بخشی از مقاله
چکیده
درختچه توري با نام علمی Lagerstroemia indica ، از گیاهان بسیار زیبا و پرکاربرد در فضاهاي سبز می باشد. با توجه به این که ازدیاد این گونه به روش بذر باعث تفرق صفات می شود، بنابراین براي تکثیر و پرورش گیاهان شبیه به پایه مادري از روش قلمه زنی استفاده می گردد. یکی از مسائل مهم و داراي اهمیت در روش ازدیاد به روش قلمه، میزان تولید ریشه و شاخساره در هر قلمه می باشد، که براي افزایش آن از تیمارهاي گوناگونی استفاده می شود.
در همین راستا، در این پژوهش به بررسی تاثیر تیمارهاي ایندول بوتریک اسید با غلظت هاي 2000 و 4000 میلی گرم در لیتر و تیمارهاي آب گرم با دماي 30 و 50 درجه سانتی گراد بر روي ریشه زایی و تولید شاخساره در قلمه درختچه توري پرداخته شد. نتایج حاصل از بررسی صفات مورد مطالعه نشان داد که کاربردي ترین و موثرترین تیمار در بین تمامی تیمارهاي مورد بررسی، تیمار آب گرم با دماي 50 درجه سانتی گراد می باشد.
مقدمه
درختچه توري با نام علمی Lagerstroemia indica از خانواده Lythraceae می باشد. این گیاه بومی مناطق حاره اي بوده و با شرایط آب و هوایی معتدل نیز سازگاري بسیار خوبی دارد - شیراوند و رستمی، . - 1388 به دلیل سازگاري این گیاه با شرایط آب و هوایی ایران و همچنین زمان گلدهی و طول دوره گل دهی، کشت این گیاه به تازگی در اغلب فضاهاي سبز ایران مورد توجه قرار گرفته است.
از آنجایی که علت اصلی پرورش درختچه توري در فضاهاي سبز، گل هاي زیباي آن می باشد، بنابراین حفظ این خصوصیت داراي اهمیت به سزایی است تا گیاهان تولید شده داراي گل هایی با همان کیفیت گیاه اولیه باشد. به همین دلیل در تکثیر درختچه توري، استفاده از بذر کارایی لازم را ندارد و رایج ترین شیوه تکثیر این گیاه از روش غیر جنسی و استفاده از قلمه هاي خشبی تا نیمه خشبی آن می باشد. این نوع روش تکثیر مناسب ترین روش براي تولید گیاهان جدید می باشد، زیرا در این روش گیاهان کاملاً شبیه به پایه مادري خود می شوند و علاوه بر این، به علت این که در تهیه قلمه از قسمت هاي بالایی گیاه که بالغ هستند استفاده بعمل می آید، لذا گیاهان تولید شده از قلمه نسبت به گیاهان بذري سریع تر به گل می روند که این پدیده در درختان و درختچه هاي زینتی داراي اهمیت فراوانی می باشد
در استفاده از روش قلمه براي افزایش درصد ریشه زایی در گیاهان تولید شده، استفاده از تنظیم کننده هاي رشد گیاهی که ریشه زایی را افزایش می دهند بسیار کار آمد می باشد - Frett and Mackenzie, 1999 و . - Scheper, 2002 در بین تنظیم کننده هاي رشد گیاهی، اکسین ها نسبت به سایر تنظیم کننده هاي رشد ریشه زایی را بیشتر تحریک می کنند. ایندول بوتریک اسید IBA و نفتالین استیک اسید NAA حداکثر تاثیر در ریشه زایی را دارند Blazich et al., 1989 - و - احتمالاً IBA بهترین ماده در بین آنها می باشد زیرا در طیف گسترده اي از غلظت خود، براي بسیاري از گونه هاي گیاهی داراي اثر سمیت نمی باشد
نتایج حاصل از تحقیقات زرین بال بر روي قلمه هاي دارایی نشان داد که غلظت 4000 میلی گرم در لیتر IBA باعث افزایش ریشه زایی در قلمه ها گردید - زرین بال، . - 1386 سینگ گزارش نموده است که افزایش غلظت IBA از 1000 به 4000 میلی گرم در لیتر باعث افزایش تولید ریشه در قلمه هاي چوب نیمه سخت درختچه شیشه شور شده است Hartman et al., 1997 - و Rajput et al., . - 1979 همچنین نشان داده شده که به کار گیري ایندول بوتریک اسید در غلظت 5000 میلی گرم در لیتر، باعث افزایش ریشه زایی در قلمه هاي زرشک گردیده است
به علاوه، بر اساس پژوهش هاي مختلف نشان داده شده که خیساندن قلمه هاي صنوبر در آب باعث افزایش ریشه زایی آن ها می شود - اسدي و قاسمی، . - 1386 از آنجا که آب گرم بر روي میزان نفوذ پذیري پوست قلمه ها و مواد شیمایی موجود در آنها موثر می باشد و با توجه به این که تا کنون تحقیقات چندانی بر روي اثر تیمار آب گرم با سایر تیمار ها صورت نگرفته است، این پژوهش به مقایسه اثر دو تیمار آب گرم با تیمار ایندول بوتریک بر روي میزان ریشه زایی و تولید شاخساره درختچه توري پرداخته است.
مواد و روشها
به منظور بررسی نمودن اثر تیمارهاي مختلف ایندول بوتریک اسید و تیمارهاي مختلف آب گرم بر روي قلمه هاي خشبی درختچه توري Lagerstroemia indica آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي دانشگاه صنعتی اصفهان در سال 1391 به اجرا در آمد. تیمارهاي به کار رفته در این پژوهش شامل غلظت هاي 2000 و 4000 میلی گرم در لیتر ایندول بوتریک اسید و تیمارهاي آب گرم 30 و 50 درجه سانتی گراد و یک تیمار شاهد می باشند. قلمه ها به طول 20 سانتی متر از گیاهان مادري تهیه شده و به گلخانه منتقل شدند.
براي تیمارهاي ایندول بوتریک اسید، حدود 2/5 سانتی متر انتهاي قلمه ها به مدت 5 ثانیه در محلول مورد نظر قرار داده شد. همچنین قلمه هایی که براي تیمار آب گرم انتخاب شدند به مدت 15 دقیقه در آب با دماي مورد نظر قرار داده شدند. سپس، قلمه ها به بستر ریشه زایی که از قبل ضد عفونی شده بود منتقل گردیدند. این پژوهشدرقالب یک طرح کاملاً تصادفی در 5 تیمار و 3 تکرار و هر تکرار شامل 10 قلمه اجرا گردید و صفات تعداد شاخساره در تمامی قلمه ها، مجموع طول شاخساره در تمامی قلمه ها، تعداد قلمه هایی که هم ریشه دارند و هم شاخساره، تعداد قلمه هایی که داراي شاخساره می باشند، تعداد قلمه هاي داراي ریشه، وزن تر شاخساره، طول بلند ترین ریشه، طول بلند ترین شاخساره، وزن خشک شاخساره ودرصد شاخساره زایی در هر قلمه مورد بررسی قرار گرفت - جدول . - 1 تجزیه واریانس و مقایسه میانگین بر اساس آزمون LSD و با استفاده از نرم افزار Statistix 8 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
جدول -1فاکتورهاي مورد بررسی
توضیح تعداد شاخساره در تمامی قلمه ها
مجموع طول شاخساره در تمامی قلمه ها تعداد قلمه هایی که هم ریشه دارند و هم شاخساره تعداد قلمه هایی که داراي شاخساره می باشند تعداد قلمه هاي داراي ریشه وزن تر شاخساره طول بلند ترین ریشه درصد شاخساره زایی
نتایج و بحث
با توجه به جدول نتایج تجزیه واریانس، تمام صفات مورد مطالعه در سطح احتمال 0/1 درصد داراي اختلاف معنی دار میباشند
جدول -2 نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی در قلمه هاي درختچه توري
با توجه به جدول مقایسه میانگین، بیشترین میزان تعداد شاخساره در تمامی قلمه ها مربوط به تیمارهاي آب گرم می باشد به طوري که تیمار آب گرم با دماي 50 درجه سانتی گراد حدود سه برابر تیمارهاي ایندول بوتریک اسید باعث افزایش این شاخص در قلمه ها شده است و کمترین میزان آن مربوط به تیمار شاهد با 4 عدد می باشد. همچنین، بیشترین میزان مجموع طول شاخساره ها در تمامی قلمه ها، مربوط به تیمار آب گرم 30 درجه سانتی گراد می باشد و سپس به ترتیب، به تیمارهاي آب گرم 50 درجه سانتی گراد، ایندول بوتریک اسید 4000 میلی گرم در لیتر، ایندول بوتریک اسید 2000 میلی گرم در لیتر و تیمار شاهد تعلق دارند.
بیشترین تعداد قلمه هایی که هم داراي ریشه و هم شاخساره می باشند نیز به تیمار آب گرم 30 درجه سانتی گراد تعلق دارد و کمترین میزان آن مربوط به تیمار شاهد می باشد. بیشترین تعداد قلمه هایی که داراي شاخساره می باشند، متعلق به تیمارهاي آب گرم 30 و 50 درجه سانتیگراد با دارا بودن عدد 5 می باشد و این در حالی است که تیمارهاي ایندول بوتریک اسید در جدول مقایسه میانگین عدد دو را نشان می دهد، که این امر بیان گر اختلاف معنی دار شدیدي بین این تیمارها می باشد.
همچنین بلندترین شاخساره نیز در تیمار آب گرم 30 درجه سانتیگراد مشاهده گردید. بیشترین تعداد قلمه داراي ریشه، مربوط به تیمارهاي آب گرم 30 درجه سانتی گراد و ایندول بوتریک اسید 4000 میلی گرم در لیتر می باشد ولی با این وجود، بلند ترین ریشه در تیمار آب گرم 50 درجه سانتی گراد قرار دارد. بیشترین وزن تر شاخساره متعلق به تیمار آب گرم 50 درجه سانتی گراد می باشد.
در حالی که بعد از این تیمار، قلمه هاي تیمار شده با ایندول بوتریک اسید 4000 میلی گرم در لیتر و 2000 میلی گرم در لیتر داراي بیشترین وزن تر شاخساره می باشند، ولی بیشترین وزن خشک شاخساره و شاخساره زایی مربوط به قلمه هایی است که با آب گرم تیمار شده اند - جدول . - 3 در بین اکثر صفات مورد بررسی، همبستگی بالایی وجود دارد که بیشترین همبستگی بین صفات مربوط به وزن خشک شاخساره و تعداد قلمه هایی که هم داراي ریشه و هم شاخساره هستند، وجود دارد و کمترین همبستگی نیز بین وزن تر شاخساره و طول بلند ترین ریشه وجود دارد
