشود. بنابراین تعیین بهترین غلظت هورمون، برای تکثیر گونههای درختان میوه حائز اهمیت میباشد - ارسوی و ایدین، . - 2008 با توجه به اهمیت غلظت ایندول بوتیریک اسید در ریشهزایی قلمهها، هدف از ازمایش حاضر تأثیر غلظتهای مختلف ایندول بوتیریک اسید بر ریشهزایی قلمههای خشبی پایههای هیبرید هلو و بادام - GF677, GN15 - تحت شرایط پا گرمایی بود.
.2 مواد و روشها
این تحقیق بهمنظور بررسی تأثیر هورمون ایندول بوتیریک اسید بر کالوسزایی و ریشهزایی قلمههای خشبی پایههای هیبرید هلو و بادام - GF677, GN15 - تحت شرایط پا گرمایی در گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزی شهرستان ارومیه، به صورت فاکتوریل بر پایهی طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار انجام گرفت. . فاکتور اول شامل تیمارهای IBA 2500، IBA 3000، IBA 3500 و شاهد و فاکتور دوم شامل هیبریدهای GF677 و GN15 هلو × بادام بود.
قلمه های رقم GN15 از مرکز کشت بافت نمایندگی رویان پژوهش و قلمههای رقم GF677 از مرکز تحقیقات کشاورزی جهاد کشاورزی شهرستان ارومیه، تهیه شدند. قلمهها از شاخههای یکساله درختان سالم به طول60 الی 70 سانتیمتر تهیه شده و بعد از انتقال به گلخانه قلمهها را به 3 جایگاه قلمه تقسیمبندی شد، به طوری که 20 سانتیمتر انتهایی قلمه به عنوان قلمه انتهایی و 20 سانتیمتر میانی آن به عنوان قلمه میانی و 20 سانتیمتری تحتانی به عنوان قلمه تحتانی در نظر گرفته شد. تهیه قلمهها به این صورت بود که یک برش عمودی درست در زیر جوانهای که در قسمت تحتانی قلمه قرار میگرفت، زده شد و یک برش مورب هم زیر جوانه انتهای قلمه زده شد و بعد از تهیه قلمهها زخمزنی شدند. بعد از زخمزنی قلمهها برای تیمار کردن با غلظتهای مختلف ایندول بوتیریک اسید آماده شدند. جهت تهیه محلولهای ایندول بوتریک اسید، ابتدا یک محلول غلیظ ایندول بوتیریک اسید تهیه گردید، به این صورت که مقدار 10 گرم پودر ایندول بوتیریک اسید را در 20 میلی لیتر الکل حل گردید و سپس با آب مقطر توسط بالن ژوژه به حجم یک لیتر رسانده شد. سپس برای تهیه غلظت 2500 ، 3000 و 3500 پی پی ام به ترتیب مقدار 250، 300 و 350 میلی لیتر از محلول غلیظ پایه برداشته و با آب مقطر به حجم یک لیتر رسانده شد. قبل از تیمار کردن اندازه قطر و ارتفاع قلمه با استفاده از خط کش و کولیس اندازهگیری شد. بعد از تیمار کردن قلمهها بلافاصله در بستر کشت آبیاری شده تحت شرایط دمایی محیط کشت 18 تا 21 درجه سانتیگراد در روز و 15 درجه در شب به صورت کنترل شده قرار گرفتند. حدود 10سانتیمتر از طول قلمه در بستر کشت قرار گرفت و قسمت بیرونی قلمه در هوای نسبتاً سرد قرار داشت و بعد از کاشت هر دو روز یک بار محیط کشت به صورت دستی مورد آب پاشی قرار می گرفت. 14 روز بعد از کاشت به صورت روزانه قلمهها باز نگری میشدند تا زمان دقیق القای کالوس شناسایی شود حدود 18 روز بعد از کاشت اولین نشانههای کالوس در قسمت تحتانی قلمه نمایان شد و بعد از آن اولین مرحله عکس برداری و اندازهگیری شروع شد و حدود 25 روز بعد از کاشت اولین نشانههای ظهور ریشه پدیدار شد. بعد از ظهور ریشه پا گرما خاموش شد و تا 2 ماه قلمهها در بستر کاشت باقی ماندند تا به نهایت ریشهزایی رسیدند در انتها بعد از برداشت قلمهها به صورت دقیق اندازهگیری قطر قلمه، ارتفاع قلمه، زمان کالوسزایی، درصد کالوسزایی و درصد ریشه-زایی بررسی شد. تجزیه دادهها با استفاده از برنامه آماری SPSS و مقایسه میانگین دادهها با استفاده از آزمون دانکن در سطوح احتمال 5 و 1 درصد انجام شد. برای رسم نمودارها هم از نرم افزار Excel استفاده گردید.
.3 نتایج و بحث
با توجه به نتایج تجزیه واریانس دادهها غلظتهای مختلف ایندول بوتیریک اسید تأثیر معنیداری - P<0.01 - بر ارتفاع قلمه، قطر قلمه، زمان و درصد کالوسزایی و درصد ریشهزایی داشتند ولی عامل رقم و همچنین اثر متقابل رقم در تیمارهای ایندول بوتیریک اسید تأثیر معنیداری از نظر آماری بر صفات ذکر شده نداشتند.
-1-3 مقایسه ارتفاع قلمهها
با توجه به نتایج مقایسه میانگین تیمارها، با افزایش غلظت ایندول بوتیریک اسید ارتفاع قلمهها افزایش یافت به طوریکه غلظت 3500 پی پی ام دارای بیشترین ارتفاع در هر سه قسمت قلمه - تحتانی، میانی و انتهایی - بود که اختلاف معنیداری از نظر آماری با غلظت 3000 پی پی ام ایندول بوتیریک اسید نداشت و در هر غلظت از ایندول بوتیریک اسید اختلاف معنیداری بین قلمههای تحتانی، میانی و انتهایی وجود نداشت - شکل. - 1
شکل .1 مقایسه میانگین اثر ایندول بوتیریک اسید بر ارتفاع قلمههای تحتانی، میانی و انتهایی هیبرید پایههای هلو بادام
