بخشی از مقاله
چکیده
Satureja avromanica Maroofi گیاهی از خانواده نعناعیان - Lamiaceae - است که به تازگی شناسایی و معرفی شده است. این گونه در حال انقراض بوده و تعداد اندکی - کمتر از 150 بوته - از آن در طبیعت باقی مانده است. کشت درون شیشه اي این گیاه به منظور بهینه سازي تکثیر انبوه و جلوگیري از انقراض آن در این پژوهش مورد مطالعه قرار گرفته است. محیط کشت موراشیگ و اسکوگ - MS - حاوي غلظتهاي مختلفی از بنزیل آدنین - BA - براي باززاي و تکثیر انبوه این گونه گیاهی انتخاب گردید. شاخساره حاصل از واکشت گیاهان کشت شده در محیط کشت MS حاوي 1 میلی گرم در لیتر بنزیل آدنین و 0/1 گرم در لیتر ایندول بوتریک اسید - IBA - در محیط کشت MS با غلظتهاي مختلفی از BA شامل 0، 0/1، 0/5، 1، 1/5، 2، 5 و 10 میلی گرم در لیتر بدون اکسین کشت گردیدند. در این آزمایش تعداد و طول شاخسارههاي باززایی شده مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد بین تعداد شاخسارههاي باززایی شده تحت غلظتهاي مختلف BA، اختلاف معنی داري وجود دارد . - P≤0.01 - بیشترین شاخهزایی در محیط کشت MS حاوي 5 میلی گرم در لیتر BA حاصل شد. اختلاف معنی داري بین طول شاخهها در غلظتهاي مختلفی از BA مشاهده نشد . - P=132 -
کلمات کلیدي: Satureja avromanica، کشت درون شیشهاي، باززایی.
مقدمه
خانواده نعناعیان - Lamiaceae - یکی از خانوادههاي بزرگ گیاهی است که حدود 187 جنس و قریباًت 3000 گونه در دنیا دارد. ساتورژا1 یکی از جنسهاي مهم این خانواده گیاهی است که در مناطق شمال، شمال غرب و غرب ایران داراي 13 گونه میباشد . - 4 - یکی از گونههاي مهم این جنس کهاحتمالاًاز لحاظ دارویی و زینتی حائز اهمیت میباشد، گونه Maroofi Satureja avromanica بوده که به تازگی شناسایی و به دنیا معرفی شده است . - 5 -
نتایج جستجوها نشان داد که تا کنون هیچگونه تحقیقی برروي گونه S. avromanica در جهان صورت نگرفته است.
اورمزدي و چلبیان - 1385 - براي کشت بافت گیاه Salvia nemorosa محیط کشت MS حاوي 5 میلیگرم در لیتر NAA و 2 میلیگرم در لیتر 6-BAP را بهترین محیط کشت براي باززایی این گیاه معرفی کردند. بوینو و همکاران - 2010 - 2 برگهاي جوان، لپهها و قطعات گرهاي با دو جوانه جانبی گیاه Salvia hispanica را برروي محیط کشت MS قرار دادند این محققین بیان داشتند که افزایش غلظت BA باعث تشکیل شاخههاي بیشتري میشود. ساها و همکاران - 2010 - 3 براي ریزازدیادي گیاه Ocimum kilimandscharicum از ریزنمونههاي گره ساقه در محیط کشت MS استفاده کردند. آنها سه نوع سیتوکنین BA، Kinetin و 2-ip هر کدام در غلظتهاي 0/5، 1، 1/5، 2 و 3 میلی گرم در لیتر بکار بردند. بالاترین تعداد شاخه را در محیط کشت MS حاوي 1 میلیگرم در لیتر BA بدست آوردند. ال- ماکاوي و همکاران - 2008 - 4 از دو ریزنمونه نوك شاخه و گره ساقه براي تکثیر درون شیشهاي گیاه Thymus capitatus استفاده کردند، این تحقیق نشان داد که بهترین نتیجه در محیط کشت MS حاوي 1 میلیگرم در لیتر BA و 0/01 میلیگرم در لیتر Zeatin بعد از 6 هفته از کشت نوك شاخهها بدست میآید. این محققین بهترین پاسخ براي شاخهزایی را پس از 8 هفته از ریزنمونههاي گره ساقه در محیط کشت MS حاوي 0/5 میلیگرم در لیتر BA کسب کردند. 5 ریزازدیادي گیاه Satureja abovata را در محیط کشت MS انجام دادند. که بهترین شاخهزایی را در محیط کشت MS حاوي 2/22 میکرومول BA بدست آوردند.
با توجه به نتایج مفید کشت بافت در تکثیر سریع و انبوه گیاهان و نیز محدود بودن رویشگاه طبیعی S. avromanica این تحقیق به منظور بررسی امکان تکثیر انبوه این گونه گیاهی در کوتاه مدت، تحت تاثیر تنظیم کننده رشد BA انجام شد.
مواد و روش ها
در این آزمایش ریزنمونهها - شاخساره - حاصل از واکشت گیاهان باززایی شده در محیط کشت MS حاوي 1 میلی گرم در لیتر BA و 0/1 میلی گرم در لیتر IBA استفاده گردید. محیط کشت MS حاوي 4 درصد ساکارز، 0/8 درصد آگار همراه با تنظیم کننده رشد BA در هشت غلظت مختلف 0، 0/1، 0/5 ، 1، 1/5، 2، 5 و 10 میلی گرم در لیتر بدون اکسین تهیه شد. PH محیط کشت برروي 5/8 قبل از افزودن آگار و اتوکلاو کردن تنظیم گردید. محیطهاي کشت به مقدار 30 میلی لیتر در ظروف شیشهاي توزیع شد و سپس به مدت 15 دقیقه در دماي 121/5 درجه سانتیگراد و فشار 1/2 اتمسفر اتوکلاو شدند. پس از سرد شدن محیطهاي کشت در زیر هود لامینار، شاخسارههاي استریل باززایی شده به طول 1 تا 2 سانتیمتر داراي جوانه انتهایی بر روي آنها قرار داده شدند. در هر ظرف 4 شاخساره کشت شد. به دنبال آن کشتها در اتاقک رشد تحت شرایط 16 ساعت نور فلورسنت سرد با شدت 43 µmol.m-2s-1 در دماي 25 ± 2 درجه سانتی گراد نگهداري گردیدند. پس از 7 هفته تعداد و طول شاخساره هاي باززایی شده ثبت شد.
در این آزمایش از روش آماري طرح کاملاً تصادفی در چهار تکراراستفاده شد. دادهها با استفاده از نرم افزار SPSS ver.15 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و مقایسه میانگین دادهها با آزمون حداقل تفاوت معنی داري - LSD - انجام گرفت.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس تعداد شاخسارهاي باززایی شده - جدول - 1 نشان میدهد که بین تعداد شاخسارههاي باززایی شده تحت غلظتهاي مختلف BA، اختلاف معنی داري در سطح یک درصد وجود دارد . - P≤0.01 -
جدول -1 نتایج تجزیه واریانس میانگین تعداد شاخساره هاي باززایی شده
** معنی دار در سطح احتمال یک درصد
نتایج مقایسه میانگین تعداد شاخسارههاي باززایی شده با استفاده از آزمون LSD نشان داد که بیشترین تعداد شاخسارههاي باززایی شده مربوط به تیمار 5 میلی گرم در لیتر BA بوده است - شکل . - 1
شکل -1 مقایسه میانگین تعداد شاخسارههاي باززایی شده با استفاده از آزمون LSD - میانگین هایی که داراي حرف مشترك نیستند داراي اختلاف معنی دار در سطح احتمال 5 درصد میباشند - .
شکل - - 1 نشان میدهد که تعداد شاخسارههاي باززایی شده ابتدا داراي روند افزایشی بوده و در مقدار5 میلی گرم در لیتر BA به حداکثر میزان خود رسیده و سپس آهنگ کاستی بخود گرفته است که ممکن است ناشی از تأثیر منفی غلظت بالاي BA بر شاخهزایی گیاه مورد مطالعه باشد.
نتایج تجزیه واریانس میانگین طول شاخسارههاي باززایی شده تحت غلظت هاي مختلف BA عدم وجود اختلاف معنی دار بین طول شاخساره هاي باززایی شده را نشان میدهد - جدول . - 2
